Το πράσινο των σταθμών του ΜΕΤΡΟ

του Αντώνη Καπετάνιου


Το πράσινο των σταθμών του ΜΕΤΡΟ αποτελεί μέρος του αστικού πρασίνου, που συνεισφέρει στην ποιότητα του αστικού περιβάλλοντος και στο αστικό μικροκλίμα. Δυστυχώς όμως δεν αντιμετωπίζεται από τους υπευθύνους σε αυτή του τη διάσταση, ούτε αντίστοιχα λογίζεται από τους πολίτες κατ’ αυτό το πνεύμα, με αποτέλεσμα να γνωρίζει την απαξίωση, την υποβάθμιση και την απώλεια. 

Δυστυχώς για το πράσινο αυτό, επικρατεί η εντύπωση ότι έχει ρόλο εξωραϊστικό των σταθμών, χωρίς να υπολογίζεται ο λειτουργικός του ρόλος στην πόλη, που είναι σημαντικός λαμβάνοντας υπόψη ότι το πράσινο της πρωτεύουσας είναι λιγοστό και δυσεύρετο, κάτι που κάνει πολύτιμη κάθε μορφή πρασίνου στην πόλη, την οποία μολοντούτο δεν υπολογίζουμε μες τη γενικότερη απαξίωση που υπάρχει για το αστικό πράσινο και τη σημασία του.

Έτσι βλέπουμε το πράσινο αυτό να έχει κατά κανόνα αφεθεί στην τύχη του, χωρίς πια ν’ απασχολεί ούτε καν ο εξωραϊστικός του χαρακτήρας, να υποφέρει και να ξεραίνεται όντας απεριποίητο, να βανδαλίζεται και να καταστρέφεται από την κακή χρήση και μεταχείρισή του (έχω δει αυτοκίνητα να παρκάρουν πάνω σε παρτέρια τέτοιων χώρων πρασίνου, χωρίς να υπολογίζουν καν τη βλάστησή τους ή τη συμπίεση των εδαφών τους).


Και να σκεφτεί κανείς ότι οι σταθμοί του ΜΕΤΡΟ για να κατασκευαστούν στην πρωτεύουσα πήραν μέρος από τους κοινόχρηστους χώρους της (από πάρκα, άλση και πλατείες), έχοντας απωλεσθεί για τη δημιουργία τους το πολύτιμο πράσινο που υφίστατο εκεί. Η προϋπόθεση βεβαίως που εξαρχής τέθηκε ήταν ότι θα δημιουργηθούν πράσινες εγκαταστάσεις, στις οποίες το πράσινο θα υφίστατο σε τέτοιο βαθμό που θα αναπληρωνε το απωλεσθέν του κοινόχρηστου χώρου. Φυσικά, κάτι τέτοιο δεν τηρήθηκε, αφού το πράσινο που εχάθη των κοινόχρηστων χώρων αστικού πρασίνου ουδόλως αναπληρώθηκε, ενώ και αυτό ακόμα που συγκροτήθηκε στους σταθμούς του ΜΕΤΡΟ ήταν ελάχιστο και διάσπαρτο, προτιμώμενες αντί αυτού οι πλακοστρώσεις και τα σκληρά υλικά. Ενώ κι εκεί που συγκροτήθηκε ήταν σε πρασιές και γλαστροποιημένο, κάτι που το έκανε απαιτητικό, παρά το μεσογειακό σε πολλές περιπτώσεις χαρακτήρα του, και ασύμφορο στη συντήρησή του. 

Θυμούμαι τον Υπουργό ΠΕΧΩΔΕ Κώστα Λαλιώτη το έτος 2000 να διαβεβαιώνει για τον περιβαλλοντικό χαρακτήρα των έργων του ΜΕΤΡΟ, προσπαθώντας ν’ αντικρούσει τις αντιδράσεις που υπήρχαν για την απώλεια του υφιστάμενου πρασίνου για την κατασκευή τους, καθώς, όπως υποστήριζε, με τα έργα αυτά, πέραν του γεγονότος ότι το ίδιο το έργο με τη λειτουργία του θα είχε θετικό περιβαλλοντικό πρόσημο, επιπροσθέτως αυξάνονταν και το αστικό πράσινο της πρωτεύουσας, με το δημιουργηθέν πράσινο στους σταθμούς του ΜΕΤΡΟ. Ήταν φυσικά παραπλανητική η αναφορά του και δεν είχε αντίκρισμα στην πραγματικότητα, σύμφωνα και με όσα στην προηγούμενη παράγραφο αναφέρθηκαν.  

Χώρια που η δημιουργία των σταθμών του ΜΕΤΡΟ στους υφιστάμενους χώρους πρασίνου είχε και μια δεύτερη αρνητική διάσταση, πέραν της «κλοπής» κι εντέλει της απώλειας μέρους αυτού του πρασίνου, που συνετελέσθη με την κατασκευή και λειτουργία του έργου. Ό,τι αποτελούσε ενέργεια μη νόμιμη, καθόσον δεν προβλεπόταν από το ισχύον θεσμικό πλαίσιο τέτοια επέμβαση σε αστικούς χώρους πρασίνου! Τότε, ως αρμόδια επιτελική κεντρική υπηρεσία για την προστασία και διαχείριση των αστικών χώρων πρασίνου (τότε ως Τμήμα Αλλαγής Χρήσης Δασικών Γαιών της Γενικής Δ/νσης Δασών & Φυσικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Γεωργίας) αντιδράσαμε, αναφερόμενοι στο μη νόμιμο των σχετικών ενεργειών, και θυμούμαι πως προσωπικά εμένα, που εισηγήθηκα αυτή τη θέση της υπηρεσίας, με «μάλωσε» σε αυστηρότατο τόνο ο τότε υπουργός διά του Γενικού Γραμματέα του, απαιτώντας τη μη αντίδρασή μας. Λόγω όμως ότι τα συγκεκριμένα έργα ήταν «εκτεθειμένα», αφού όπως προείπαμε δεν τα επέτρεπε το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, ήτοι οι διατάξεις της αρμόδιας δασικής νομοθεσίας, ενετάχθησαν υπό το μανδύα των ολυμπιακών έργων, για να δικαιολογηθούν. 

Στη συνέχεια όμως, και μετά τη λήξη των ολυμπιακών αγώνων, τα εν λόγω έργα συνεχίστηκαν, με τη δημιουργία των νέων σταθμών του ΜΕΤΡΟ, που προγραμματίζονταν κατά την επέκταση του δικτύου. Τότε πια, και έχοντας θέση προϊσταμένου στο αρμόδιο Τμήμα, αντέδρασα και υπήρξε άρνηση από μέρους της δασικής υπηρεσίας έγκρισης αυτών των έργων, αφενός γιατί δεν προβλέπονταν από το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, αφετέρου, όπως τότε εγράφη στο σχετικό υπηρεσιακό έγγραφο, «…η συνεισφορά τους στο αστικό πράσινο είναι δυσανάλογα μικρή σε σχέση με το πράσινο που χάνεται με την απόδοση μέρους του πάρκου ή του άλσους για τη δημιουργία τους, …και επομένως, επικαλούμενοι το περιβαλλοντικό κεκτημένο, η δημιουργία τους δεν είναι δυνατό να επιτραπεί».

Η παραπάνω θέση της κεντρικής δασικής υπηρεσίας, η οποία πια είχε ενταχθεί στο Υπουργείο Περιβάλλοντος, ανάγκασε τον αρμόδιο Υπουργό Περιβάλλοντος να εισάγει νομοθετική ρύθμιση στη Βουλή, η οποία περιελήφθη στο νόμο 4042/2012 ως παράγραφος 1 του άρθρου 53 και ανέφερε: «Σε πάρκα ή άλση και γενικότερα σε κοινόχρηστους χώρους πρασίνου δύναται με έγκριση της δασικής αρχής και κατόπιν εγκεκριμένων μελετών να κατασκευάζονται έργα του Μετρό ή του Τραμ και τα συνοδά έργα αυτών (π.χ. γραφεία) με την προϋπόθεση ότι θα αποκατασταθεί πλήρως από τον υπεύθυνο του έργου ή την αναθέτουσα αρχή, μετά το πέρας των εργασιών κατασκευής και στο σύνολο της έκτασης επέμβασης η λειτουργία του πάρκου, του άλσους ή του χώρου πρασίνου ως φυσικού συστήματος εντός του αστικού ιστού».

Την παραπάνω διάταξη πρέπει να την έχουν υπόψη τους οι αρμόδιες δασικές υπηρεσίες που εποπτεύουν τους αστικούς χώρους πρασίνου, ώστε σύμφωνα με τα επιβαλλόμενα από αυτήν να ενεργούν για τα έργα που προβλέπονται, ήτοι του ΜΕΤΡΟ και του Τραμ σε πάρκα και άλση –διότι έχω σε κάποιες περιπτώσεις παρατηρήσει ότι οι αρμόδιες δασικές υπηρεσίες παρακάμπτονται για τα έργα αυτά.

Σε κείνο μετά τούτων που κατατείνουμε είναι ότι, για ακόμα μια φορά το πράσινο, το αστικό εν προκειμένω πράσινο, αποτέλεσε και αποτελεί το θύμα που θυσιάζεται στο βωμό ενός έργου που του δίδεται ο χαρακτήρας του κοινωφελούς, του δημοσίου συμφέροντος ή του φιλοπεριβαλλοντικού. Η απώλεια του πρασίνου γι’ αυτά τα έργα είναι δεδομένη, όπου όμως ως αντιστάθμισμα, αποκατάσταση ή εξωραϊσμό αυτό το πράσινο δημιουργείται, στη συνέχεια απαξιώνεται και εγκαταλείπεται, μάλλον γιατί ο σκοπός του έργου εκπληρώθηκε και είναι αυτό σε λειτουργία, όπως εν προκειμένω συμβαίνει με τους σταθμούς του ΜΕΤΡΟ, με το πράσινο εξαναγκαστικά, και άρα ως βάρος γι’ αυτό, να το πλαισιώνει η να το συνοδεύει! Φαίνεται πως το πράσινο αποτελεί επιβάρυνση στη διαχείρισή του έργου και οι διαχειριστές του το εγκαταλείπουν οδηγώντας το στην απώλεια!