«Το χαράτσι», του Μιχάλη Μιχελή.

Σαιξπηρικό ερώτημα: «Πρέπει ή δεν πρέπει να το πληρώσω»;

Δίκαιος ή άδικος φόρος; Εξυπηρετεί τη δεδομένη στιγμή, τον οικολογικό μας προσανατολισμό, η αύξηση του ρεύματος (9,2%) και το  ειδικό τέλος υπέρ των ΑΠΕ (3%);

Μπορεί να υπάρξει άλλη λύση;

Ένας λογαριασμός, με τέσσερα συστατικά:

Ρεύμα (ΔΕΗ) ΔΤ, ΔΦ (της ΤΑ) και ΕΕΤΗΔΕ (ΥΠΕΘΟ).

Η ουσία όλων αυτών είναι δεδομένη. Αδειάζει η τσέπη μου!

Το ερώτημα που πορεύεται εκ των οικολογικών μου προθέσεων είναι:

Βοηθάνε όλα τούτα τα καμώματα, στην ποιότητα ζωής; Δίνει ένα πράσινο στίγμα, η συγκεκριμένη  μορφή φορολογίας των ακινήτων;

Για ν’ απαντηθεί, πρέπει να δούμε, ποια είναι η θεμελιώδης λογική που επιβάλλει τους φόρους. Ποιοι ωφελούνται.

Τους φόρους, βάση των σύγχρονων αντιλήψεων, τους διακρίνουμε:

Σε λειτουργικούς, έξυπνους κι ανταποδοτικούς.

Από την περιγραφή μας, γίνεται κατανοητός ο σκοπός τους, αλλά όχι η συμπεριφορά τους.

   

Δηλαδή ο λειτουργικός, είναι ένα σταθερό τέλος, που πηγαίνει υπέρ της λειτουργίας μιας υπηρεσίας, που μας αφορά άμεσα ή έμμεσα. Αυτό δηλαδή που πληρώνουμε στην ΕΡΤ. Αυτός ο φόρος γίνεται καθ’ υπέρβασή μας. Δηλαδή μας επιβλήθηκε και δεν έχει σχέση με την ποιότητα ζωής. Εξυπηρετεί ανάγκες πληροφορίας και ψυχαγωγίας. Αν θες τ΄ ακούς, αν όχι τα προσπερνάς.

Ο έξυπνος φόρος, είναι εκείνος που πρέπει να τροφοδοτεί, το κοινωνικό κράτος. Επιστρέφει σ’ εμάς, με την παροχή υπηρεσιών και πλεονεκτημάτων. Δηλαδή η προσωπική μας επιλογή προσανατολίζεται να δώσει, άλλα και να επωφεληθεί, φτιάχνοντας μέσω της παροχής, την εύρυθμη διαμεσολάβηση του πολίτη με την διοίκηση. Αυτός ο τρόπος φορολογίας, δημιουργεί πράσινα πλεονεκτήματα.

Η τρίτη μορφή φόρου είναι ο ανταποδοτικός. Αυτός έχει έμμεσα πλεονεκτήματα στο πορτοφόλι μας. Είναι αυτή η μορφή φορολογίας, που καθορίζει τις διάφορες μορφές ισοζυγίων στην κοινωνική ζωή. Όπως λ.χ. το οικολογικό αντιστάθμισμα. Δηλαδή παρέχω ένα τέλος (για το σπίτι που κατέχω) κι αντίστοιχα το κράτος, εξ αιτίας της αλλοτρίωσης που επιφέρω (σ’ ένα δομημένο περιβάλλον), φροντίζει μέσω της ανταποδοτικής φορολογίας, να δημιουργήσει προστασία κι υποδομές στην φύση, για να υπάρξει μια τροποντινά ισορροπία, ανάμεσα στον ελεύθερο και τον ανθρωπογενή χώρο.

Κι ερχόμαστε στο προκείμενο. Στο περιβόητο χαράτσι ή τέλος ακίνητης περιουσίας.

Αρκετοί εκ των οικολόγων το θεωρούν σωστό.  Διατυπώνουν μόνο αντιρρήσεις  για τον άδικο τρόπο υπολογισμού και συλλογής των χρημάτων (μέσω του λογαριασμού της ΔΕΗ).  Ότι είναι άδικο, γιατί είναι ταξικό (πλήττει τους φτωχούς).

Σύμφωνα λοιπόν μ’ αυτά που διατυπώθηκαν (παραπάνω), ένας φόρος, πρέπει να έχει μια από τις τρείς συμπεριφορές (ή και τις τρεις). Δηλαδή ο εν λόγω φόρος είναι πράγματι λειτουργικός; Παρέχω ένα τέλος στο κράτος, για να έχω το δικαίωμα να έχω σπίτι; Αυτό όμως είναι σύννομο με το σύνταγμα, που καθορίζει την ιδιωτική κατοικία, ως χώρο ελεύθερης κι αποκλειστικής προσωπικής κυριαρχίας μου; Όπως ρητά ορίζεται, η κατοχή ιδιοκτησίας, ως θεμελιώδες δικαίωμα, δεν έχει καμία σχέση, με οποιαδήποτε μορφή εξαγοράς (από το κράτος), ενός δικαιώματος, για ν’ απολαμβάνει ο πολίτης την ιδιοχρησία; Δηλαδή με δυό λόγια, αγοράζω την κατασκευή κι όχι το δικαίωμα να μένω κάπου. Όταν χτίστηκε το σπίτι, όταν επισκευάζεται, όταν συντηρείται, όταν μεταβιβάζεται, δεν πληρώνεται η διατήρησή του; Τι λοιπόν επιζητά περισσότερο τώρα το κράτος, επιβάλλοντας ένα επί πλέον λειτουργικό φόρο;

Από την άλλη πάλι, είναι έξυπνος φόρος το χαράτσι;

Δηλαδή μήπως δίνω αντικαταβολή για αυτά που μου έγιναν (ή θα γίνουν), από το κράτος, για την αναβάθμιση της περιουσίας μου; Ισχύει πράγματι αυτή η δικαιολογία;  Κι αν εγώ έχω κάνει λειτουργικές διαρρυθμίσεις στο σπίτι μου, αυτό δεν πρέπει να συνυπολογιστεί; Δηλαδή θα συμψηφιστούν οι παρεμβάσεις μου, με το ποσόν που πρέπει να καταβάλω; Αν π.χ. το μονώσω, αν λ.χ. βάλω φωτοβολταϊκά, αυτό δεν σημαίνει ότι μειώνω την εξάρτηση της χώρας εν μέρει από το πετρέλαιο κι από τους ρύπους που διαφεύγουν, άρα συνεργάζομαι με το κράτος, υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος; Που βρίσκεται λοιπόν, η στοργική συμπαράσταση του κράτους, στο περιουσιακό μου στοιχείο, μέσω του έξυπνου φόρου;

Αν πάλι το τέλος ακίνητης περιουσίας είναι ανταποδοτικός φόρος, ποιο ισοζύγιο μου εξασφαλίζει η διοίκηση στην φύση, ισοφαρίζοντας τροποντινά το οικόπεδο που οικοδόμησα; Που είναι ο χώρος εκείνος, που οφείλω να τον εκτιμήσω με τη διαγωγή μου;  Αν πάλι έχω ξοδέψει χρήματα για να διατηρήσω ένα σπίτι στο χωριό μου, αυτό δεν πρέπει να επαινεθεί; Ο κάτοχος πρέπει να τιμωρηθεί, γιατί φροντίζει με δικά του έξοδα, την διατήρηση της πολιτιστικής του κληρονομιάς;

Αυτά τα ερωτήματα μας ταλανίζουν.

Με το να λέμε λοιπόν, ότι πρέπει να επανασχεδιαστεί το τέλος ακίνητης περιουσίας και να επιστραφεί στην κοινωνία μέσω (δράσεων), της ΤΑ, τι ακριβώς εννοούμε; Αυτό δεν είναι ένα γενικόλογο κι αφηρημένο σύνθημα;

Σήμερα, πάλι μέσα από το λογαριασμό της ΔΕΗ, πληρώνεται η ΤΑ και ο ιδιοκτήτης πληρώνει επίσης την ΤΑ, μέσα από το ποσό που παίρνει η ΤΑ, από τον κρατικό προϋπολογισμό. Με το να προσθέτεται λοιπόν ένα ακόμη πόρο στην ΤΑ, αφ’ ενός χρεώνεται ο πάροχος (μ’ ένα ακόμη έξοδο), αλλά αφ’ ετέρου, δεν δίνεται η δυνατότητα, λόγω της οικονομικής αφαίμαξης, ο ιδιοκτήτης να δει τελικά την ΤΑ, ως ένα πολύτιμο συνεργάτη του, για την αναβάθμιση (οικονομικά και ποιοτικά), της γειτονιάς του και του σπιτιού του.

Δηλαδή ο εν λόγω φόρος, δεν είναι ούτε λειτουργικός, ούτε έξυπνος, ούτε ανταποδοτικός. Παράλληλα ρίχνεται άσκοπα το μπαλάκι  προς την ΤΑ, που πρέπει να εκμεταλλευτεί (όπως λένε), τη δεδομένη ευκαιρία της έκτακτης φορολόγησης. Δηλαδή τι περισσότερο θα κάνει η ΤΑ στην ιδιοκτησία; Αφού έτσι κι αλλιώς παίρνει χρήματα. Αξιολογώντας όμως ουσιαστικά την  εν λόγω κίνηση, μέσα σ’ όλο το φάσμα της φοροαρπαγής, πρέπει να συνυπολογίσουμε, ότι  ένα ακόμη φόρος, δεν φτιάχνει δυστυχώς, ήθος. Δεν δίνει τη δυνατότητα στον ιδιοκτήτη/ενοικιαστή του σπιτιού, μέσα από δικές του πρωτοβουλίες (ανακύκλωση κατ’ οίκον π.χ.), να μπορεί να το δει αλλιώς. Να τον σπρώξουμε με την οικολογική του συμπεριφορά, να ενισχύσει ουσιαστικά το πορτοφόλι του.

Το χειρότερο πρόβλημα λοιπόν που εμφανίζεται, για μια ακόμη φορά, με την κάθε πονηρή και εμβόλιμη πρόσθεση κι άλλων φόρων, είναι η αντανακλαστική αρνητική συμπεριφορά του πολίτη.  Η αύξηση της ανυπακοής προς τους φόρους, η διαιώνιση του προβλήματος, ψυχαναλυτικά επεξηγείται ως αντιστασιακή δράση, σε μια αμοραλιστική επιδρομή. Γιατί τελικά, δεν είμαστε ως πολίτες πεπεισμένοι, για την φορολογική ΑΝΤΑΠΟΔΟΣΗ. Γιατί κανείς, απλά και παστρικά, δεν έχει δείξει, στον κύριο και την κυρία τάδε. Ορίστε! Το 100ρικο του ευρώ που μας δίνεις, πάει εκεί κι επιστρέφει στο σπίτι σου, στον πολίτη έτσι! Θέλεις να το μειώσεις, κάνε αυτό κι εκείνο…

Στην Ελλάδα η  φοροδιαφυγή, έχει για βάση της, τη δυσλειτουργία στη διαμεσολάβηση, ανάμεσα σ’ εκείνον που τ’ ακουμπάει και σε εκείνον που τα παίρνει. Κι αυτό είναι η καρδιά του προβλήματος. Αυτό πρέπει ν’ αλλάξει.

Πέρα των άλλων διοικητικών και πρακτικών φορολογικών προτάσεων που προτείνουν οι Οικολόγοι Πράσινοι, απώτερος στόχος μας, πρέπει να είναι η δημιουργία μιας νέας /ρηξικέλευθης πράσινης αντίληψης του πολίτη.

Άρα με βάση αυτό το σκεπτικό μου, το χαράτσι επί της περιουσίας, αλλά κι ως διοικητική πρόθεση για εξυπηρέτηση του «κοινού καλού», είναι εντελώς λάθος ως φόρος.

Είναι ένα ληστρικό τέλος, που το επιβάλλει η αυθαιρεσία εκείνων, που σκόρπαγαν τα χρήματα και τώρα, όπως οι ληστές του παλιού καιρού (που έστηναν καραούλι στα περάσματα), μαζεύει το κράτος τ’ αμάζευτα. Και δυστυχώς το χαράτσι, ως πιστοποιητικό «πατριωτισμού σου»,  θα μείνει (διαρρυθμισμένο), μόνιμα!

Ας δούμε όμως και τα στοιχεία.

Από τις 10 Οκτωβρίου του 2011 μέχρι τέλος Δεκεμβρίου, έχουν εκδοθεί 9.500.000 λογαριασμοί της ΔΕΗ με το ειδικό τέλος ακινήτων. Σύμφωνα με τα στοιχεία έχουν πληρωθεί μόνο οι 5.500.500. Αν είχαν εξοφληθεί όλοι λογαριασμοί, στ’ άδεια ταμεία του υπουργείου Οικονομικών, θα είχαν εισρεύσει περί τα 1.950.000.000 ευρώ. Σήμερα του λείπουν τα 850.000.000 και τα θέλει πάση θυσία. Είναι υπολογισμένα και περασμένα στα βιβλία. Οι εκπτώσεις αποκλείονται, όλοι λοιπόν (εκτός των εξαιρέσεων του νόμου), καλούνται να πληρώσουν. Το τι θα γίνει στην αντίθετη περίπτωση, αναζητείται λύση, που μάλλον θα έρθει από την εφορία.

Από τα 4.000.000 των ανεξόφλητων λογαριασμών, οι 1.500.000 έχουν λήξει. Για άλλους 250.000, έχει λήξει και η προθεσμία των 80 ημερών, για τη διακοπή της ηλεκτροδότησης. Η ΔΕΗ έχει εκδώσει ήδη 50.000 εντολές διακοπής. Είκοσι χιλιάδες από αυτές, έχουν προωθηθεί προς τον διαχειριστή του Δικτύου. Ο διαχειριστής του Δικτύου, έδωσε τις πρώτες εντολές σε τεχνίτες και σε εργολάβους της ΔΕΗ να κόψουν το ρεύμα. Πρώτα, θα επιλεγούν οι περιοχές, που η τιμή ζώνης είναι πάνω από 2.500.



Κι ερχόμαστε στο δεύτερο μέρος της ιστορίας των λογαριασμών. Στο τέλος για τις ΑΠΕ, που προστέθηκε στην αύξηση του ρεύματος.

Η ΔΕΗ δικαιολογεί αυτή την αύξηση, ως υποχρεωτική ανάγκη, να εξυπηρετήσει τα λειτουργικά της έξοδα, τις δανειακές της υποχρεώσεις, την αναγκαστική αύξηση στις υπηρεσίες Κοινής Ωφελείας, την υποχρέωση ως προς τις ΑΠΕ, την αύξηση της φορολογίας, ενώ στο τέλος αφήνει ένα μόλις 1,1% , ως καθαρή αύξηση κερδών της.

Συγκεκριμένα τα μεγαλύτερα έξοδα για την ΔΕΗ είναι ως προς την ηλεκτροδότηση των νησιών (ντίζελ) και το κοινωνικό οικιακό τιμολόγιο. Αναπροσαρμόζει λοιπόν τα τιμολόγια μέχρι 800 kWh (4%) και το νυχτερινό ρεύμα το αυξάνει 573%  την kWh !

Με την απελευθέρωση της ενέργειας, η ΔΕΗ είναι ένας πάροχος. Δηλαδή μαζί με άλλους ιδιώτες, παρέχει ηλεκτρισμό σ’ εμάς. Για να είναι λοιπόν ανταγωνιστικός πάροχος, πρέπει να δελεάσει τον καταναλωτή με το φτηνό του τιμολόγιο.

                     

 Αυτό όμως δεν γίνεται.

1.     Γιατί η ΔΕΗ ως ο μεγαλύτερος στη χώρα μας προμηθευτής και παραγωγός ενέργειας, ελέγχει αφ’ ενός τα δίκτυα (που είναι δουλειά της ΔΕΣΜΗΕ να τα έχει) κι αφετέρου αγοράζει ακριβά την ενέργεια από τους ιδιώτες παραγωγούς. Για να βγάλει λοιπόν τον προϋπολογισμό της η επιχείρηση, στοχεύει στον άνθρακα, που είναι φτηνός. Παράλληλα, υπάρχει μια αδικία στις περιοχές εκείνες που παράγουν ενέργεια. Ενώ εκεί πρέπει να είναι φτηνή, για να ισοφαριστεί η μεγάλη διαφορά κόστους με την νησιωτική Ελλάδα κι κυρίως την Κρήτη (τον μεγαλύτερο αναλογικά καταναλωτή ενέργειας), γίνεται τροποντινά μια εθνική εξίσωση στα τιμολόγια. Έτσι εκεί που παράγεται η ενέργεια υπάρχει η ρύπανση κι από την άλλη, οι άλλοι τόποι, που δεν έχουν το περιβαλλοντικό κόστος, επωφελούνται από ο εξισορροπητικό τιμολόγιο (ενώ παράλληλα διατυπώνουν, με διάφορες δικαιολογημένες κι αδικαιολόγητες προφάσεις, απέχθεια στις ΑΠΕ). Με αυτό το ενιαίο τιμολόγιο, η ΔΕΗ χάνει έσοδα. Αναγκάζεται να συμπιέσει το κόστος, εκεί που πραγματικά δεν βγαίνει. Ο  καταναλωτής  ενός νησιού ή ενός άλλου τόπου (μακριά από τα ενεργειακά κέντρα), έχει πλεονεκτικότερη μεταχείριση. Δεν πιέζεται τιμολογιακά στην εξοικονόμηση, δεν αναγκάζεται να δει ως λύση τις ΑΠΕ κι έχει για επικουρικό του όπλο την πολιτική πίεση, για τη διαιώνιση της αδικίας, εις βάρος της Κοζάνης, Πτολεμαΐδας και Μεγαλόπολης. Αν λοιπόν δεν αποκεντρωθεί η ενέργεια, προκοπή δεν θα βρεθεί στον εξορθολογισμό του κόστους.

2.     Το κράτος, μέσα από την αύξηση του λογαριασμού για τις ΑΠΕ, ουσιαστικά τιμωρεί τον καταναλωτή και πριμοδοτεί το πάροχο. Ο ιδιώτης παραγωγός, έπρεπε ουσιαστικά να φροντίσει να παρέχει καθαρή και συμφέρουσα ενέργεια στην οικιακή κατανάλωση. Κι επειδή η μόνη πλεονεκτική (τυχάρπαστη) λύση είναι τα καύσιμα, έρχεται το κράτος και μας λέει: Θέλετε ενεργειακή ποσότητα; Ορίστε σας την προσφέρουμε με σχετικά μικρό τιμολόγιο (συγκρινόμενο με τις τιμές της Ε.Ε). Ζητάτε ποιότητα ζωής με τις ανανεώσιμες; Ε, λοιπόν πληρώστε τις! Δηλαδή τα νοικοκυριά πληρώνουν «με κομπογιαννίτικους συμψηφισμούς»  το ενεργειακό μείγμα και παράλληλα χρηματοδοτούν τις ΑΠΕ. Φυσικά οι ΑΠΕ έπρεπε να χρεωθούν στον ιδιοκτήτη (πάροχο), για να κερδίσει στη συνέχεια, μέσα από την ανταλλαγή των ρύπων.  Ας σημειωθεί, ότι η πρόθεση που υπήρχε στο παρελθόν από ΥΠΕΚΑ να πληρώσει ουσιαστικά ο «λιγνίτης» το τέλος υπέρ των ΑΠΕ, τώρα ανατράπηκε. Η ΔΕΗ είχε αδιάθετα δικαιώματα διοξειδίου του άνθρακα  (ύψους 150 εκ. ευρώ). Τα λεφτά πήγαν κάπου «αλλού» και καλούνται τώρα να τ’ αναπληρώσουν οι καταναλωτές της ΔΕΗ.

Με το πρόσχημα της εναρμόνισης του εθνικού δικαίου σε οδηγία της Ε.Ε. (για τις ΑΠΕ), ο νομοθέτης έσπευσε να κολλήσει το άρθρο 197, στον νόμο 4001/2011 για τη Λειτουργία Αγορών Ηλεκτρικής Ενεργείας (ΛΑΗΕ ΑΕ). Βάση αυτού, με χαριστική τιμολόγηση, το κόστος των ΑΠΕ, μετακυλίεται στον καταναλωτή. Χώθηκε λοιπόν μαθηματικός τύπος, κι έτσι το ρεύμα από τις μεγάλες μονάδες παραγωγής,  πληρώνεται με τιμολόγιο αιολικής ενέργειας (συν τη ρήτρα φυσικού αερίου), δηλαδή 130 ευρώ ανά MWh. Ας σημειωθεί ότι η οριακή τιμή που δίνει το σύστημα σε μονάδες αυτής της κατηγορίας (ΣΗΘΥΑ), είναι 55 ευρώ.

Δηλαδή η πράσινη ενέργεια πληρώνεται όσο και η ρυπογόνος. Η επιβάρυνση όμως που προκύπτει από αυτή την τιμολογιακή εξομοίωση των ΑΠΕ με τις ΣΗΘΥΑ (Μονάδες Συμπαραγωγής Υψηλής Απόδοσης),  που κινούνται με φυσικό αέριο ή πετρέλαιο, περνάει στο τέλος επί των ΑΠΕ. Έτσι συγκεντρώνονται τα χρήματα, από τον αφελή καταναλωτή, για να καλοπληρωθεί ο  ιδιώτης παραγωγός.

Μ’ αυτό τον τρόπο λοιπόν, φτάσαμε στο σημείο  να πληρώνουμε (175 εκατ. ετησίως), το έκτακτο χαράτσι του 3%  για τις ΑΠΕ (το λεγόμενο «Μυτιληνόσημο»), γιατί ουσιαστικά η όλη διάταξη φωτογραφίζει τον εν λόγω επιχειρηματία, που είναι ο παραγωγός ενέργειας ΣΗΘΥΑ (με τη μονάδα «Αλουμίνιον»). Την μόνη μονάδα συμπαραγωγής υψηλής απόδοσης, που υπάρχει  στη χώρα. Με εγκατεστημένη ισχύ 334 MW,  πουλάει το ρεύμα της στα 55 ευρώ ανά MWh (συν 20 ευρώ cost recovery). Για τις ανάγκες της λοιπόν, η εν λόγω επιχείρηση, αγοράζει από τη ΔΕΗ με 40,7 ευρώ ανά MWh και πουλάει με 130 ευρώ ανά MWh. Η εν λόγω συμφωνία ισχύει για 25 χρόνια (δηλαδή θα πάρει για τη συγκεκριμένη μπίζνα, 4,3 δισ. από εμάς).  Ας σημειωθεί ότι ο «Όμιλος Μυτιληναίου», ελέγχει τρείς ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες, συνολικής ισχύος 1215 MW, δηλαδή το 10% της εθνικής παραγωγής.  

Με όλα λοιπόν αυτά τα συμπεράσματα, αντιλαμβανόμαστε, ότι τα νέα τιμολόγια, συν το χαράτσι για τ’ ακίνητα, είναι ένας κακός οιωνός, για την οικολογική προσέγγιση του θέματος των λογαριασμών της ΔΕΗ. Κακώς λοιπόν μερικοί εξ ημών (άφρονες Οικολόγοι), ισχυρίζονται, ότι αν μένουν ψηλά οι τιμές του ρεύματος, θα έχουμε λιγότερη κατανάλωση κι άρα καλύτερο περιβάλλον. Φυσικά υπάρχουν κι εκείνοι που λένε, ότι είναι εχθρός του περιβάλλοντος, όποιος διαμαρτύρεται για το χαράτσι του 3% υπέρ των ΑΠΕ. Με μια τέτοια καταστρατήγηση  επί των ΑΠΕ, ας αντιληφθούμε, ότι γίνεται δύσπιστος ο καταναλωτής και δεν αντιλαμβάνεται την ουσιαστική σημασία τους. Γιατί οι ΑΠΕ, πρέπει να δείξουν την υπεροχή τους, όχι μόνο στο περιβάλλον, αλλά και στο πορτοφόλι μας. Πώς λοιπόν θα απεγκλωβίσουμε το θολό σκηνικό;

Υπάρχει εναλλακτική λύση;

Ως πρώτη κατεύθυνση (πριν από τον εξορθολογισμό του κόστους), ο λογαριασμός της ΔΕΗ, πρέπει ν’ απεμπλακεί από τα πρόσθετα μικρά και μεγάλα χαράτσια. Να γίνει ένας ανεξάρτητος δείκτης, το τι καταναλώνουμε και τι πληρώνουμε. Δηλαδή να βρεθεί ένας άλλος δρόμος για την ΤΑ να συγκεντρώνει τα χρήματα. Στη συνέχεια ο λογαριασμός της ΔΕΗ να έχει διάφορα bonus, που να είναι ευκρινή στον καταναλωτή. Τέλος, να υπάρχει ένα σχηματικό διάγραμμα, που που να δείχνει, το πόσο ο λογαριασμός (με τη βάση την ετήσια  κατανάλωση), θα μπορούσε να είναι μικρότερος, αν υπήρχε υποστήριξη από ΑΠΕ κι από έξυπνα συστήματα εξοικονόμησης. Να τα βλέπει ο πελάτης της ΔΕΗ και να κάνει τις συγκρίσεις. Τέλος να μπει μπροστά η λογική, ότι κάθε κοινωνία, πληρώνει αυτό που της αναλογεί. Για στήριξη των φτωχών υπάρχουν λύσεις, που είναι διαμετρικά αντίθετες με τον λαϊκισμό της δημόσιας αισθητικής «φωταγωγίας», που ισχύει από την διάχυτη ασυνειδησία των τοπικών κοινωνιών. Να φωτίζονται χωρίς αιδώ, πλαγιές,  μαντρότοιχοι κι ό,τι άλλο γουστάρει ο δήμαρχος.



                                                         Μιχάλης Μιχελής