ΤΑ ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΑ ΤΗΣ ΚΥΨΈΛΗΣ

Η  περιοχή της Κυψέλης ήταν διάσημη για τα νεοκλασικά  της, τα οποία επιμένουν  να υπάρχουν αλλά να μην φαίνονται  μέσα σε ένα σωρό πολυκατοικιών σημερινού στυλ….Μέχρι το 1908, οπότε έγιναν οι πρώτες τοπογραφικές εργασίες, η Κυψέλη ήταν εξοχική περιοχή  που κατέχονταν από αγροικίες- δηλαδή από  ένα  κράμα  οικιστικών δομών  και καλλιεργειών φρούτων και λαχανικών, που χαρακτήριζε τα εξοχικά της πρώτης εποχής. Το εξοχικό του 19ου-20ου αιώνα διέφερε  κατά πολύ από το φανταιζί σημερινό, με το γκαζόν, τις ιτιές τις  κλαίουσες, τις τεχνητές βραχώσεις και τα λοιπά στοιχεία της μεταμοντέρνας γκλαμουριάς…Το σπίτι αυτό δεν ήταν κρυμμένο από τη δημόσια θέα και επίσης απολάμβανε «κοινωνική προστασία», από ένα ανθρώπινο περίγυρο που ενδιαφέρονταν για την προβολή .

 Ας μη ξεχνάμε ότι τότε,   στην «προ αυτοκινήτου»  εποχή, ο πληθυσμός του πληθυσμιακού συγκροτήματος της πρωτεύουσας  ανέρχονταν μόνο σε 179 χιλιάδες (απογραφή του 1896) και δεν σκαρφάλωσε  στις 453 χιλιάδες  λίγο πριν τη μικρασιατική καταστροφή(1920) .

 

Η αστική ανάπτυξη της περιοχής  αρχίζει το 1930, οπότε πολλά από τα κτήριά της επηρεάστηκαν  από το Μοντερνισμό και το Μπάουχάους, όπως και από την  Art Nouveau. Το 1937 εγκαινιάσθηκε από τον δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά η δημοτική αγορά της Κυψέλης, ενώ αργότερα , στη δεκαετία του 1960, η περιοχή έγινε διάσημη όχι μόνο για την αγοραστική της κίνηση αλλά και για την έντονη νυχτερινή ζωή της, όπως επίσης για τα πολλά θέατρα που ήταν  εγκατεστημένα στην περίμετρό της. Στη συνέχεια η περιοχή εποικίζεται από συμβατικές πολυκατοικίες και φτάνει στο σημείο – στη δεκαετία του 1990 – 2000,– να θεωρείται ως η πλέον πολυπληθής γειτονιά της Αθήνας. Τότε κάνει την εμφάνισή του και ο όρος «Πατησιοποίηση» – ως δηλωτικός του μεγάλου πλήθους και των ανθυγιεινών συνθηκών που χαρακτηρίζουν τον χώρο. 

 

Τα νεοκλασικά της Κυψέλης, χαμένα μέσα σε ένα  πέλαγος  συμβατικών πολυκατοικιών, παραμένουν αψευδείς  μάρτυρες της παλιάς  πρωτοκαθεδρίας της περιοχής έναντι των σημερινών πόλων έλξης . Αυτό που τα διακρίνει  είναι η εξαιρετικά συνεκτική μορφολογία τους   και  η τάση   εξωτερικής διακόσμησης : Είναι ψηλοτάβανα, με  μεγάλα παράθυρα, με   επιβλητικές εισόδους, με  ισχυρά φορμαλιστικά στοιχεία στον περίγυρό τους.  Δεν αφήνουν κανένα εξωτερικό στοιχείο στη τύχη του, επιμελούνται σαφώς τις εξωτερικές όψεις, διαθέτουν ενότητα ύφους, έχουν κατά κανόνα ενότητα χρώματος ή συνδυάζουν χρωματισμούς περίτεχνους και χαρούμενους.  Τα νεοκλασικά αυτά είναι βέβαια  έδρα της άρχουσας τάξης  –  όμως δεν είναι περίεργο το ότι  γύρω απ’ αυτά εκδηλώνεται μια  προσπάθεια εξωραϊσμού του χώρου και ιδιωτικής «φιγούρας» του ιδιοκτήτη..  Τα φιλμ  “Μια Ιταλίδα από τη Κυψέλη” ,  το “Ρεμάλι της Φωκίωνος Νέγρη”  και ο «Γίγας της Κυψέλης  » – που είχαν σαν θέμα τα κόμπλεξ  κατωτερότητας της ελληνικής κοινωνίας («ξενομανία»),  είδαν το φως τη δεκαετία του 60, μια εποχή όπου η Κυψέλη μπορούσε ακόμη να ανταγωνίζεται επιτυχώς το Κολωνάκι.

 

Ορισμένα από αυτά τα διατηρητέα είναι :

 

–        Στην οδό Κυψέλης η παλιά Ιταλική Σχόλη, εντυπωσιακή  και μετρίως διατηρημένη,  στεγάζει σήμερα το 15ο Λύκειο. Το κτίριο είναι πολύ  επιβλητικό ακόμη και σε σχέση με τα σημερινά κτίσματα.

–        Στη γωνία των οδών Κεφαλληνίας και Δροσοπούλου υπάρχει ένα ευμέγεθες νεοκλασικό, που «χάνεται» όμως  μέσα στην κυριαρχία των γύρω πολυκατοικιών 

.

–        Στην οδό Ιωάννου Δροσοπούλου  και Ιθάκης, όπως και στη διασταύρωση με την οδό Τήνου υπάρχουν δύο κατοικίες που αποτελούν κόσμημα της περιοχής μέσα από την χρωματική πανδαισία που προσφέρουν .

 

–        Στην οδό Μηθύμνης, αριθμ. 27 και 29

 

Σύμφωνα με ρεπορτάζ της Μάχης Τράτσα (ΒΗΜΑ 14.12 13)  τα κτίρια που είναι είτε νεοκλασικά είτε παρουσιάζουν κάποιο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον ,στο 5 και 6ο Δημοτικό διαμέρισμα(Κυψέλη, Πλατεία Αμερικής, Άνω και Κάτω Πατήσια, Προμπονάς, Ριζούπολη, Λαμπρινή)  ανέρχονται – με βάση εκτίμηση του  αρχιτέκτονα και συνεργάτη της οργάνωσης Monumenta Νίκου Καββαδά –  περίπου σε 1500.  

Γι αυτά θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι τρόπαια «αστικής αρχιτεκτονικής», αν τροποποιούσαμε ελαφρώς  την ατάκα του Ντίνου Χριστιανόπουλου για τα αντίστοιχα τρόπαια της λαϊκής αρχιτεκτονικής : Που σύμφωνα με τον ποιητή, η εξέλιξη «τα διώχνει διαρκώς στην πάνω πόλη» – κοινώς τα αποδιώχνει από την οικιστική πραγματικότητα, σβήνοντας τα και από το χώρο των αναμνήσεων…

 

Γιατί διατηρούμε τα νεοκλασικά; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα  επιβάλλει την αναδρομή στον  πολεοδομικό πλουραλισμό. Στην  ανάγκη να βλέπουμε την ιστορία της πόλης «ζώσα», στην  ανάγκη να υπηρετούμε τη μνημειακή λειτουργία όπως και όσο είναι δυνατόν, επομένως  να κατακρατούμε  και να δανειζόμαστε στοιχεία από το παρελθόν. Αυτά τα ζωντανά ή ζωντανεμένα μνημεία  δεν μπορούν να αφήνονται έρμαια  των εξελίξεων της συγκυρίας. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν  οι βάνδαλοι καραδοκούν να  παραμορφώσουν τις όψεις τους ….