Δρ. Γεώργιος Καρέτσος :Παρατηρήσεις επί του έργου «Μικρό υδροηλεκτρικό ΥΗΣ Κηπουρείο»

 

Διαβάζοντας επισταμένα την Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της εταιρείας «ΙΝΤΡΟ ΕΛΕΚΤΡΙΚ Μ.Ι.Κ.Ε.» διαπιστώνω τα ακόλουθα:

1. Η κατασκευή του έργου θα αλλάξει άρδην την όψη της περιοχής που γνωρίζαμε παιδιόθεν. Θα δημιουργηθεί μια επιμήκης λίμνη που θε επεκτείνεται για τους γνώστες, έως τη θέση «Βυρός Ζήση» λίγο πιο πάνω από τη θέση «Σαυραπόδι».

2. Από την πλευρά της όχθης προς το χωριό Κοσμάτι, τα πρανή είναι απότομα, οπότε τα νερά θα κατακλύσουν τα περισσότερα πεδινά τμήματα προς την πλευρά του Κηπουριού και αρκετά ίσως από τα καλλιεργούμενα χωράφια στην περιοχή «Νεραντζιά», που βρίσκονται πλησιέστερα προς την κοίτη. Υπόψιν ότι δεν αναφέρονται απαλλοτριώσεις. Ας μην αυταπατώνται επιπλέον, οι έχοντες χωράφια πλησίον της λίμνης, που ίσως ονειρεύονται ότι θα γίνουν ποτιστικά, διότι η εταιρεία δεν θα επιτρέπει χρήση νερού για καλλιεργητικές ανάγκες.

3. Το γεωλογικό υπόβαθρο της περιοχής συνίσταται από φλύσχη, με διαδοχικά στρώματα ψαμμιτικού και αργιλικού φλύσχη, προσχωσιγενή και ιζηματογενή δηλαδή, σχετικά νεαρής γεωλογικής ιστορίας. Το πέτρωμα είναι σχετικά αδιάβροχο στο νερό και εμφανίζει επιφανειακή υδροφορία. Τα τμήματα του αργιλικού φλύσχη κατά τη διαβροχή καθίστανται λασπώδη και δημιουργούν επίπεδα ολισθήσεων. Με την μόνιμη διαβροχή τους, πολύ εύκολα θα δημιουργήσουν προϋποθέσεις προσχώσεων μαζί με άλλα φερτά υλικά και σε σύντομο χρονικό διάστημα θα περιορίσουν τον όγκο του νερού του φράγματος και κατά συνέπεια τη δυναμικότητά του. Ως παράδειγμα θα μπορούσε να αποτελέσει το ήδη υπάρχον φράγμα που εξασφάλιζε νερό για τα χωράφια της Πηγαδίτσας και φυσικά τέθηκε εκτός λειτουργίας λόγω προσχώσεων και το γνωρίζουμε όλοι.

4. Οι πλημμυρικές παροχές δεν αναφέρονται καθόλου ή τουλάχιστον από αυτά που μου έχουν τεθεί υπόψιν. Δεν υπάρχουν δηλαδή κίνδυνοι και αν το φράγμα θα λειτουργήσει θετικά ή αρνητικά προς αυτές. Θετικά ίσως λειτουργήσει ως ανάσχεση αλλά οι προσχώσεις θα υφίστανται συνεχώς και ο χρόνος απόδοσης του εγχειρήματος θα μειωθεί ενδεχόμενα συντομότερα λόγω της στερεοπαροχής. Μην ξεχνούμε ότι η Λίμνη του Πολυφύτου στον Αλιάκμονα, έχει προσχωθεί στα 50 περίπου χρόνια λειτουργίας του φράγματος, κατά 5,5 χιλιόμετρα, αν δεν κάνω λάθος.

5. Επιπλέον εδώ τίθεται και ένα άλλο μείζον ζήτημα που αφορά τη ασφάλεια της γέφυρας της Εγνατίας οδού. Ρωτήθηκε η εταιρεία που εκμεταλλεύεται την Εγνατία οδό αν δεν θα δημιουργηθεί θέμα με τα πέδιλα της γέφυρας, που αν θυμάμαι καλά θα βρίσκονται εντός της προβλεπόμενης λίμνης; Αυτό δεν αναφέρεται στη μελέτη.

6. Παραδοσιακές δραστηριότητες, όπως η πρόσβαση στην κοίτη του ποταμού στα ανάντη του φράγματος θα διακοπούν, όπως και πιθανές μετακινήσεις αγρίων ζώων.

Η περιοχή κατάκλυσης θα παρουσιάζει μεταβολές στο μήκος ανάλογα με τις ανάγκες λειτουργίας του σταθμού ηλεκτροπαραγωγής και της μεταβαλλόμενης παροχής του ποταμού, δημιουργώντας επιπρόσθετους φραγμούς ακόμη και για λιμναίες δραστηριότητες, που ισχυρίζονται οι μελετητές ότι θα μπορούν να αναπτυχθούν. Πρόσθετοι κίνδυνοι θα δημιουργηθούν από την διάθεση των νερών προς τα κατάντη του φράγματος και στους επισκέπτες στα ιστορικά γεφύρια του Σταυροπόταμου αλλά κυρίως του Σπανού. Η τελευταία έχει αποκατασταθεί πρόσφατα και πολλοί προσδοκούμε ότι θα προσελκύει επισκέπτες. Η εταιρεία να είμαστε βέβαιοι ότι θα λέει «εισέρχεστε στην κοίτη με δική σας ευθύνη». Κακώς λοιπόν το έργο ονομάζεται «μικρό» όταν οι κίνδυνοι αυξάνονται στην περιοχή με την αυξομείωση των παροχών νερού. Είναι αστάθμητοι παράγοντες και κακώς θεωρούν οι μελετητές ότι οι επιπτώσεις στις αρχαιότητες θα είναι μηδαμινές. Μπορεί όχι στις ίδιες αλλά για τους επισκέπτες θα είναι ρίσκο ασφάλειας.

7. Οι επιπτώσεις στη χλωρίδα της παραποτάμιας περιοχής αξιολογούνται ως μέτριες, αν και δεν αναφέρονται είδη σπάνια, κινδυνεύοντα ή γενικώς προστατευόμενα σύμφωνα με τους διεθνείς και εθνικούς καταλόγους προστασίας. Απουσιάζει δηλαδή μια χλωριδική μελέτη. Επιπλέον απουσιάζει και κάποια μελέτη για την προστασία της αρκούδας, δεδομένου ότι περιορίζεται ο φυσικός της χώρος και καλό είναι να θυμόμαστε, ότι η Εγνατία Οδός, υποχρεώθηκε να αυξήσει το μήκος των σηράγγων για το σκοπό αυτό. Η όχληση αυτή δεν αξιολογείται καθόλου, όπως απουσιάζουν και αναφορές για άλλα είδη ζώων, όπως επί παραδείγματι για το ζαρκάδι, το λαγό, την αλεπού, τον λύκο κ.λπ. Σαν να μην υπάρχουν στην περιοχή. Θα πρέπει να γνωρίζουν οι μελετητές ότι όλα αυτά τα είδη είναι προστατευόμενα ανεξάρτητα αν βρίσκονται εντός ή εκτός περιοχών ειδικής προστασίας.

8. Όσον αφορά στον ιχθυόδρομο (ράμπα διακίνησης των ψαριών), θα θέλαμε να δούμε περισσότερες λεπτομέρειες. Πως δηλαδή θα λειτουργήσει και εάν υπάρχουν άλλα παραδείγματα επιτυχούς λειτουργίας. Ακόμη και το μικρό υφιστάμενο φράγμα αποτέλεσε φραγμό στην μετακίνηση των ψαριών και στέρησε για μεγάλο διάστημα τα ανάντη με την επικοινωνία αλλά και την αναπαραγωγή των πληθυσμών. Επιμένουμε ότι πρέπει να γίνει συνολικότερη μελέτη.

9. Όπως πληροφορούμαι, θα κατασκευαστούν και άλλα πολυάριθμα φράγματα κατά μήκος του ποταμιού μας. Δεν θα έπρεπε να εξεταστούν συνολικά οι επιπτώσεις τους και όχι ως μεμονωμένες μονάδες; Αυτό βέβαια αφορά και στο Δήμο Γρεβενών φυσικά, στην Περιφέρεια και στην αντίληψη που πρυτανεύει για την προστασία και διατήρηση της περιοχής και της φυσικότητάς της. Εν προκειμένω το εγχείρημα κατασκευής δεν αφορά μόνο τον υφιστάμενο πληθυσμό αλλά και τις επόμενες γενιές που οφείλουμε να σεβαστούμε.

10. Να εστιάσουμε επιπλέον στο αποτύπωμα του άνθρακα, που η μελέτη επιμένει ως μέγιστης σημασίας και αφιερώνει ίσως το μεγαλύτερο μέρος στις θετικές επιπτώσεις του έργου. Κατ’ αρχάς να πούμε ότι ο άνθρακας, επειδή έγινε χρηματιστηριακό προϊόν, αποκτά αυτή την αξία και κακώς, εφόσον ο παραγόμενος από την ανθρώπινη δραστηριότητα (καύση) άνθρακας σύμφωνα με σύγχρονες μελέτες, ευθύνεται μόνο για το 4% του συνολικά παραγόμενου άνθρακα στην ατμόσφαιρα και μόνο για το 0,16% που συμβάλλει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Παραθέτω και τη βιβλιογραφική αναφορά, την οποία αγνοούν ως φαίνεται οι μελετητές (D. Koutsoyiannis, The relationship between atmospheric temperature and carbon dioxide concentration, Science of Climate Change, 4 (3), 39–59, doi:10.53234/scc202412/15, 2024). Κατά την άποψή μου πρόκειται περί αστειότητας ο ισχυρισμός των μελετητών, χώρια που στερείται αναφορά στη μελέτη για το πόσο CO2 θα παραχθεί κατά τη φάση κατασκευής του έργου και των συντηρήσεων. Συνεπώς δεν υπάρχει κάποιο θετικό πλεονέκτημα από την κατασκευή του έργου που θα δημιουργήσει μια μόνιμη αλλαγή στο περιβάλλον της περιοχής.

11. Τα υλικά κατασκευής (κυρίως τα αδρανή) θα μεταφερθούν, ως φαίνεται, από άλλες περιοχές, λόγω ακαταλληλότητας των τοπικών που είναι μόνο ικανά για την κατασκευή των γηπέδων. Το κόστος μεταφοράς και της ζημίας που θα γίνει στο λατομικό περιβάλλον εξόρυξης, ούτε συζήτηση. Και εάν πράγματι μεταφερθούν από τη Μυρσίνη ως αναφέρεται, αντιλαμβάνεται κανείς την όχληση κατά τη φάση κατασκευής. Η ίδια η περιοχή κατά τη φάση κατασκευής και ο πλησιέστερος δρόμος που εξυπηρετεί τους κατοίκους Κηπουριού, Κρανιάς και Μικρολίβαδου, θα αναστατωθεί και οι προσλαμβάνουσες ενός ήρεμου τοπίου θα χαθούν, έστω προσωρινά και μάλιστα πολύ κοντά στις δύο ιστορικές γέφυρες για να μην αναφέρουμε και αυτή της Εγνατίας και αυτό που θα δημιουργηθεί δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα συνάδει με τα καθιερωμένα.

12. Ένα άλλο ζήτημα που δεν θίγεται ουδόλως στη μελέτη αφορά στα τοξικά που θα συγκεντρώνονται στη λίμνη. Όπως γνωρίζουμε κανένα από τα χωριά που βρίσκονται εντός της λεκάνης απορροής δεν διαθέτει βιολογικό καθαρισμό. Μπορεί τα απόβλητα να είναι μειωμένα λόγω μικρού πληθυσμού αλλά δεν παύει να μην είναι επικίνδυνα. Σ’ αυτά θα πρέπει να προστεθούν τα φυτοφάρμακα και τα λιπάσματα. Οι συγκεντρώσεις αυτών των στοιχείων θα είναι περισσότερο αυξημένες στα λιμναία συστήματα έναντι της συνεχούς ροής των νερών. Γιατί δεν θίγεται αυτό το ζήτημα στη μελέτη;

13. Και να αναφερθούμε για τα υποτιθέμενα αντισταθμιστικά οφέλη προς τους κατοίκους της περιοχής. Ας είμαστε σοβαροί. Τα 17.000 € που υπολογίζεται η ετήσια προσφορά της εταιρείας στην περιοχή και θα διαμοιράζεται σε δύο τοπικά διαμερίσματα, στο Δήμο Γρεβενών και σε εισφορά στο πράσινο ταμείο, δεν αξίζει τον κόπο να το συζητούμε. Όσον αφορά τις θέσεις εργασίας, πέραν του ότι δεν διευκρινίζεται ποιες θα είναι αυτές και με ποιες εγγυήσεις το προσωπικό αυτό θα προέρχεται από τις τοπικές κοινότητες, μάλλον θα πρόκειται για μια θέση φύλακα.

Θα περιορισθώ σ’ αυτά τα χαρακτηριστικά 13 αρνητικά στοιχεία της μελέτης, την οποία θεωρώ ανεπαρκή. Φυσικά αντιλαμβάνομαι ότι οι μελετητές δεν θα είχαν την αμοιβή που άξιζε για μια πιο ενδελεχή εξέταση όλων των παραγόντων που επηρεάζουν την κατασκευή ενός τέτοιου έργου. Αν η ενδιαφέρουσα εταιρεία σκόπευε πράγματι να παρουσιάσει μια άρτια εργασία, ίσως ακόμη και το κόστος της μελέτης να ήταν αποτρεπτικό στο εγχείρημα. Αλλά εδώ συζητάμε για μια μόνιμη αλλαγή που θα συμβεί στο περιβάλλον της περιοχής και θα παραμείνει για πολλά χρόνια που δεν μπορεί κάποιος άνθρωπος με προσδόκιμο ζωής τα 75, ας πούμε, έτη να παρακολουθήσει. Πως λοιπόν με ανεπάρκειες, να αποδεχτούμε ένα έργο που θα σημαδέψει εμάς και τα παιδιά μας;

Κατά την άποψή μου, εμείς οι κάτοικοι του Κηπουριού ή εν πάσει περιπτώσει οι καταγόμενοι που ζήσαμε και μεγαλώσαμε εκεί, να μην συμφωνήσουμε και πιστεύω αντίστοιχα και οι κάτοικοι των άλλων γειτονικών χωριών.

Τις παρατηρήσεις αυτές μπορείτε να τις χρησιμοποιήσετε όπως θέλετε. Προσωπικά σκέφτομαι να τις δημοσιοποιήσω και στον τοπικό και όχι μόνο τύπο.

Σας ευχαριστώ για την πρόσκληση και ελπίζω να έχω διαφωτίσει επαρκώς τις δικές σας σκέψεις.

Αθήνα 4/2/2025

Δρ. Γεώργιος Καρέτσος