Η ΠΑΛΙΑ ΚΑΙ Η ΝΕΑ ΕΥΒΟΙΑ…..

 

Του Γιάννη Σχίζα

Ποντίκι 5.12.24

 

 

Χρειάζονταν μια γενναία, ,  μετά προγραμματισμού,  ολοκληρωμένη χωροταξία, σε αντίθεση με το αρνητικό παράδειγμα της Αττικής. Χρειάζονταν σεβασμός των βασικών ποιοτήτων του νησιού, των παραλιακών χώρων,  των δασών, των κορυφαίων σημείων του χώρου, των υγροτόπων,  των περιοχών που η φυσιογνωμία τους τις τοποθετούσε στην «Άγρια γη»-  wilderness, σε απλά ελληνικά….  Όμως η Εύβοια  ακολούθησε την  πεπατημένη, έγινε η τροφός των οικοπεδοφάγων , των δημάρχων που συναλλάσσονταν, των εύκολων αποφάσεων. Η Εύβοια , ακολούθησε τη μοίρα της Αττικής, απελευθερώθηκε ή μάλλον αγοράσθηκε  από τους Τούρκους  μόνο το Μάρτιο του 1833,με τη Χαλκίδα να είναι στην Τουρκοκρατία υπερέχουσα  από διοικητική άποψη  πόλη σε σχέση με την Αθήνα. Η Εύβοια  είναι δίπλα στην Αττική  και ίσως αυτό πιστοποιεί την εγκατάλειψή της στις χωροταξικές δυνάμεις αδρανείας…..

 

  Ο ΚΥΡΙΟΣ ΒΟΥΛΕΥΤΉΣ ΖΗΤΕΙ ΤΗΝ ΨΗΦΟ ΣΑΣ

 

Είδα το μεγαλύτερο μέρος μιας  εκπομπής του ΑΝΤΕΝΑ που ήταν αφιερωμένη στην Εύβοια. Τη φέρνω σε αντιπαράθεση με ένα παλιό διήγημα του Γιάννη Γκίκα, «Ο κύριος βουλευτής ζητεί την ψήφο σας», που φιλοξενείται στη συλλογή με το  όνομα «Ρούα Ρούχου». Περιγράφει ο Γκίκας  κάποιο χωριό του Κάβο Ντόρο, της δεκαετίας του 60:

«Οι άνθρωποι (του χωριού) καμια εκατοπενηνταριά, ξεδώνουν ΄μόνο σε κανένα πανηγυράκι, οπότε σφάζουνε και καμιά στέρφα γίδα. Χορεύουν εκστασιασμένοι στο μονότονο καβοντορίτικο αρβανίτικο σκοπό του τόπου, τον καλιανιώτικο, και συχνά αστράφτει ο σουγιάς πάνω στο μεθύσι με τους τσακωμούς  για το ποιος έχει σειρά να σύρει τον κάβο. Οι άνθρωποι, με ελάχιστες εξαιρέσεις, είναι ακοινώνητοι και καθυστερημένοι. Παλαιοημερολογίτες και βασιλικοί στην πλειοψηφία τους».

Τότε, το 1997, ένας βασικός μελετητής της Ευβοϊκής φύσης, ο Σταμάτης Ζόγγαρης, σημείωνε ότι από τα 210 είδη πουλιών που έχουν καταγραφεί  στην περιοχή της  Όχης (το βουνό της Καρυστίας) τα 97 είναι απειλούμενα και προστατευόμενα από την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Στην  Όχη απαντώνται 19 είδη αρπακτικών πουλιών, ενώ σπανιότερο όλων είναι το όρνιο (Gyps fulvus) που τρέφεται αποκλειστικά από πτώματα αιγοπροβάτων. Τότε όμως ήταν τότε : Τώρα οι ανεμογεννήτριες πλευρίζουν την κορυφή του βουνού, ύψους 1398 μέτρων..

 

        Είδα παλιά πράγματα ανακαινισμένα σ’ αυτή την εκπομπή, το χωριό  Αντιά να γίνεται υπερήφανος (συν)ομιλητής με τη γλώσσα των σφυριγμάτων, τη «Σφυριά» : Το χωριό ανακαλύφθηκε ως εστία αυτών των παράδοξων ομιλητών το 1969, με την πτώση ενός αεροπλάνου, χρειάσθηκε όμως   να περάσει πολύς χρόνος, να έλθει η 7.10.95, για να παρουσιασθεί στο Μέγαρο Μουσικής η νέα αυτή  γλώσσα – της οποίας η παραλλαγή  μιλιέται  στην Ισπανία, στην Τουρκία και σε άλλες χώρες της Μεσογείου. Πάντως εγώ και τα’ αδέλφια μου τη ζήσαμε από το στόμα ενός παππού, που ορμήνευε  σε μια πρόχειρη ταβέρνα στην Αντιά  τα αιτούμενα μας, σε δυο ωραιότατες αδελφές-σερβιτόρους , γύρω στο 2003…Και μετά την ακροάσθηκα «οικογενειακώς»   το καλοκαίρι του 2021, με τον  Παναγιώτη Τζαναβάρη : Που είναι  πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου και του κέντρου μελέτης και διάδοσης της σφυριχτής γλώσσας και  δίνει τον δικό του αγώνα για να μην εξαφανιστεί η διάλεκτος του σφυρίγματος.

 

ΚΑΙ ΤΙ ΔΕΝ ΕΙΔΑ

Είδα στην εκπομπή  τους ταβερνιάρηδες  εν γένει να επαίρονται για το φαγητό τους και ένας μάλιστα από αυτούς να ονοματίζει την ταβέρνα του «τού πεθαμένου», είδα τη γνώριμη ακτή της Σχοινοδαύλειας άλλως Αγίου Δημητρίου, τη νυκτερινή επίσκεψη στο μαντρί μιας υπερήφανης βοσκοπούλας, είδα κάθοδο στην Χαλκίδα και στο ξενοδοχείο Lucy – γνώριμο από τους αγώνες που δώσαμε κατά της πυρηνικής ενέργειας  στα τέλη της δεκαετίας του 70 με τον Μανώλη Γλέζο. Δεν είδα όμως τα Νέα Στύρα , όπου για πρώτη φορά  κρίθηκε αυστηρά ένας βασανιστής σκύλων. Και δεν είδα πουθενά τις εγκαταστάσεις της Vivart, τέχνης που είναι χαμένη στην άγρια μοναξιά του βουνού κοντά στο Γιανίτσι, που είναι αξιολογότατη , υπαίθρια αλλά και εσωτερικού χώρου, με οργανωτή τον κύριο Τσιντανέλη.

 

Σημείωσα πάντως  ότι αντί μιας συνετής και λιγομίλητης έκθεσης του χώρου – με παράλληλη διαπίστωση των αρνητικών στοιχείων – οι παρουσιαστές και κυρίως ο γνωστός διανομέας εκατομμυρίων κύριος Αρναούτογλου (έχοντας στο πλευρό του κάποιον κύριο που θα τον αποκαλούσα  Σάντσο Πάντσα) διέπρεπαν σε ένα  ιδιόμορφο στυλ της εποχής : Που ήταν Τάσος Δούτσης στον κύβο, που γινόταν βέβαια σε ορισμένες φάσεις διασκεδαστικό αλλά σε γενικές γραμμές σε κούραζε με την ταχύτητά και τα εφέ του, που είχε Λάκη Γαβαλά λόγω της συνωνυμίας του με ένα χωριό. Γενικώς, «και τι δεν είχε», που λένε….

 Υπήρχαν όλα εκεί μέσα, όπως οι νοσοκόμες που κάνουν το γύρω της Αφρικής σε μια εβδομάδα  και επανέρχονται λέγοντας ότι γνώρισαν την Αφρική– κατά πως διαβάζω σε ένα μυθιστόρημα: Υπήρχαν τα Στύρα, αλλά  απουσίαζαν τα δρακόσπιτά τους στο εσωτερικό αυτού του χωριού : Τα δρακόσπιτα, που ήταν μοντάζ ογκολίθων χωρίς τη παραμικρή δόση τσιμέντου ή άλλης συγκολλητικής ουσίας. Στα Στύρα γίνεται πανηγύρι κάθε 13 Ιουλίου, στον ανθό του καλοκαιριού, με τους ανθρώπους όλους στολισμένους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Τα «Νέα Στύρα», χωριό που ευδοκιμεί τους μήνες ή τις εβδομάδες αναψυχής, δηλαδη τα Χριστούγεννα ,  το Πάσχα και τους   καλοκαιρινούς μήνες ,  που πρωτοεμφανίζεται το 1895 ως Γκισούρι για να πάρει τη σημερινή του ονομασία, το 1940, επί Μεταξά, σαν επίνειο του ημιορεινού χωριού Στύρα. Πάντως στην κεντρική πλατεία των «παλιών» Στύρων  δεσπόζει η Μεγάλη Βρύση, τα τεράστια πλατάνια, τα  απομεινάρια ενός υπέροχου παραδοσιακού ελαιοτριβείου –θα δείτε και τις τεράστιες μυλόπετρες. Αυτό αποτελεί πλέον ένα χώρο εκδηλώσεων για όλο τον πλούτο της περιοχής.

 

ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΚΑΙ ΕΝΑΝ ΚΑΙΡΟ

Μια φορά κι έναν καιρό, τα παραθαλάσσια οικόπεδα δεν είχαν μεγάλη αξία, γιατί απλούστατα οι διακοπές ήταν ορεινές… Όμως με το πλήρωμα του χρόνου ο τουρισμός άλλαξε προορισμούς, έγινε παρα-θαλάσσιος, «άλλαξε και εποχή» - κατά πως λέει ο Μωρίς Αιμάρ. Οι πατεράδες απέφευγαν να προικοδοτήσουν τις θυγατέρες τους με οικόπεδα ή χωράφια πλάϊ στη θάλασσα, θεωρώντας το δόσιμο αυτό ως μειονέκτημα, μέχρι που το μειονέκτημα έγινε πλεονέκτημα, τα γύρω από τις ακτές οικόπεδα γίνανε προνομιούχοι χώροι .

 Στη περιοχή,  αφού περάσετε ένα μικρό χωριό με το Αλβανοπρεπές όνομα Ρεούζι, μπορείτε να ανέβετε μέχρι την Ακρόπολη των Στύρων. Εκεί υπάρχει μια είσοδος επιβλητική, τα σκαλοπάτια σε μια φάση είναι χαραγμένα στο βράχο. Από εκεί η θέα είναι αεροπορική – που  έλεγαν τα παλιά ορειβατικά περιοδικά, ελλείψει άλλων επιθέτων…….

        Συνεχίζω για την εκπομμπή : Υπήρχε και μια κυρία Ισραηλινή αρχι-σεφ που ξέχναγε τη ληστεία επί των Παλαιστινίων πάνω στην οποία θεμελιώθηκαν(εν είδει κόκορα, όπως στις παραδοσιακές κατασκευές) τα δικαιώματά της , υπήρχε και μια σκηνή στην παραλία όπου   όλοι κατανάλωναν(τελείως κατά τύχη) μια και μοναδική μπύρα  (ε, να μην έχουμε τον σπόνσορά μας!). Δεν υπήρχε αυτό που έσωσα εγώ σε μια σειρά φωτογραφίες, αυτό που θα μπορούσα να σώσω με κατάλληλο ή επιτηδευμένο  χειρισμό του φακού, αυτό που υπήρξε η Εύβοια πριν γίνει αυτό που τελικά τείνει να γίνει : Ένας συμβατικός τόπος αναψυχής με τις κατάλληλες μπίζνες. Με τους αεριτζήδες να μοιράζουν λεφτά, πριν από την θανατική  εκτέλεση της γραφικότητας και του τοπίου.

 

ΖΕΡΟΜ   ΚΑΛΟΥΤΑ

Σε  ανάλογο οδοιπορικό στην Εύβοια  ο Ζερόμ Καλούτα, άνθρωπος που προέκυψε απ’ το πουθενά για να αναπτύξει την ελληνική αίσθηση του χιούμορ, αναφέρεται στην Κάρυστο. Εκεί,  δίπλα σε ένα αρχαίο λατομείο που βρίσκεται στα ριζά του βουνού Όχη,  υπάρχουν  ευμεγέθεις κίονες, ορατοί από πολύ  μακριά, βάρους περίπου 40 τόνων, από αυτούς που μεταφέρθηκαν μασίφ στη Ρώμη, κυρίως για να διακοσμήσουν  το Tempio Antonino Faustina – σύμφωνα με ανακοίνωση που καταχωρήθηκε στα πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών, στην ειδική συνεδρία της 9.6.64. Πολύ ωραίο θέαμα, αν και η κλίση των κιόνων γεννά μια ανησυχία μην τυχόν κατρακυλήσουν .

Και για να μην καταλήξω κι εγώ σαν τους περιγραφείς γεγονότων που βρίσκουν μόνο τα ωραία να περιγράψουν, θα πω κάτι  για τις πυρκαγιές στη Βόρεια Εύβοια, που στοίχισαν 550.000 στρέμματα – νούμερο κατά πολύ ανώτερο των 100.000 στρεμμάτων που είδα να καίγονται, με εντυπωσιακό τρόπο  το 1977.  Το μόνο  που  γλίτωσε ήταν η αγαπημένη μου  γιγαντιαία Βελανιδιά, κοντά  στο χωριό Αμέλαντες : Που το γνώρισα με  10 ανθρώπους πληθυσμό προ αμνημονεύτων χρόνων,  γιατί εκεί είχε  γυρίσει ο Αλέξης  Δαμιανός  ένα σήριαλ της  εποχής, τον Πατούχα..