Κώστας Τσόκλης : "Εν τέλει", πάλι ο λόγος είναι

 

του Απόστολου Σπυράκη 

«Γιατί χιλιάδες ηδονές, δισεκατομμύρια εικόνες, άπειρες πίκρες και χαρές που πλημμυρίζουν την ψυχή μας και τα μάτια μας, χάνονται ανεπιστρεπτί, ενώ μια συνάντησή μας με ένα μεγάλο έργο τέχνης δεν ξεχνιέται ποτέ! Τι είναι αυτό το αλλιώτικο, το ακαθόριστο, το ακατανόητο που μας συνδέει με την τέχνη, το άυλο, το φαινομενικά μη ανταποκρινόμενο σε καμιά μας ανάγκη, σε καμιά μας επιθυμία, που όμως σκαλίζει, ερεθίζει ένα απροσδιόριστο σημείο της ύπαρξής μας! Μυστήριο!»

Ερωτήματα κι απορίες που τέθηκαν από παλιά προσπαθεί να επιλύσει ο Κώστας Τσόκλης επιχειρώντας αυτό που δεν τολμούσε για πολλά χρόνια, να μιλήσει δηλαδή για όσα αποκόμισε απ’ τη ζωή και την τέχνη σ’ ένα είδος αυτοβιογραφίας που περιέχει κείμενα, συνεντεύξεις, ομιλίες και παρεμβάσεις του για ζητήματα επίκαιρα και μη. Η συλλογή των κειμένων που συνθέτουν το βιβλίο εκφράζει την ανησυχία του για θέματα που ταλανίζουν τον ελληνισμό, όπως η αντίληψη ότι αποτελούμε τους μοναδικούς κληρονόμους της αρχαίας Ελλάδας, ενώ στην πραγματικότητα είμαστε οι ξεπεσμένοι απόγονοι ενός λαμπρού παρελθόντος, η ευθύνη των αρχαιολόγων που προτιμούν ν’ αφήνουν έκθετα τα απομεινάρια του παρελθόντος, αντί να επιτρέψουν την ενσωμάτωσή τους στο σύγχρονο τοπίο με τρόπους καλαίσθητους και εμπνευσμένες παρεμβάσεις, ο προσανατολισμός και οι στοχεύσεις της τέχνης που παράγεται στη χώρα μας.

Στο πρώτο μέρος, που έχει τον τίτλο «Αυτοβιογραφία», ο διάσημος ζωγράφος, σα να σηκώνει το καπάκι που σκεπάζει το κουτί με τις αναμνήσεις του, θυμάται όσα είδε και έζησε κατά την παιδική του ηλικία, τους πίνακες που πουλούσαν οι πλανόδιοι στερεωμένους σε καλάμια, πίνακες με σύννεφα, έρημα σπιτάκια, δέντρα, σκιές, εξοχικά φτωχόσπιτα, ακρογιαλιές με βαρκούλες, ποταμάκια, τα χέλια και τα ψάρια που έπιαναν με τα χέρια στις εκβολές του Κηφισού, τις καραμέλες Τσάρλεστον, τους βομβαρδισμούς του Πειραιά κατά την Κατοχή, που φάνταζαν σαν βεγγαλικά μιας τρομακτικής γιορτής, τις σκληρές δουλειές που αναγκάστηκε να κάνει για να επιβιώσει, και σε άλλα κεφάλαια θυμάται τη βοήθεια που του πρόσφεραν στο Παρίσι και στη Γερμανία, όπου τον αγκάλιασαν και του έδωσαν ευκαιρίες και δυνατότητες πρωτόγνωρες, την έμπνευση που του πρόσφεραν τα θαύματα της φύσης όπως το νερό, τα δέντρα, οι κεραυνοί.

Είναι από κείνους τους εκλεκτούς του Θεού που μέσα από τη δουλειά τους αφήνουν ένα αποτύπωμα ομορφιάς και αλήθειας

Πέρα όμως από τις ζωγραφικές και εικαστικές δυνατότητες, ο Τσόκλης δείχνει εδώ πέρα ότι έχει και το χάρισμα του λόγου, γραπτού και προφορικού, ταυτόχρονα όμως παρουσιάζει και μια από τις διεισδυτικότερες τεχνοκριτικές ομιλίες που έχουν γίνει για τον Νικόλαο Γύζη, εξηγώντας πώς κατάφερε να ξεφύγει ο σπουδαίος Έλληνας ζωγράφος του δέκατου ένατου αιώνα από την αρτηριοσκληρωτική βυζαντινή τέχνη όπως είχε καταντήσει, κι αφέθηκε να γοητευτεί από το πνεύμα της Δύσης. Με αφορμή την πορεία του Γύζη, ο Τσόκλης μιλά για τη σημασία της πειθαρχημένης δουλειάς, του σεβασμού στους ευεργέτες, την οικογένεια και τον τόπο απ’ όπου προήλθε ο καλλιτέχνης, στοιχεία δίχως τα οποία δεν μπορεί να προχωρήσει ούτε να δημιουργήσει κανείς, όσο απέραντο ταλέντο κι αν διαθέτει.

Είναι γνωστή η διαδρομή της τέχνης στον προηγούμενο αιώνα, στην αρχή θέλησε να αποκοπεί απ’ το ευρύ κοινό περιφρονώντας αναιδώς και αδίκως τις πολύτιμες εμπειρίες χιλιετηρίδων, σήμερα όμως προσπαθεί και πάλι να μπει στο επίκεντρο των γεγονότων, προειδοποιώντας για τους κίνδυνους που ελλοχεύουν στο μέλλον. Ένας από τους λίγους Έλληνες εικαστικούς που κατάφεραν να ξεχωρίσουν και να χαράξουν μια πορεία τέτοια είναι σίγουρα κι ο Κώστας Τσόκλης, συνεχίζοντας μια παράδοση που ξεκίνησε ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος και δείχνοντας ότι δεν μπορεί να υπάρξει προοπτική για κανένα είδος δραστηριότητας που παράγεται στον τόπο μας δίχως την επαφή με τα ρεύματα που διαμορφώνονται στον κόσμο. Όντας θεράπων των μουσών, είναι ένας γνήσιος και λακωνικός καταγραφέας των γεγονότων που φιλτράρονται μέσα από την ψυχή του σχηματίζοντας ένα όραμα μοναδικό, είναι από κείνους τους εκλεκτούς του Θεού που μέσα από τη δουλειά τους αφήνουν ένα αποτύπωμα ομορφιάς και αλήθειας.

«Εν τέλει», πάλι ο Λόγος είναι!
Κώστας Τσόκλης
επιμέλεια σειράς: Θανάσης Θ. Νιάρχος
Εκδόσεις Καστανιώτη
339 σελ.
ISBN 978-960-03-6590-0
Τιμή €15,00