Στο νησί των μυστηρίων

του Γιάννη Ζήβα   
Στην  βορειονατολική  εσχατιά  του  Αιγαίου,  συχνά  μέσα  από  την  αχλύ  των  νεφών, ξαφνιάζει  τον  ταξιδιώτη  η  ανάδυση  ενός  κώνου, που  μάλλον  σε  ηφαίστειο  παραπέμπει. Φυσικά  αναφερόμαστε  στην  μυστηριακή  Σαμοθράκη, που   έγινε  παγκόσμια   γνωστή  μετά  την  ανακάλυψη  από  τον  γάλλο  πρόξενο  στην  Αδριανούπολη  αρχαιολόγο  Σαμπουαζό  εν  έτει  1863 , του  περιφήμου  αγάλματος  της  Νίκης. Το  εκπάγλου  καλλονής   αυτό  αριστούργημα  αποτελούσε  τμήμα  γλυπτής  πλώρης  πλοίου, και  βρισκόταν  παραπλεύρως  κρήνης. Σήμερα  κατέχει  περίοπτη  θέση  μεταξύ  των  κλασσικών  εκθεμάτων   του  Λούβρου.
 Άν  το  άγαλμα  της  Νίκης  είναι  το  σήμα  κατατεθέν  της  Σαμοθράκης, ο  χώρος  της  Παλαιόπολης  στα  βορειοδυτικά  της  νήσου, αποτελεί  την  εστία  μείζονος  αρχαιολογικού  ενδιαφέροντος. Εκεί  ετελούντο  τα  λεγόμενα  Καβείρια  Μυστήρια, αντίστοιχα  των  Ελευσινίων. Οι  Αιολείς  που  αποίκισαν  το  νησί  κατά  τον  7ο αιώνα π.Χ. οχύρωσαν  την  περιοχή  της  Παλαιόπολης  και  οικοδόμησαν  ένα  συγκρότημα  ναών,  Θόλου, κρηνών,  και  περιστυλίων, με  κυρίαρχο  το  ιερό  της  Αρσινόης. Στον  χώρο  της  Παλαιόπολης  προσέτρεχαν  από  παντού  για  να  μυηθούν  στα  Καβείρια. Οι  Κάβειροι  ήταν  θεότητες  που  σχετίζονταν  με  την  βλάστηση  και  την  αναπαραγωγή.  Μέσω  της  μύησης  οι  προσκυνητές  επιζητούσαν  την  ευόδωση  των  στόχων  τους, την  ψυχική  τους  καλλιέργεια , την  ηρεμία  και  την  αίσια  έκβαση  των  ταξιδιών  τους.
Η  μεγάλη  ακμή  της  Παλαιόπολης  λαμβάνει  χώρα  κατά  τους  ελληνιστικούς  χρόνους ( 3ος-1ος αιώνες  π.Χ.). Δυστυχώς  η  σύληση  πολλών  τμημάτων  και  αντικειμένων  από  τον  αρχαιολογικό  αυτό  χώρο συνεχίσθηκε  κατά   τον  19ο  αιώνα  και  από  άλλες  αρχαιολογικές  αποστολές,   για  να  κοσμηθούν  πολλά  μουσεία  της  Ευρώπης.
  Η  άλλη  σημαντική  περίοδος  για  την  Σαμοθράκη, ανέτειλε  κατά  τον  14ο  αιώνα  όταν  κατελήφθη  από  τον  δυτικό  οίκο  των  Gattilusi, οι  οποίοι  έκτισαν  οχυρωματικά  έργα  και  πύργους  στην  πρωτεύουσα  του  νησιού  αλλά  και  στις  εκβολές  του  ποταμού  Φονιά.
 Η  τραυματική  όμως  χρονολογία  για  την  Σαμοθράκη  υπήρξε  το  1821. Ενώ  για  μεγάλο  μέρος  του  ελληνικού  χώρου  ο  χρόνος  αυτός  υπήρξε  η  αφετηρία  της  απελευθέρωσης  από  τον  οθωμανικό  ζυγό, η  εξέγερση  των  κατοίκων  της  Σαμοθράκης  κατά  τον  Σεπτέμβρη  εκείνου  του  έτους, κατεπνίγη  στο  αίμα  εν  τη  γενέσει  της. Η  απελευθέρωση  ήλθε  το  1912, όπως  και  για  μεγάλο  μέρος  της  νησιωτικής  Ελλάδας.
  Το  ορεινό  ανάγλυφο  της  Σαμοθράκης  κυριαρχείται  από  το  τρίτο  σε  ύψος  βουνό  του  Αιγαίου, τον  Σάο  ή  Φεγγάρι . Είναι  σχετικά  γυμνό, ίσως  από  την  υπερβόσκηση  των  κατσικιών, τα  οποία  πλειοψηφούν  στην  πανίδα  του  νησιού. Το  Φεγγάρι  είναι  μαγικό  στην  θωριά  του, είτε  το  αντικρύζει  κάποιος  κατά  την  ημέρα , είτε  κατά  την  νύχτα.Αποπνέει  ένα  μυστήριο  και  μία  μαγεία  που  εντυπωσιάζει. Από  το  βουνό  με  τις  απότομες  πλαγιές  πηγάζουν  μικρά  ποτάμια  με  βόρεια  κατεύθυνση, αλλά  και  καταρράκτες, με  περιφημότερο  εκείνο  του  Φονιά. Στην  βάση  των  καταρρακτών  σχηματίζονται  βαθιές  μικρές  λίμνες, οι  επονομαζόμενες  βάθρες. Άν  κάποιος  ξεκινήσει  από  τις   εκβολές  του  Φονιά , θα  διασχίσει  μία  πανέμορφη  κοιλάδα  για  να  φθάσει  μετά  από  μισή  περίπου  ώρα  στην  βάση  του  επιβλητικού  καταρράκτη, του  Φονιά. 
  Στα  δυτικά  της  Σαμοθράκης  το  τοπίο  ηρεμεί  και  ανοίγονται  εκτάσεις  που  καλλιεργούνται  κυρίως  από  δημητριακά. Πέραν  της  αναιμικής  γεωργίας, η  κτηνοτροφία , η  αλιεία  και  ο  τουρισμός  αποτελούν  τις  άλλες  πηγές  εισοδήματος  των  κατοίκων. Με  βάση  αυτές  τις  εισοδηματικές  πηγές, οι  κάτοικοι  δεν  κατέφυγαν  στην  ναυτιλία  αλλά  αρκέσθηκαν  στα  όσα  προσφέρει  ο  τόπος  τους.
 Στα  δυτικά  τον  ταξιδιώτη  τον  υποδέχεται  το  λιμάνι  της  Καμαριώτισσας, όπου  υπάρχουν  όλες  οι  δυνατότητες  για  την  καθημερινή  εξυπηρέτηση  ντόπιων  και  επισκεπτών. Όμως  η  Χώρα  της  Σαμοθράκης  που  απέχει  λίγα  χιλιόμετρα  από  την  Καμαριώτισσα, είναι  πραγματικά  ένα  κόσμημα. Ο  οικισμός  διατηρεί  τον  αυθεντικό  της  χαρακτήρα  με  θαυμάσιας  αρχιτεκτονικής  οικήματα , πλατείες  και  γραφικά  δρομάκια. Εκεί  που  πραγματικά  ο  επισκέπτης  της  Χώρας  θα  εντυπωσιασθεί  είναι  στο   Λαογραφικό  Μουσείο, στο  οποίο  εκτίθενται  πάμπολλα  αντικείμενα  της  αγροτικής  ζωής, φωτογραφίες  και  τμήματα  του  εσωτερικού  των  παλιών  οικημάτων. Η  παραδοσιακή  μουσική  της  Σαμοθράκης  εκπλήσσει  με  τα  μελίσματά  της  και  με  τον  εξαιρετικό  συνδυασμό  βιολιού  και  σαντουριού.   
   Στην  γαστρονομία  της  Σαμοθράκης  κυριαρχεί  το  κατσικάκι, σε  διάφορες  παραλλαγές , ενώ  είναι  ονομαστό  και  το  ντόπιο  γλυκό  που  παρασκευάζεται  από  ένα  καρπό  που  ευδοκιμεί  μόνο  εκεί, το  "πραουστάκι".
  Αξίζει  κάποιος  να  περιηγηθεί  στις  εξοχές  και  τα  παράλια  του  νησιού. Οι  βόρειες  παραλίες  είναι  κατάφυτες  από  πλατάνια  και  πεύκα, και  ιδανικές  για  κολύμπι. Όμως  δεν  υστερούν  σε  ομορφιά  και  δύο  άλλες  παραλίες, οι  Κήποι  στα  νοτιοανατολικά  και  η  Παχειά  Άμμος  στο  νοτιότερο  σημείο  του  νησιού. Για  εκείνους  που  τους  έλκει  η ορειβασία, η  Σαμοθράκη  προσφέρει  την  δυνατότητα  μέσα  από  δύο  βασικά  πεζοπορικές  διαδρομές  που  ξεκινούν  από  τα  βόρεια  του  νησιού, να  προσεγγίσουν  την  κορυφή  του  Σάου  ή  Φεγγαριού  στα  1611  μέτρα. Από  την  κορυφή  το  μάτι  αγναντεύει  όχι  μόνο  τα  κοντινά  νησιά ( Ίμβρος  και  Τένεδος) αλλά  και  τον  Άθω  άν  η  ατμόσφαιρα  είναι  διαυγής.
  Η  Σαμοθράκη  υπάγεται  διοικητικά  στον  νομό  Έβρου  και  συνδέεται  ακτοπλοΪκά  με  την  Αλεξανδρούπολη και την Καβάλα.