1821: Τὰ Μικρὰ τοῦ Μεγάλου Ἀγώνα: Ὁ χαλασμός τ’ Ἀ­νά­λα­του [τῆς Μάχης τοῦ Ἀνάλατου]

 

1ΟΤΑΝ ΠΡΟΧΩΡΟΥΣΑΝ τὰ Ἑλ­λη­νι­κὰ στρα­τέ­μα­τα [25 τοῦ Ἀ­πρι­λιοῦ 1827] ἀ­πὸ τοὺς Τρεῖς Πύρ­γους [Πα­λιὸ Φά­λη­ρο], ἡ κα­βαλ­λα­ρί­α ἡ Τούρ­κι­κη ἤ­τα­νε κρυμ­μέ­νη μέ­σ' τὴν Καλ­λιρ­ρό­η [τὸν Ἰ­λισ­σό]. Οἱ Ἕλ­λη­νες ἀ­πὸ τὴν Ἀ­κρό­πο­λη τὴ βλέ­πα­νε, καὶ κά­να­νε ση­μά­δια στοὺς δι­κούς τους δεί­χνον­τας τὸ ρέ­μα, μὰ ἐ­κεῖ­νοι δὲν κα­τα­λα­βαί­να­νε καὶ προ­χω­ροῦ­σαν, οἱ ἄ­μοι­ροι. Ἔ­τσι οἱ Ντε­λῆ­δες τοὺς ἀ­φή­σα­νε νὰ ζυ­γώ­σουν πρῶ­τα, κ' ὕ­στε­ρα τοὺς κό­ψα­νε τὸ δρό­μο. Πε­ζοί, μὲ τὰ κον­τὰ σπα­θιά, πά­λες καὶ γι­α­τα­γά­νια, νὰ νι­κή­σουν τοὺς Ντε­λῆ­δες ἤ­τα­νε πρᾶ­μα ἀ­δύ­να­το. Πάν­τα ὁ πε­ζὸς ὁ ἄ­τα­χτος τρέ­μει τὸν κα­βαλ­λά­ρη. Ἔ­τσι γλή­γο­ρα ἡ μά­χη γύ­ρι­σε κι' ἔ­γι­νε σφα­γή.

       Ὁ Ἰγ­γλέ­σης μὲ τὸ Τα­χτι­κὸ σκο­τώ­θη­κε τὴ στιγ­μὴ ποὺ φώ­να­ζε φό­κο! [πῦρ] στὸν πυ­ρο­βο­λη­τὴ μὲ τὸ μι­κρὸ κα­νό­νι.

       

Ὁ Δ. Καλ­λέρ­γης μὲ τοὺς Κρη­τι­κοὺς φο­ροῦ­σε ἄ­σπρο βρα­κὶ καὶ σερ­βέτ­τα στὸ κε­φά­λι· γνω­ρί­στη­κε ἀρ­χη­γὸς τῶν Κρη­τι­κῶν καὶ δὲν πει­ρά­χτη­κε. Οἱ Ἀρ­βα­νῖ­τες ποὺ τὸν πι­ά­σα­νε (εἶ­χε σπά­σει τὸ πο­δά­ρι του) δὲ θέ­λα­νε νὰ σκο­τω­θῇ, μὲ τὴν ἐλ­πί­δα νὰ πά­ρουν ξα­γο­ρά· τὸν πῆ­γαν ὅ­μως μπρὸς στὸν Κι­ου­τα­χῆ, κι' αὐ­τὸς ποὖ­χε ὁρ­κι­στῆ νὰ μὴ χα­ρί­σῃ ζω­ὴ κα­νε­νὸς Ἕλ­λη­να ποὔ­θε­λε πιά­σει (ἔ­κα­με τὸν ὅρ­κο γιὰ τὴν ἀ­πι­στιὰ ποὺ οἱ Ἕλ­λη­νες κά­μα­νε πρω­τύ­τε­ρα στὴν Τούρ­κι­κη φρου­ρὰ τοῦ Ἁ­ϊ-Σπυ­ρί­δω­να, στὸν Πει­ραι­ᾶ), τρά­βη­ξε κ' ἔ­κο­ψε τ' ἀ­φτὶ τοῦ Καλ­λέρ­γη τ' ἀ­ρι­στε­ρό, ἔ­τσι γιὰ νὰ μα­τώ­σῃ τὸ μα­χαῖ­ρι του καὶ τὸν ὅρ­κο του νὰ μὴν πά­τή­σῃ.

     

 Ὁ Σου­λι­ώ­της Λάμ­προ-Βέ­ϊ­κος γνω­ρί­στη­κε νε­κρὸς ἀ­π' τὰ τσου­ρά­πια ποὺ φο­ροῦ­σε.

       Τὸ Ἀρ­χον­τό­που­λο, τὸ Γιά­ννη Νο­τα­ρᾶ, τὸν εἶ­χαν πιά­σει Γκέ­κη­δες καὶ τὸν πη­γαί­να­νε στὸν Πασ­σᾶ. Ὅ­μως στὸ δρό­μο τοὺς ρι­χτῆ­καν ἄλ­λοι Ἀρ­βα­νῖ­τες καὶ τὸν ἁρ­πά­ξαν ἀ­π' τὰ χέ­ρια τους, θέ­λον­τας νὰ πά­ρουν αὐ­τοὶ τὴν ξα­γο­ρά. Ὕ­στε­ρα το­νὲ βά­λα­νε στὴ μέ­ση καὶ κι­νή­σα­νε, κ' ἐ­νῷ τρα­βοῦ­σαν, καὶ προ­σέ­χα­νε τὸ σκλά­βο, ρω­τῶν­τας τό­νε γιὰ τὴν ξα­γο­ρά, ἕ­νας Γκέ­κας ζύ­γω­σε ἥ­συ­χα καὶ τοὔρ­ρι­ξε, καὶ τὸν ἄ­φη­σε στὸν τό­πο.

       Ὁ Γι­ωρ­γά­κης Δρά­κος σκο­τώ­θη­κε μο­νά­χος του.

       Στοὺς Τρεῖς Πύρ­γους, ὅ­που φτά­σα­νε ξε­ψυ­χι­σμέ­νοι ὅ­σοι γλυ­τῶ­σαν, ἐ­κεῖ ὁ Σω­τή­ρης Στρά­τος κι' ὁ Νι­κό­λας Ζέρ­βας δεί­ξα­νε ξε­χω­ρι­στὴ πα­λη­κα­ριά· μα­ζέ­ψα­νε τοὺς φευ­γα­λά­δες, τοὺς κά­μα­νε καρ­διά, κι' ἀν­τι­στα­θή­κα­νε στοὺς φο­βε­ροὺς Ντε­λῆ­δες, ποὺ καὶ στὴ θά­λασ­σα προ­χω­ρού­σα­νε μὲ τ' ἄ­λο­γα καὶ σφά­ζα­νε.

Βι­βλι­ο­γρα­φι­κὴ ση­μεί­ω­ση τοῦ Γ. Βλα­χο­γιά­ννη: Προ­φο­ρι­κὴ δι­ή­γη­ση πα­λιοῦ Ἀ­θη­ναί­ου.

Πη­γή: Γιά­ννη Βλα­χο­γιά­ννη, Ἱ­στο­ρι­κὴ Ἀν­θο­λο­γί­α. Ἀ­νέκ­δο­τα – Γνω­μι­κά – Πε­ρί­ερ­γα – Ἀ­στεῖ­α ἐκ τοῦ βί­ου δι­α­σή­μων Ἑλ­λή­νων 1820-1864. Πα­τρι­ω­τι­κὴ χο­ρη­γί­α Ἐμ. Ἀ. Μπε­νά­κη εἰς τι­μὴν τῆς Ἑ­κα­τον­τα­ε­τη­ρί­δος τῆς Ἑλ­λη­νι­κῆς Ἐ­πα­να­στά­σε­ως. Ἀ­θῆ­ναι, 1927, σελ. 167-168 [Τίτλος: «328.— Στιγ­μὲς ἀ­π' τὴν πι­κρὴ τὴν ὥ­ρα.»].

Εἰσαγωγὴ (βλ. ἐδῶ) καὶ ἐπιμέλεια ἀφιερώματος: Γιάννης Πατίλης.

Εἰκόνα: Ἀλέξαν­δρος Ἠ­σαΐας, Ἡ Μάχη τοῦ Ἀ­να­λά­του τὸ 1827 στὴν Ἀθήνα. Χρω­μο­λι­θο­γραφία, (Βε­νε­τία, 1839).