Σκέψεις για μια κοινωνική προσέγγιση και διάσταση της κλιματικής αλλαγής

 

του Στέφανου Σταμέλλου

 

Με τον όρο «ατομικό οικολογικό αποτύπωμα» αναφερόμαστε στο μέτρο της κατανάλωσης φυσικών πόρων ενός ατόμου για την κάλυψη των «αναγκών» του, συγκρίνοντας την με τη συνολική δυνατότητα της γης να παράγει και να αναπαράγει αυτούς τους πόρους, και με τον όρο «ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή» αναφερόμαστε στις αλλαγές του κλίματος και της θερμοκρασίας της γης που αποδίδονται στους ανθρώπους εξαιτίας της χρήσης των ορυκτών καυσίμων για την ενέργεια, της αποψίλωσης των δασών και της κτηνοτροφίας.

 

Με αφορμή τις κινητοποιήσεις της Ένωσης Ηλικιωμένων για το Κλίμα των Ελβετίδων γυναικών, οι οποίες διαβάζω πρόκειται α επισκεφθούν τις επόμενες μέρες την Ελλάδα, δημιουργείται αυτόματα η σκέψη αν το οικολογικό αποτύπωμα του καθένα μας, αλλά και το οικολογικό αποτύπωμα των κρατών συνολικά, επηρεάζει την «ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή» και ποιες είναι οι συγκρίσεις με βάση τις οικονομικές ανισότητες. Η επίδραση είναι αναμφισβήτητη, οι πλούσιες χώρες είναι αυτές που έχουν τις περισσότερες εκπομπές CO2, αλλά και οι συγκρίσεις στις οικονομικές ανισότητες είναι τραγικές και παράλογες μεταξύ των χωρών και πολύ περισσότερο μεταξύ των ανθρώπων. Άρα όλοι περιμένουμε, στα αιτήματα των ηλικιωμένων Ελβετίδων, ένα βασικό αίτημα να είναι η φορολόγηση του πλούτου και η σταδιακή μείωση του κατακεφαλήν εισοδήματος των Ελβετών, μιας χώρας η οποία βρίσκεται στην κορυφή του πίνακα του ΑΕΠ των χωρών του κόσμου, ώστε να μειωθεί το οικολογικό τους αποτύπωμα.

 

Συνολικά το 1% των πλούσιων ευθυνόταν το 2019 για το 17% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα εξαιτίας των καταναλωτικών τους συνηθειών και των επενδύσεών τους. Το 10% των πιο πλούσιων ευθυνόταν για τη μισή ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα (CO2) που εκλύθηκε στην ατμόσφαιρα. Το ερώτημα που προκύπτει είναι: ποιον λέμε «πλούσιο». Στην καθημερινή φρασεολογία «πλούσιο» λέμε αυτόν που έχει άφθονα αγαθά, πολλαπλάσια από τις ανάγκες του, και μπορεί να σπαταλά. Η δε λέξη «πλούτος» αποδίδεται με τη σημασία της αφθονίας και της υπέρμετρης σπατάλης. Ποιος λέει ότι η υπερβολική κατανάλωση και η σπατάλη, όχι για την ευζωία, αλλά για την λεγόμενη ευ-ημερία χωρίς όρια, δεν είναι καταστροφή για το περιβάλλον και το κλίμα;

Τί θα κάνει ο πλούσιος; Θα φτιάξει τεράστιες βίλες, θα αγοράσει πανάκριβα αυτοκίνητα και πολυτελή σκάφη, τα οποία χρειάζονται αντίστοιχες υποδομές σε μαρίνες και λιμάνια, θα κάνει ταξίδια και διακοπές στη Μύκονο και στα εξωτικά νησιά σπαταλώντας αντίστοιχα. Πού θα τις φτιάξει τις βίλες και τα εξοχικά; στο νησί και στο βουνό, στο δάσος με παράνομες τις περισσότερες φορές διαδικασίες λόγω και του… ιδιαίτερου εκτοπίσματος του χρήματος. Κι αυτά όλα πάντα για μια ματαιοδοξία… που επενδύεται με τη λέξη «καλοπέραση». Όμως το οικολογικό τους αποτύπωμα είναι εδώ και σε βάρος της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής! Η σπατάλη ενέργειας είναι ανάλογη και παράλογη, αυτή η ενέργεια που όλοι λένε πως πρέπει να παραχθεί από ΑΠΕ για να σωθεί ο πλανήτης, θεωρώντας δεδομένη την καταναλωτική σπατάλη των πλουσίων…

 

Στο μεταξύ οι οικονομικές ανισότητες όχι μόνο δεν αμβλύνονται, όπως θα περίμενε κανείς, αλλά οξύνονται σε ακραίο βαθμό. Διαβάζουμε ότι οι 355 δισεκατομμυριούχοι της ΕΕ κατέχουν πλούτο ίσο με αυτόν του 40% του πληθυσμού της, δηλαδή τα 178.000.000 των ευρωπαίων. Φυσικά αυτό ούτε λογικό είναι, ούτε δίκαιο, ούτε βιώσιμο. Ακόμα ότι «Τα δύο τελευταία χρόνια της πανδημίας του κορονοϊού ήταν πολύ “καρποφόρα” για τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο». Διαβάζουμε επίσης ότι κάπου 800 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο αντιμετωπίζουν το φάσμα της πείνας.

 

Λέει η Greta στην πρόσφατη έκκλησή της: «Είναι δύσκολο να συνεχίζουμε να ελπίζουμε όταν βλέπουμε την κλιματική καταστροφή που συμβαίνει σ’ όλο τον πλανήτη – εκατομμύρια άνθρωποι κινδυνεύουν να πεθάνουν απ’ την πείνα στην Α. Αφρική» θέλοντας να πει πιστεύω ότι εμείς στην Ευρώπη και στην Β Αμερική καταναλώνουμε σπαταλώντας∙ και αυτοί, που έτσι κι αλλιώς καταναλώνουν ελάχιστα, πεθαίνουν εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, πεθαίνουν εξαιτίας μας! Αυτή είναι η ουσία.

 

Αυτή είναι η συνεχής διόγκωση και η άνιση κατανομή του πλούτου. Και αφού λέμε ότι αυτό επηρεάζει άμεσα την κλιματική αλλαγή, γιατί δεν απασχολεί τη συζήτηση στις διεθνείς διασκέψεις για το κλίμα; Και αν συζητιέται, ποια είναι τα μέτρα που πάρθηκαν; Μάλλον οι συζητήσεις σταματούν λίγο πριν την αμφισβήτηση του νεοφιλελεύθερου συστήματος. Μην θιγεί το κυρίαρχο παγκόσμιο κοινωνικοπολιτικό σύστημα παραγωγής και κατανάλωσης! Αυτό μας κάνει να σκεφθούμε ότι: ή κάτι ξέρουν που τους κάνει να μην ανησυχούν πραγματικά και τα λένε αυτά εργαλειοποιώντας την κλιματική αλλαγή για να περάσουν τα σχέδιά τους για την παγκόσμια ανακατανομή του πλούτου με την «πράσινη οικονομία» ή ότι είναι τόσο αδίστακτοι, που θυσιάζουν το μέλλον του πλανήτη για τα δικά τους «πλούσια» σχέδια.

 

Άρα πρέπει να το εμπεδώσουμε ότι χωρίς αλλαγή του τρόπου παραγωγής και κατανάλωσης «πελεκάμε στα πόδια μας». Το κύριο είναι να κάνουμε τη ζωή μας λιγότερο απαιτητική, να αρκούμαστε στα απαραίτητα για την ευζωία και να σταματήσει αυτός ο ξέφρενος τρόπος ζωής με την καταναλωτική μανία, ιδιαίτερα των πλούσιων χωρών, υιοθετώντας ως τρόπο ζωής την λιτή αφθονία*.

 

Μερικές ακόμα «χύμα» σκέψεις για τη συζήτηση, καταλαβαίνοντας ότι γίνομαι κουραστικός…

- Στο μεταξύ ο μιλιταρισμός εντείνεται και οι πόλεμοι συνεχίζονται με αυξητικούς ρυθμούς σπαταλώντας τεράστιες ποσότητες ενέργειας και χαροποιώντας τις πολεμικές βιομηχανίες και το εμπόριο όπλων σε όλον τον πλανήτη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το οικολογικό αποτύπωμα του κάθε πολέμου και την κλιματική αλλαγή. Αν, λέω αν, σταματούσαν οι πόλεμοι, έκλειναν οι βιομηχανίες των όπλων και αν σταματούσε η φρενίτιδα της αύξησης και της συσσώρευσης του πλούτου, γίνονταν μια δίκαιη ανακατανομή των αγαθών με βάση τις αντικειμενικές ανάγκες επιβίωσης με “λιτή αφθονία”, δεν θα μιλούσαμε για σωτηρία του πλανήτη;

- Οι τσιμεντοβιομηχανίες ευθύνονται για το 7% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Αν επιδοτούσαμε τις τσιμεντοβιομηχανίες να μειώσουν σταδιακά την παραγωγή τσιμέντου, θα είχαμε μια μείωση του CO2 κατά ένα μεγάλο ποσοστό.

- Κενό παραμένει περίπου το 30% των κατοικιών στα τρία μεγάλα αστικά κέντρα της Ελλάδας.

Σύμφωνα με την Απογραφή Πληθυσμού-Κατοικιών 2011 της ΕΛΣΤΑΤ, οι κενές κατοικίες που καταγράφηκαν στη χώρα το έτος αυτό ανέρχονταν σε 2.249.813, αριθμός που αναλογούσε σε 35,3% του συνόλου των κανονικών κατοικιών, παρά το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια το στεγαστικό πρόβλημα στη χώρα έχει αναδειχθεί ως ένα από τα πιο επείγοντα ζητήματα που απαιτούν λύση.

- Real estate: H «ώρα» της εξοχικής κατοικίας - Έως και 306% πάνω η ζήτηση. Και όπως με το δικό του ιδιαίτερα τρόπο έλεγε ο Τζίμης Πανούσης: «Καίω τα δάση, χτίζω μεζονέτες, θα κάνω τα παιδιά μου μαριονέτες» 

 

Γι’ αυτά πότε θα μιλήσουμε; Διότι αυτά επηρεάζουν τα μέγιστα την «ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή» και είναι σπατάλη ενέργειας και αγαθών σε έναν κόσμο που υποφέρει καθημερινά∙ και πεθαίνει.

 

Λαμία, Γενάρης 2023

 

Στέφανος Σταμέλλος

https://www.facebook.com/stefanos.stamellos/

 

 

* Η λιτή αφθονία είναι μια επανανοηματοδότηση της ζωής, που μακροπρόθεσμα θα οδηγήσει σε μια έξοδο από το μοντέλο της απεριόριστης ανάπτυξης, το οποίο είναι καταστροφικό για έναν πλανήτη με πεπερασμένους πόρους, θα εντάξει την οικονομική δραστηριότητα μέσα στην κοινωνία, γκρεμίζοντας τη σημερινή πρωτοκαθεδρία του Homo economicus, και βραχυπρόθεσμα θα αντιταχθεί στις σημερινές νεοφιλελεύθερες και κεϊνσιανές πολιτικές λιτότητας. Η λιτή ζωή, που βεβαίως δεν σημαίνει λιτότητα, όπως εσκεμμένα λένε κάποιοι, είναι προϋπόθεση για μια αξιοβίωτη ζωή, για την αφθονία. Η κοινωνία της απεριόριστης ανάπτυξης και της υπερκατανάλωσης, της εμπορευματοποίησης των πάντων μέσω της κυριαρχίας της αγοράς, είναι μια κοινωνία των στερήσεων, που γεννάει συνεχώς φτώχεια μέσα στην «ευημερία».