ΠΑΤΡΙΣΙΟ ΓΚΟΥΖΜΑΝ: ΝΟΣΤΑΛΓΩΝΤΑΣ ΤΟ ΦΩΣ

 

 

Tου Γιάννη Σχίζα

Το κινηματογραφικό έργο του Γκουζμάν "Νοσταλγώντας το φως" είναι μια συναρπαστική ποιητική περιήγηση στο χρόνο της φιλοσοφικής ενατένισης – αλλά δεν είναι μόνο ποίηση. Υπάρχει ένα βαθύτερο νόημα  που αποκαλύπτεται  στην πορεία της αφήγησης :  Και το νόημα είναι ότι όποιος διαθέτει μεν παρελθόν αλλά ταυτόχρονα δεν το βιώνει, δηλαδή δεν το ζει και ξαναζεί,  δεν ζει το παρόν !

Το έργο του Γκουζμάν από διάφορους ατραπούς αγκαλιάζει την ματωβαμένη ιστορία της Χιλής και τον πόνο των ανθρώπων , που έψαχναν ακόμη να βρουν τους δικούς τους νεκρούς από την δικτατορία του Πινοσέτ. Στην έρημο Ατακάμα  δεσπόζει  το περίφημο «Χέρι της Ερήμου»,  μια δημιουργία του Χιλιανού γλύπτη Mario Irarrazabal, που αναπαριστά μια γιγάντια παλάμη ύψους 11 μέτρων καθώς   ξεπροβάλλει εντυπωσιακά από την άμμο. Το έργο δημιουργήθηκε προς τιμήν των θυμάτων του στρατιωτικού καθεστώτος της Χιλής και βρίσκεται εκεί από το  1992.

 

Ο Γκουζμαν  έκανε επίκεντρο του όλου αυτού μεγαλειώδους σχήματος  την έρημο Ατακάμα – συνδυάζοντάς την με τις πολλές δραστηριότητες όπως η  εξόρυξη σπανίων ορυκτών,  το απροσδόκητο δολοφονικό όργιο της δικτατορίας Πινοσέτ, την παρατήρηση του ουρανού, την υπαρξιακή αμφιβολία. Η έρημος αυτή  κατέχει το ρεκόρ της πλέον μακροχρόνιας ξηρασίας, έχοντας ύψος βροχής μόλις 1 mm ετησίως κατά μέσον όρο, τουλάχιστον τα τελευταία 26 χρόνια. Στο  μεγαλύτερο μέρος  της  εκτείνεται στις ακτές της Χιλής , σε  μήκος 1600 χιλιομέτρων και πλάτος 180 χιλιομέτρων , είναι δε   μεγαλύτερη από την Ελλάδα , καταλαμβάνοντας επιφάνεια 181.300 τετραγωνικών χιλιομέτρων.

Αυτή την περιοχή , την τόσο πλούσια σε ορυκτό πλούτο αλλά και σε εικόνες, διάλεξε ο σκηνοθέτης Πατρίσιο Γκουζμάν, διάσημος πλέον από τη συμμετοχή του σε άλλα κινηματογραφικά γεγονότα όπως αυτό του Βερολίνου το 2015 : Και την διάλεξε όχι μόνο για την ποιότητα των αστρονομικών παρατηρήσεων λόγω του υψόμετρου και του ανέφελου ουρανού ή για το φαντασμαγορικό τοπίο κάποιων σημείων , που  προσομοιώνει  διαστημικές συνθήκες   με τα εδάφη του πλανήτη Άρη :  Η επιλογή του γίνεται με γνώμονα τη σκληρότητα των συνθηκών, την αντίφαση ανάμεσα σε μια δραστηριότητα που ανιχνεύει απόκοσμα μέρη με «αστρονομικό ρόλο»  και ταυτόχρονα είναι αδιάφοροι  απέναντι στο οργανωμένο έγκλημα.

Ο Γκουζμάν κάνει μια ολική αναφορά στη Χιλή, μιλάει για τη χώρα που σε αντίθεση με όλες τις λατινοαμερικανικές χώρες με τα συνεχή πραξικοπήματα είχε «κανονική» κοινοβουλευτική ζωή, δεν γνώρισε δικτατορία επί 150 χρόνια - μέχρι το 1973 . Μιλάει για τη χώρα που κάνει επιλεκτική χρήση του παρελθόντος της "ξεχνώντας" τους γηγενείς λαούς, μιλάει για την πολιτική της δικτατορίας να εξοντώσει - στη στεριά, στη θάλασσα, ακόμη και στον αέρα, πετώντας από ψηλά και θρυματίζοντας στη γη ! - όλους τους αντιπάλους της ! Το έργο είναι ντοκιμαντέρ, είναι μια πλουραλιστική ιστορία, όμως οι αφηγήσεις του έχουν συνοχή και δεν διακόπτονται κάθε λίγο και λιγάκι από την εισβολή νέων προσώπων και αφηγήσεων .

Ο Γκουζμάν παρουσιάζει την αστρονομική έρευνα που γίνεται από τα μετερίζια της περιοχής Ατακάμα ως τις εσχατιές του κόσμου, από τις οποίες αντλούνται εικόνες περισσότερο ή λιγότερο ανήκουσες στο παρελθόν . Ο καθαρός από νέφη και υγρασία  ουρανός διευκολύνει  τις επίγειες παρατηρήσεις. Σε υψόμετρο 5.000 μέτρων η εξερεύνηση του ουρανού αποκαλύπτει τα μυστικά για τους αστέρες και  τους γαλαξίες, καθώς και για τον τρόπο σχηματισμού των πλανητών. Εκεί εργάζονται πυρετωδώς  περίπου 150 άτομα από την Ευρώπη, την Βόρεια Αμερική και την Ασία, με την βοήθεια 66 τηλεσκόπιων με διάμετρο 12 μέτρων το καθένα.  Όμως όλα αυτά  δεν έχουν  την «ισχύ» των τελευταίων  παρατηρήσεων : Δεν έχουν την αξία ενός παραδοσιακού  «ιπτάμενου» τηλεσκοπίου Hubble ούτε αυτήν του πιο  πρόσφατου James Webb-  που φέρνει επανάσταση στην παρατηρησιακή αστρονομία-  αλλά πάντως έχουν τη σημασία τους στην εποπτεία του ουρανού. Τα τηλεσκόπια μάς μεταφέρουν φωτογραφίες από το παρελθόν, από τη ζωή που απέχει έτη φωτός : Αυτή είναι κατά τη γνώμη του Γκουζμάν η ζωή - να (ξανα)ζεις αυτό που είναι παρελθόν, να βλέπεις τη συνάφεια αρχαιολόγου και αστρονόμου, να εύχεσαι τη χρήση ανθρωπιστικών  μεθόδων υπό την επιφάνεια της γης, για να ανακαλύψεις τα πτώματα της δικτατορίας ….