ΟΙ ΝΕΟΙ ΝΕΚΡΟΙ ΣΤΗΝ ΝΕΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΤΑΞΗ

 

Ομιλία του Emir Kusturica στα εγκαίνια του 16ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου και Μουσικής "Kustendorf"

25/01/2023.

«Τι είναι η τέχνη? Αν και δεν μου αρέσει να είμαι πολύ πρωτότυπος, αλλά πρέπει να πούμε ότι η τέχνη είναι ένας καθρέφτης του ανθρώπινου πνεύματος, ενσωματωμένος σε αυτό ή εκείνο υλικό, στο σώμα ενός ηθοποιού και χορευτή, έχει την ικανότητα να μας ανακατευθύνει από την πραγματικότητα στο μονοπάτι της υπέρβασης. Σε κάνει να ανησυχείς, να βιώνεις την κάθαρση, ζεσταίνει την ψυχή χάρη σε ένα έργο που δημιουργήθηκε όχι από τον Θεό ή τη φύση, αλλά από ένα άτομο εμπνευσμένο από τον Θεό ή τη φύση, από τη φύση του ίδιου του ατόμου.

Γιατί αυτό το φεστιβάλ τελείται κοντά στον ποταμό Δρίνα, όπου κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας έφταναν βεζίρηδες και αργότερα Αυστροούγγροι αξιωματικοί, συνήθως ως τιμωρία για τη διάπραξη σοβαρού εγκλήματος ή για υπεξαίρεση χρημάτων στις χώρες τους?

Ανυπομονούσαν να ξεγλιστρήσουν από την ομίχλη του μεσημβρινού του Δρίνου. Οι πρώτοι ονειρευονταν τις ηλιόλουστες ακτές της θάλασσας του Μαρμαρά, το ποτό και τον ναργιλέ, να ξαπλώνουν νωχελικά στον ήλιο, οι δεύτεροι ανυπομονούσαν να επιστρέψουν στη Βιέννη σε στυλ ροκοκό, για να χορέψουν ξανά στη μουσική του Στράους.

Από πού ήρθε η ιδέα στη σύγχρονη εποχή να προσκαλέσουμε εδώ, μακριά από τα φώτα των μεγαλουπόλεων, να προσκαλέσουμε σημαντικούς παγκόσμιους συγγραφείς, σκηνοθέτες, σεναριογράφους, ηθοποιούς και νέους συγγραφείς? Η αποφασιστική στιγμή ήταν η πεποίθηση ότι όλη η ποίηση πηγάζει από τη μοναξιά,

έτσι επιστρέψαμε την Τέχνη στη θέση που της αξίζει, στη λοφώδη έρημο. Οι ταινίες των καλεσμένων μας είχαν μεγάλη καλλιτεχνική κλίμακα και η δράση τους, σαν Λειτουργία, ξύπνησε τα πιο βαθιά συναισθήματα, δυναμώνοντας τη συνείδησή μας, που καθημερινά μας κρατά στο μονοπάτι της ζωής ανάμεσα στο χάος και την τάξη. Η τέχνη είναι αγιότητα και ένα έργο τέχνης έχει ιερή προέλευση.

Είτε αναφερόμαστε σε ενσαρκώσεις της τέχνης των σπηλαίων, αποτυπώματα χεριών σε πέτρα, εικόνες ταύρων που μπορεί να έχουν δημιουργηθεί από φόβο ή δεισιδαιμονία, είτε αναφερόμαστε στους πρώτους χορούς ως κίνηση και ηχητική εναρμόνιση του ανθρώπινου χώρου. Ή οι διαδοχικοί πολιτισμοί που μας χάρισαν οι Μιχαήλ Άγγελο, Τζιότο, Καραβάτζιο, Ρουμπλιοφ, Δάντης Αλιγκέρι, Σαίξπηρ, Ντοστογιέφσκι, Γκόγκολ, τα αθάνατα γλυπτά του Φειδία, ο Χένρι Μουρ, οι θριαμβευτικές εκθέσεις του Πικάσο, του Ματίς, του Βαν Γκογκ, η εμφάνιση του Δάντη, η ενηλικίωση με το "The Deer Hunter", όπου ακόμη και οι κωφοί και όσοι δεν ήξεραν τις νότες μπορούσαν να τραγουδήσουν το «I love you, baby»?

Γιατί προκύπτει το σύνθημα «Η τέχνη πάνω από όλα»? Γιατί δεν ζούμε στην ακμή της τέχνης, που πάντα συνδεόταν με την έννοια της ελευθερίας. Ζούμε σε μια εποχή άρνησης της δημιουργικότητας, στον κόσμο των θεαμάτων των μέσων ενημέρωσης που αλλάζουν τη γνώμη των ανθρώπων. Μέχρι τα μέσα του περασμένου αιώνα, όταν τα έργα ευγονικής, η οποία εφαρμοζόταν στα χρόνια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, επέστρεψαν στο προσκήνιο, συνοδευόμενα από τεχνολογική επέκταση και θαύματα που άλλαξαν τις συνήθειές μας, ο άνθρωπος ήταν το κέντρο του σύμπαντος.

Μέχρι τη δεκαετία του εβδομήντα, η τέχνη έπαιρνε τη θέση που της άρμοζε, μετά η εγκατάσταση έγινε τέχνη χωρίς έργο και ο Άντι Γουόρχολ θεωρούνταν καλύτερος καλλιτέχνης από τον Μιχαήλ Άγγελο. Αυτός ο ισχυρισμός του "New Yorker" δεν θα ήταν ανησυχητικός αν δεν είχαν συμβεί δύο πράγματα.

Πρώτον, η απόρριψη της ιδέας ότι ο ρεαλισμός στην τέχνη προήλθε από την κεραμική της αρχαίας Ελλάδας και ότι οφείλει την καταγωγή του στην τέχνη. Δεύτερον, όλα όσα εμφανίστηκαν στη μεταβιομηχανική, και σήμερα στη Δύση - στη μεταχριστιανική κοινωνία, αποδυνάμωσαν την ιδέα ότι οι ήρωες των μυθιστορημάτων, ταινιών, θεάτρου, ζωγραφικής αντικατοπτρίζουν τα κεντρικά προβλήματα του ανθρώπου και την εξέγερσή του ως κύριο κίνητρο.

Σε μια κατακερματισμένη κοινωνία επικράτησαν οι νόμοι της αγοράς, χάθηκε ο ήρωας που ενώνει και εκφράζει τις υπαρξιακές, ιστορικές και πολιτικές του ιδέες. Ταυτόχρονα, η θέση του καλλιτέχνη στην κοινωνία έχει επίσης απαξιωθεί. Θυμόμαστε με λαχτάρα την περίοδο που ο καλλιτέχνης επηρέαζε την κοινωνία και γνωρίζουμε ότι σήμερα δεν υπάρχει ο Emile Zola, του οποίου η φωνή ήταν καθοριστική για να διορθώσει την αδικία εναντίον του Ντρέιφους - να σταματήσει την επαίσχυντη υπόθεση και να απελευθερώσει τους αθώους. Πιστεύει κανείς σήμερα ότι ο Τζούλιαν Ασάνζ, ο οποίος αγωνίστηκε για την ελευθερία του λόγου, θα μπορούσε να είχε αποφυλακιστεί εάν, για παράδειγμα, ο μεγάλος συγγραφέας Τζόναθαν Φράνζεν το ζητούσε από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, Μπάιντεν?

Δεν υπάρχουν πια αστέρες του κινηματογράφου: τώρα δημοσιευονται πιο συχνά οι φωτογραφίες του Γκέιτς, του Μπέζος, του Μασκ, του Ζούκερμπεργκ και άλλων δισεκατομμυριούχων. Οι πλούσιοι έχουν βαρεθεί να βλέπουν τις φωτογραφίες των άλλων. Ο φίλος μου ο Τζόνι Ντεπ βγήκε από την δίκη με την Άμπερ αθώος, και αν δεν είχε συμβεί αυτό, θα είχε και αυτός τη μοίρα των σύγχρονων "αγίων" του Χόλιγουντ που αντικατέστησαν εκεί τον Άγιο Νικόλαο, τον Άγιο Ιωάννη...

Πώς συνέβη το ότι η τέχνη έχασε την τιμητική της στην κοινωνία? Θα μπορούσε επίσης να αναρωτηθεί κανείς γιατί η δραματική τέχνη δεν άκμασε στην αρχαία Ρώμη. Όλος ο κόσμος έχει μετατραπεί σε Κολοσσαίο, έργα τέχνης φτάνουν σε εμάς σε σωματίδια, θραύσματα...Χιλιάδες διάφορες πλατφόρμες μετατρέπουν την αισθητική σε ιδεολογία. Οι κινηματογραφικές αίθουσες πεθαίνουν επειδή οι ταινίες έχουν μεταφερθεί στα τηλέφωνα, το Netflix, το Amazon. Και χιλιάδες άλλες πλατφόρμες στέλνουν τα σήματα τους στον λαό, λέγοντας ότι η πολιτική τους πίστη είναι το πεπρωμένο τους, και σε καμία περίπτωση - η ελευθερία, η οποία, παρεμπιπτόντως, δεν αναφέρεται καν σήμερα. Όταν κάποιος τολμήσει να επαναφέρει αυτό το θέμα στην ημερήσια διάταξη, εμφανίζεται αμέσως ένας έγκυρος ερμηνευτής της πραγματικότητας της ζωής, ο οποίος ως «αυθεντία » υποστηρίζει ότι το πιο σημαντικό πράγμα για όλους μας είναι η ασφάλεια και όχι η ελευθερία.

Ποιος είναι λοιπόν πραγματικά προστατευμένος? Αυτό είναι το κομμάτι της ανθρωπότητας που διαβάζει βιβλία γιατί δεν κοστίζει πολύ και άρα αποφεύγει με επιτυχία την αγορά και τη μετατροπή της ηθικής και της αισθητικής σε ιδεολογία.

Υπάρχει τέχνη η οποία μπορεί να σώσει τον κόσμο? Ο Ντοστογιέφσκι έκανε αυτή την ερώτηση, βάζοντας την ομορφιά σε πρώτο πλάνο. Όταν μιλάμε για τον Ντοστογιέφσκι, πρέπει να αναφέρουμε τον αποχριστιανισμό της Δύσης. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Χριστιανισμός δεν είναι ένα σύνολο αφηρημένων στόχων, ιδεών και απόψεων για τον κόσμο, αλλά η ιδιαιτερότητα του Θεού, που ενσαρκώνεται σε ένα ανθρώπινο σώμα, που δεν μας δίνει μια περιγραφή της ζωής μας, αλλά είναι η ίδια η ζωή . Και ο άνθρωπος και η πορεία του υπάρχουν μέσα στο χρόνο ως ακεραιότητα, γιατί ο άνθρωπος δεν είναι μόνο υλικό ον, ουτε μόνο πνευματικό ον. Ο άνθρωπος είναι και πνεύμα και σώμα. Ο Ντοστογιέφσκι λοιπον, προσέφερε μια θεώρηση (κοσμοθεωρια? ) για τον ανθρωπο, ως πιο τέλεια, από τον ίδιο τον άνθρωπο, τον οποίον η κοινωνία αργότερα θα τον ονόμαζε καταναλωτή. Και σιγοκαίει η ελπίδα ότι η τέχνη, ως πιστός σύντροφος του ανθρώπινου πνεύματος, θα επιβιώσει στην εξέγερση της νεολαίας και στην αναζήτηση της χαμένης ελευθερίας. Γιατί πολλοί συνειδητοποιούν ότι το να είσαι καταναλωτής δεν είναι ιδανικό για την προσωπική ελευθερία.

Σχετική για τους θρησκευτικούς στοχαστές είναι η ιδέα ότι αν δεν υπάρχει Θεός, δεν υπάρχει ούτε τέχνη ούτε ελευθερία, γιατί τα θρησκευτικά συναισθήματα είναι μια αδελφική σύνδεση μεταξύ αυτών των εννοιών.

Ο διαχωρισμός του καλού και του κακού -και κυρίως η καταπολέμηση του κακού- μπορεί να σώσει την τέχνη. Η πίστη στην αθανασία του καλλιτέχνη και το μεγάλο του έργο είναι η πίστη στην αιώνια ψυχή. Κι αν δεν το πιστεύουμε αυτό? Δεν θα μας ρωτήσουν. Άλλωστε ήδη ακούγονται απειλές να μας μετατρέψουν από βιολογικό σε ανόργανο.

Και αν ξεχάσουμε τον θάνατο όσο ζούμε?! Θα θυμηθούμε την τραγικοκωμική κατάληξη και τη μεγαλύτερη ανταπόδοση που μας περιμένει όλους. Επομένως, ο θάνατος θα συνοδεύεται από νόμους, νομιμοποίηση, που δεν θέλουμε, όπως δεν θέλουμε το Κολοσσαίο στο οποίο μας ρίχνουν χωρίς τη συγκατάθεσή μας.

Ένα γραφείο τελετών στην Πολιτεία της Νέας Υόρκης επινόησε και εφάρμοσε μια «υπέροχη» μέθοδο επεξεργασίας ανθρώπινων λειψάνων, με το υπέροχο όνομα «Terramation». Η εταιρεία μετατρέπει τα πτώματα σε κομπόστ και προσφέρει την ουσία που προκύπτει για περαιτέρω χρήση, ανάλογα για το πού το προοριζουμε. Τώρα αυτό γίνεται από το αμερικανικό γραφείο τελετών Return Home ("Return Home").

Οριστε τι έγραψε σχετικά η Elena Kondratieva-Salgero:

«Το γραφείο τελετών, καλώντας την ανθρωπότητα να επιστρέψει εκεί από όπου ήρθε, στην πραγματικότητα, με μια κίνηση, ανοίγει μια νέα εποχή στην ιστορία του και κόβει τον γόρδιο δεσμό της φιλοσοφικής και θρησκευτικής φύσης. Το «Return home» προσφέρεται στην ανθρωπότητα όχι σε ένα Bezenchuk φέρετρο, με φούντες και φανφάρες, αλλά σε ειδικά εξοπλισμένα δοχεία, με τη μορφή κομπόστ. Με αυτόν τον τρόπο επιβεβαιώνει τη βιβλική αλήθεια για τη δημιουργία του πρώτου ανθρωπου από πηλό, σκόνη και ξαφνική έπαρση.

- το σώμα του αγαπημένου σας προσώπου τοποθετείται σε ημι-ανοιχτό επαναχρησιμοποιούμενο (!!!) δοχείο, σε δίσκο (όπως για τα κατοικίδια) γεμάτο με μηδική, άχυρο και πριονίδι για να βράσουν ελεύθερα τα απαραίτητα μικρόβια και να κάνουν σωστά τη δουλειά τους :

- ένα μήνα αργότερα, το «αποτέλεσμα» που προκύπτει συνθλίβεται σε ειδικό σπαστήρα οστών, δίνοντας, σύμφωνα με τον ορισμό του εφευρέτη, «ένα κυβικό μέτρο χώματος πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά» (τσιτατο), το οποίο αφήνεται να μαριναριστεί για λίγους μήνες:

- μετά από αυτό το διάστημα, το ληφθέν "κομπόστ" (τσιτατο) επιστρέφεται στην οικογένεια, η οποία μπορεί να χρησιμοποιήσει την υλικη ουσία του γείτονά της - "ως λίπασμα".

Έτσι, μπορείτε να κανετε πιο γόνιμο τον κήπο σας με την αγαπημένη σας θεία, η οποία στη ζωή ήταν υπέροχος άνθρωπος, αλλά στο τέλος κατέληξε να είναι κοπριά, και αν είχατε έναν θείο που συμπεριφεροταν σαν κοπριά κατά τη διάρκεια της ζωής του, ακόμη και ο θάνατος δεν θα άλλαζε τίποτα στην περίπτωσή του.

Μπορείτε να επιλέξετε το μενού: η μαμά στη σούπα, η γειτόνισσα στο γύρο σουβλάκι, ο θείος στη μπριζόλα. Αν σιχαίνεσαι, μπορείς να πουλήσεις την κοπριά σε έναν γείτονα που χρειάζεται λίπασμα.

Ποιος λοιπόν θέλει να είμαστε κοπριά κατά τη διάρκεια της ζωής μας και μετά τον θάνατο? Όλοι αυτοί που εργάζονται για να διαφθείρουν την τέχνη.:

99