Η ΑΝΑΣΑ ΤΟΥ ΠΟΛΥΒΩΤΗ

Του Γιάννη Ζήβα

Εν  αρχή  ήν  ο  μύθος. Σύμφωνα  λοιπόν  μ’ αυτόν,   στην  μάχη  μεταξύ  Γιγάντων  και  Τιτάνων, ο  Ποσειδώνας  καταδίωξε  τον  Τιτάνα  Πολυβώτη, και  αρπάζοντας  ένα  κομμάτι  γής  από  την  Κώ, το  πέταξε  επάνω  του  και  τον  ενταφίασε, σχηματίζοντας  το  νησί  της  Νισύρου. Η  βαριά  ανάσα  του  Πολυβώτη  έπλασε  το  περίφημο  ηφαίστειο, που  μέχρι  και  σήμερα  θεωρείται  «κοιμώμενο  ενεργό».

Γεωλογικά, η  Νίσυρος  βρίσκεται  στο  άκρο  του  Αιγαιακού  τόξου, του  οποίου  απαρχή  είναι  ένα  πανάρχαιο  ηφαίστειο  που  βρίσκεται  στα  δυτικά  της  χερσονήσου  της  Μεγαρίδος,  κοντά  στους  Αγίους  Θεοδώρους  και   που  διοικητικά  σήμερα  υπάγεται  στον  νομό  Κορινθίας. Πρόκειται  για  το  λεγόμενο  Σουσάκι, από  το   οποίο  έχουν  απομείνει  ελάχιστα  σημεία ,με  εκπομπές   ατμίδων. Νοτιότερα  το  ηφαιστειακό  τόξο  μας  οδηγεί  στην  χερσόνησο  των  Μεθάνων, όπου  στην  περιοχή  της  Καημένης  Χώρας  έχουμε  ορατά  σημάδια  του  πανάρχαιου  ηφαιστείου . Εν  συνεχεία  ακολουθεί  η  ανατολική   καμπή  του  τόξου, για  να  φθάσουμε  στην  Σαντορίνη, με  την  επιβλητική  καλδέρα  και  τέλος  με  ανατολική---νοτιοανατολική  κατεύθυνση  φθάνουμε  στην  Νίσυρο, όπου  απαντάται  το  τεράστιο  ηφαίστειο.

 Εδώ  το  ηφαίστειο  περιλαμβάνει  πολλούς  κρατήρες, με  μεγαλύτερο , τον  Στέφανο. Άλλοι  κρατήρες  είναι  ο  Πολυβώτης, ο  Αλέξανδρος, ο  Αχιλλέας, ο  μικρός  Στέφανος, ο  μικρός  Πολυβώτης, ο  Λογοθέτης  και  άλλοι.

Το  τοπίο  στον  μείζοντα  κρατήρα  Στέφανο   θα  το  χαρακτηρίζαμε  σεληνιακό. Η  διάμετρος  του  κρατήρα  είναι  περίπου  300  μέτρα.

Είναι  ιδιαίτερα  εντυπωσιακά  τα  τοιχώματα του  ηφαιστείου, καθώς  με  την  αντανάκλαση  του  ήλιου  ο  κρατήρας  βάφεται  με  κάθε  λογής  χρώματα. Η  θερμοκρασία  των  ατμίδων  φθάνει  τους  100  βαθμούς  Κελσίου  ενώ  σε    πολλά  σημεία  του  κρατήρα  μπορούμε  να  δούμε  πώς  κοχλάζουν  τα  ηφαιστειακά  νερά  με  το  θειάφι. Οι  άλλοι  κρατήρες  είναι  μικρότερης  διαμέτρου , αλλά  εξίσου  εντυπωσιακοί.  Η  μείζων  ηφαιστειακή  έκρηξη  έλαβε  χώρα  πρό  15000  ετών, τα  δέ  πετρώματα  του  νησιού  έχουν  ηλικία  160.000  ετών.*

Ετυμολογικά  η  λέξη  Νίσυρος  παράγεται  από  το  ρήμα  νέω = κολυμπώ  και  το  ρήμα  σύρω. Στην  αρχαιότητα  έφερε  και  την  ονομασία  «Πορφυρίς»**, λόγω  της  ύπαρξης  πορφύρας  στους  βράχους  του  νησιού, την  οποία  επεξεργάζονταν  για  την  βαφή  ενδυμάτων, με  το  εξαίσιο  πορφυρό  χρώμα. Στην  μακραίωνη  ιστορία  της  υπέστη  πολλές  επιδρομές  και  βρισκόταν  για  πολλούς  αιώνες  υπό  την  κυριαρχία  των  Περσών, εν  συνεχεία  υπήχθη  στην  Αθηναϊκή  Συμμαχία, κατόπιν  περιήλθε  στην  κυριαρχία  των  Ροδίων  για  να  κατακτηθεί  τελικά  από  τα  στρατεύματα  του  Μεγάλου  Αλεξάνδρου  και  τους  επιγόνους  του  κατά  την  ελληνιστική  περίοδο. Κατά  την  ρωμαϊκή  περίοδο  υπήρξε  ένα  από  τα  κύρια  αγκυροβόλια  της  Δωδεκανήσου, ενώ  κατά  την  βυζαντινή  περίοδο  σημειώνονται  καταστροφικότατοι  σεισμοί  και  εκρήξεις  του  ηφαιστείου. 

Κατά  το  τέλος  του  13^ου   αιώνα  περιέρχεται  στην  κυριαρχία  των  Βενετών  υπό  τον  Μάρκο  Σανούδο  και  έκτοτε  αποτελεί  μήλο  της  έριδος  μεταξύ  Βενετών, Ναϊτών  και  Ιωαννιτών  Ιπποτών. Υπέστη  κατ’ επανάληψη  επιδρομές  από  Σαρακηνούς  πειρατές  ενώ  κατά  τον  16^ο  αιώνα   κατακτάται  από  τους  Τούρκους. Στα  1823  απελευθερώνεται , ενώ  στα  1912  ανυψώνεται  στο  νησί  η  ιταλική  σημαία, που  θα  κυριαρχήσει  μέχρι  το  τέλος  του  Β’ Παγκοσμίου  Πολέμου, για  να  ενσωματωθεί  οριστικά   στο  ελληνικό  κράτος  στα  1947. Σημαντικό  τμήμα   του  μεγάλου  προπολεμικού  πληθυσμού  έχει  μεταναστεύσει,  κυρίως  στην  Αμερική, αλλά  και  στην  Αυστραλία.

Το  νησί  έχει  έκταση  42  τ.χ. και  πληθυσμό  950  κατοίκους. Σπουδαιότερος  οικισμός  και  πρωτεύουσα  του  νησιού  είναι  το  Μανδράκι  στα  ΒΔ , που  συγκεντρώνει  το  μεγαλύτερο  μέρος  του  πληθυσμού .   Ο  οικισμός  είναι  πανέμορφος , με  την  πλατεία  την  φέρουσα   το  παράδοξο  όνομα   «της  Ηλικιωμένης»  να  δίνει  τον  τόνο.  Πολλά  είναι  τα  οικήματα  με  χαρακτηριστική  αρχιτεκτονική , όπως  το  Δημαρχείο, ενώ  η  γραφικότητα  των  μικρών  στενών  δρόμων  και  των  κουκλίστικων  σπιτιών  μας  μαγεύουν.  Σε  ψηλό  σημείο  του  Μανδρακίου  δεσπόζει  η  εκκλησία  της  Παναγίας  Σπηλιανής , προστάτιδας  του  νησιού  και  σήμα  κατατεθέν  της, ενώ  πιο  ψηλά  και  έξω  από  τον  οικισμό  συναντούμε  το  αρχαίο  Παλαιόκαστρο , περιτειχισμένο  με  κυκλώπειου  μεγέθους  ογκόλιθους.  Ακολουθούν   οι  Πάλοι, στα  ΒΑ, ο  Εμπορειός, στα  ανατολικά, και  τα  Νικιά, στα  νότια , με  πανοραμική  θέα  πρός  το  ηφαίστειο. Λόγω  του  ηφαιστειακού  περιβάλλοντος  αλλά  και  του  γεωλογικού  πλούτου, εδώ  συναντούμε  εξαιρετικής  θεραπευτικής  αξίας  λουτρά. Είναι  οργανωμένα  και  βρίσκονται  ανατολικά  του  Μανδρακίου.  Ο  Εμπορειός  είναι  συμπαθητικό  χωριό  με  δεσπόζουσα  της  ωραιότατη  εκκλησία  της  Γέννησης  της  Θεοτόκου. Τα  Νικιά  με  το  πανόραμα  του  ηφαιστείου  «στο  πιάτﻨ, είναι  ένας  πανέμορφος  ήσυχος  οικισμός  με  βοτσαλωτή  πλατεία  και  την  εξαιρετικής  αρχιτεκτονικής  εκκλησία  των  Εισοδίων  της  Θεοτόκου.

Θαυμάσιες  είναι  οι  παραλίες  Χοχλάκοι,  Λιές , Παχειά  Άμμος   και  Αυλάκι . Οι  Χοχλάκοι  εκτείνονται  δυτικά  του  Μανδρακίου  και  δεν  αποτελούν  εύκολα  προσβάσιμη   παραλία  για  να  κολυμπήσει  κανείς,  αλλά  εντυπωσιάζει  με  τις  χαρακτηριστικές  μαύρες  ηφαιστειακές  της  κροκάλες. Η  παραλία  Λιές  είναι  από  τις  πιο  εκτεταμένες  με  έξοχη  βαθιά  θάλασσα. Η  Παχειά  Άμμος  στα  ανατολικά, χαρακτηρίζεται  από  βαθυγάλαζη  θάλασσα , με  όμορφη  πλάζ.  Το  Αυλάκι  είναι  συμπαθητική  παραλία  στα  νότια  της  Νισύρου.

Γεωμορφολογικά  η  Νίσυρος   παραπέμπει   σε   ακανόνιστο  τετράγωνο  και  παρουσιάζει  έντονο  ανάγλυφο  με πολλά  υψώματα  στα  βόρεια ,  στα  ανατολικά  και  στα  νότια, ενώ  ομαλότερες  και  με  μικρά  πεδινά  τμήματα    είναι  οι  περιοχές  στα  δυτικά . Στα  κεντρικά , τμήματα  του  νησιού  κυριαρχούν  οι  κρατήρες  του  ηφαιστείου. Η  ηφαιστεική  γή, προσφέρει  χώμα  που  επιτρέπει  να  ευδοκιμούν  αμπέλια , βελανιδιές ,  ελιές , αχλάδια, κριθάρι  και  κουκιά . Η  Νίσυρος  από  παλαιοτάτων  ετών  φημιζόταν  για  τις  ανθεκτικές  μυλόπετρες, που  κατασκευάζονταν  από  ηφαιστειακό  υλικό.

Για  την  δυσχερή  από  θαλάσσης  πρόσβαση  στο  νησί  είναι  χαρακτηριστικοί  οι  στίχοι  του  Άγγελου  Σημηριώτη : «Νησί  δεν  είναι         ; / ολόγυρα , ολούθε  του  άν  κοιτάξεις/ κόλπο  δεν  θάβρεις  για  να  μπείς  / λιμάνι  για  ν’ αράξεις...»***

ΛΙΓΑ  ΛΟΓΙΑ  ΓΙΑ  ΤΟ  ΓΥΑΛΙ

Βόρεια  της  Νισύρου  εκτείνεται  το  μικρό  σε   έκταση  νησί , Γυαλί. Γέννημα  κι  αυτό  του  ηφαιστείου, είναι  τόπος  τεράστιου  λατομείου, από  όπου  εξορύσσονται  περλίτης , μπετονίτης  και  κυρίως  ελαφρόπετρα . Οι  ηφαιστειακές  εκρήξεις  διαμόρφωσαν  ένα  τόπο  απόλυτης  κυριαρχίας  του  λευκού, λόγω  των  εξορυσσομένων  ηφαιστειακών  υλικών. Έχει  έκταση  6  τ.χ.  και  απαιτείται  ειδική  άδεια  για  να  το  επισκεφθεί  κάποιος.

Πληροφορίες  αντλήθηκαν  για  τα    σημεία  των  αστερίσκων  από  το  βιβλίο  του  Μιχάλη  Αρφαρά  «Νίσυρος, το  Ηφαιστειακό  Νησί».