Ο Καλλιτέχνης που δεν είναι αυλικός

Του Γιάννη Σχίζα

Δημοσιεύεται στην ΑΥΓΗ της 14.1.17

Από μια συνέντευξη του Δημοσθένη Παπαδόπουλου στη  Μάνια Ζούση («Αυγή») υπογραμμίζω  τη διαπίστωση ότι   ο ρόλος του καλλιτέχνη εξασθενεί, κι ότι αυτό είναι δείγμα μεσαίωνα… Και πραγματικά, σε μια χώρα υπό επιτροπεία, όπου  «ευημερούν οι αριθμοί»* των αστέγων, των ανέργων, των απειλούμενων με έξωση ,  η στενότητα πόρων  είναι επόμενο να πλήττει  ιδιαίτερα  τις δραστηριότητες  «ανα-ψυχής» : Δηλαδή αυτές που αναψηλαφούν και ανακαινίζουν την υπάρχουσα σκέψη . Στην κατάσταση αυτή  αναδύονται ή ενισχύονται  κάποιες παλιές  εξαρτησιακές σχέσεις : Όπως ο μαικήνας φίλος των γραμμάτων και των τεχνών, η εταιρία που  κατασκευάζει την υπέρ αυτής  έξωθεν καλή μαρτυρία, ο χορηγός  αλλά και ο καλλιτέχνης που υποχρεώνεται να «ξενοδουλεύει» για να συνεχίσει  την παραγωγή του.

Η ιδιωτική  υποστήριξη της τέχνης ως υποκατάστατο της ελλειμματικής δημόσιας , δεν είναι οπωσδήποτε   κακή, όμως  συχνά οι παροχές υπαγορεύουν εμφανείς ή άδηλες αντιπαροχές. Μια τέτοια ξεκαρδιστική περίπτωση βίωσα  πριν τρεις δεκαετίες στο Λονδίνο, όταν ανοίγοντας τον Guardian έπεσα πάνω στον τίτλο «Φοβού τους Έλληνες και δώρα φέροντας» - που στα αγγλικά έχει το προσόν να ριμάρει : Beware of the Greeks – bearing gifts. Εκεί  έμαθα την ιστορία κάποιου Έλληνα δωρητή ακριβών πινάκων  σε δημόσια πινακοθήκη, υπό τον όρο  ότι θα εκτίθενται μαζί και τα δικά του  έργα…

Αυτό το ενδιαφέρον ταξίδι  από το μεταμοντέρνο με κατεύθυνση στον νεομεσαίωνα, θυμίζει  μουσικούς ρόλους στα πλαίσια  αυλικών σκηνικών, θυμίζει  γελωτοποιούς  που έπρεπε να συγκαλύπτουν τις κριτικές αιχμές εναντίον του ηγεμόνα με  περίτεχνες φρασεολογίες, παραπέμπει στον Σαίξπηρ που ασχολείτο με άλλα βασίλεια (π.χ. Δανιμαρκία) γιατί η  Αγγλία έκανε τζιζ,  παραπέμπει στον Τζόναθαν Σουϊφτ που σατύριζε την μικρομέγαλη  νοοτροπία  μέσα από φανταστικές  ιστορίες …Εμένα πάντως με παραπέμπει και στον Κώστα Σημίτη (!) που ως πρωθυπουργός προκάλεσε  συνάντηση λογίων και καλλιτεχνών σε  κεντρικό ξενοδοχείο, για να εκδηλώσει  στη συνέχεια τη δυσφορία του για τον όρο «αυλικοί διανοούμενοι»  που χρησιμοποιήσαμε κάποιοι….

Εννοείται ότι ο κομματο-τραφής καλλιτέχνης δεν είναι καλύτερος από τον χορηγο-τραφή, όπως επίσης από τον καλλιτέχνη- συλλέκτη αγωνιστικών ενσήμων για να «συνταξιοδοτηθεί» στην αγκαλιά κάποιας εξουσίας. Ακόμη πρέπει να  εννοείται   ότι ο αναπόφευκτα ερασιτέχνης καλλιτέχνης μιας  μικρής  χώρας μπορεί να αντλεί αδιαμεσολάβητη κοινωνική εμπειρία και να γράφει ποιήματα όπως αυτό του Χριστιανόπουλου («Όταν σε περιμένω») -  συνδέοντας  προσωπική και  κοινωνική καψούρα ….

Η πειθήνια εξάρτηση αλλά και ο αναχωρητισμός έκαναν πάντοτε κακό. Δεν είναι τυχαίο που οι Beatles δημιούργησαν το θαυμάσιο «Ελεάνορ Ρίγκμπυ» πιάνοντας μια πτυχή της ζωής , όπως ήταν η φτωχή γυναίκα που μάζευε το ρύζι των γάμων για τις σούπες της….

** Ατάκα του Γεωργίου Παπανδρέου του Α εναντίον του Κων/νου Καραμανλή