Αστικό πράσινο: έννοιες, καθεστώς προστασίας και διαχείρισης

Του Αντώνη Καπετάνιου

Θεωρώ καλό αρχικά να παραθέσω κάποιες έννοιες που αφορούν στο αστικό πράσινο αποσαφηνίζοντας κάπως τα πράγματα γύρω από τις ερμηνείες του, καθόσον από τη σωστή θεώρηση αυτών καθορίζεται και το καθεστώς που διέπει την προστασία και τη διαχείρισή του. Και τούτο διότι γύρω από τις έννοιες του αστικού πρασίνου επικρατεί σύγχυση. Τι είναι πάρκο; Τι είναι άλσος; Τι είναι κοινόχρηστος χώρος; Τι είναι κοινόχρηστος χώρος αστικού πρασίνου; Τι είναι εν τοις πράγμασι αστικό πράσινο; Τι είναι περιαστικό πράσινο; Τι είναι μητροπολιτικός χώρος πρασίνου; Τι είναι εντέλει αστικό πράσινο; Έννοιες που δεν προκύπτουν από ερμηνευτικά λεξικά, αλλά αποτελούν μέρος της ορολογίας που διέπει το εν λόγω πράσινο, και που η ερμηνεία τους δίδεται μέσα από κανονιστικού χαρακτήρα κείμενα και διατάξεις νόμων. Ήδη, ως επιβεβαίωση των όσων προείπα, αναφέρω ότι κατά την προεργασία της εκδήλωσης αυτής ερωτήθηκα για το τι είναι ο συγκεκριμένος χώρος πρασίνου, με τον οποίο σήμερα ασχολούμαστε. Είναι πάρκο ή άλσος;

Απάντησα ξεκάθαρα πως είναι άλσος. Το γιατί θα το δούμε παρακάτω. Είναι το άλσος Άρη Αλεξάνδρου.

Ας επεξηγήσουμε λοιπόν…

Κοινόχρηστοι χώροι αστικού πρασίνου, σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο, καθώς και τη νομολογία των ελληνικών δικαστηρίων, που δημιουργήθηκε με βάση τις διατάξεις των οικείων νομοθεσιών, κατά βάσιν της δασικής και της πολεοδομικής νομοθεσίας, είναι τα πάρκα και τα άλση που κείνται εντός των αστικών περιοχών, δηλαδή εντός των περιοχών με σχέδιο πόλεως.

Οι κοινόχρηστοι χώροι αστικού πρασίνου, δηλαδή τα πάρκα και τα άλση, διαφοροποιούνται από τους κοινόχρηστους αστικούς χώρους (π.χ. τις πλατείες), τόσο ως προς το καθεστώς προστασίας τους όσο και της διαχείρισής τους –οι πρώτοι χώροι προστατεύονται και διαχειρίζονται με τις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας, ενώ οι δεύτεροι με τις διατάξεις της πολεοδομικής νομοθεσίας. Επίσης διαφοροποιούνται από τα περιαστικά δάση, που προστατεύονται και διαχειρίζονται με τις διατάξεις μεν της δασικής νομοθεσίας, όχι όμως με το καθεστώς των πάρκων και των αλσών, αλλά με το καθεστώς που ισχύει για τα δάση. Δηλαδή, τα περιαστικά δάση δεν διαφοροποιούνται ως προς την προστασία και διαχείρισή τους από τα δάση και τις δασικές εκτάσεις (έχουν ίδια αντιμετώπιση).

Τι είναι πάρκο και τι άλσος; Οι ορισμοί δίνονται στο άρθρο 2 της αριθ. 133384/6587/10-12-2015 υπουργικής απόφασης, η οποία δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 2828/Β΄/23-12-2015. Οι ορισμοί στην απόφαση αυτή είναι πρωτογενείς, δηλαδή ορισμοί που καθορίζονται για πρώτη φορά, καθώς, όσο και αν φαίνεται παράξενο, στην ελληνική νομική αλλά και επιστημονική πραγματικότητα, παρόλο που αναφερόμαστε σε πάρκα και άλση, το τι είναι το καθένα δεν το προσδιορίσαμε! Η σύνταξη της παραπάνω υπουργικής απόφασης, αποτέλεσε σταθμό στα ζητήματα προστασίας και διαχείρισης του αστικού πρασίνου της χώρας, καθώς για πρώτη φορά πραγματοποιήθηκε το αυτονόητο, δηλαδή να καθοριστούν κανόνες διαχείρισης του αστικού πρασίνου ώστε αυτό να αντιμετωπίζεται ενιαία και βάσει σχεδιασμού από τις αρμόδιες υπηρεσίες πρασίνου των ΟΤΑ σε όλη τη χώρα.

Προχωρώντας στους ορισμούς αναφέρουμε ότι πάρκο είναι ο εντός του σχεδίου πόλεως και οικιστικής περιοχής κοινόχρηστος χώρος που έχει αποτυπωθεί κατά τον πολεοδομικό σχεδιασμό ως πάρκο, καθώς και εκείνος που φέρει φυσική ή τεχνητή βλάστηση ή προορίζεται για την εγκατάσταση βλάστησης, και έχει υποστεί ή θα υποστεί κηποτεχνικές διαμορφώσεις.

Άλσος είναι ο εντός του σχεδίου πόλεως και οικιστικής περιοχής κοινόχρηστος χώρος που έχει αποτυπωθεί κατά τον πολεοδομικό σχεδιασμό ως άλσος, καθώς και εκείνος που φέρει φυσική ή τεχνητή βλάστηση ή προορίζεται για την εγκατάσταση δασικής βλάστησης με ελεύθερη διάταξη και χωρίς κηποτεχνικές διαμορφώσεις, στο πλαίσιο της επιδιωκόμενης προσομοίωσης δασικού περιβάλλοντος (π.χ. συστάδας) στον αστικό ιστό ή την οικιστική περιοχή.

Δηλαδή η διαφορά του πάρκου από το άλσος εντοπίζεται, 1) στη δομή τους, με την ύπαρξη κηποτεχνικών διαμορφώσεων στο πάρκο, ενώ στο άλσος ελλείπουν και υπάρχει σε αυτό ελεύθερη διάταξη του πρασίνου, 2) στη μορφή του πρασίνου, το οποίο στο πάρκο μπορεί να είναι δασικής ή άλλης (μη δασικής) μορφής, ενός στο άλσος είναι αυστηρά δασικής μορφής, 3) στη μορφή του συγκροτούμενου φυσικού περιβάλλοντος, που στο πάρκο είναι χώρος φυσικής διάπλασης με κανοναρχημένη διάταξη πρασίνου, ενώ στο άλσος είναι δασικό περιβάλλον δημιουργημένο στον αστικό ιστό με ελεύθερη διάταξη.

Σύμφωνα με τη διαμορφωθείσα νομολογία του ΣτΕ, στην ελληνική νομική πραγματικότητα εισήχθη και μιαν επιπρόσθετη έννοια που αφορά στο αστικό πράσινο, και αυτή είναι η έννοια του εν τοις πράγμασι αστικού πρασίνου. Εν τοις πράγμασι αστικό πράσινο είναι το πράσινο που έχει αναπτυχθεί σε κοινόχρηστες εκτάσεις του σχεδίου πόλεως που φέρουν το χαρακτηρισμό «κοινόχρηστοι χώροι» χωρίς άλλον ιδιαίτερο χαρακτηρισμό, οι οποίες, λόγω ακριβώς του πρασίνου που υπάρχει σε αυτές, έχουν αποκτήσει τον εν τοις πράγμασι χαρακτήρα του πάρκου ή του άλσους. Το εν τοις πράγμασι αστικό πράσινο δηλαδή προστατεύεται και διαχειρίζεται ως πάρκο ή άλσος, και ας μην έχει αποτυπωθεί στο σχέδιο πόλεως με αυτόν τον χαρακτηρισμό.

Ακόμα, στο καθεστώς του πάρκου και του άλσους υπάγονται και οι κοινόχρηστες εκτάσεις που περιβάλλονται από τον αστικό ιστό, χωρίς να έχουν ενταχθεί στο σχέδιο πόλεως και φέρουν δασική βλάστηση, φυσικώς ή τεχνητώς δημιουργηθείσα, λειτουργώντας εκ των πραγμάτων ως πάρκο ή άλσος. Τέτοιες χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι π.χ. οι λόφοι της Αθήνας (όπως ο Λυκαβηττός), το Πεδίον του Άρεως, το Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης «Αντώνης Τρίτσης» στο Ίλιον κ.ά., που δεν εντάσσονται στο σχέδιο πόλεως και αποτελούν εκτάσεις πρασίνου εκτός του αστικού ιστού αλλά είναι περικλειόμενες και μη διαχωριζόμενες από αυτόν, οι περισσότερες από τις οποίες μάλιστα είναι και αναδασωτέες.

Στην έννοια του αστικού πρασίνου, που είναι μια γενικότερη έννοια, εντάσσεται κάθε μορφή πρασίνου εντός του αστικού ιστού, καθώς και οι ελεύθεροι χώροι που εξυπηρετούν την περιβαλλοντική λειτουργία της πόλης και συμμετέχουν στο φυσικό δυναμικό της, και μπορεί να είναι εκτάσεις του δημοσίου με πράσινο ή ελεύθεροι χώροι που είναι προορισμένοι για κοινοχρησία (π.χ. πάρκα και άλση, δενδροστοιχίες, ρέματα, πλατείες κ.ά.), ιδιωτικές εκτάσεις (π.χ. κήποι, προκήπια, ταρατσόκηποι κ.ά.), καθώς και εκτάσεις ειδικών χρήσεων (π.χ. αρχαιολογικοί χώροι, στρατόπεδα, κοιμητήρια κ.ά.) Δηλαδή η έννοια του αστικού πρασίνου είναι ευρύτερη αυτής του κοινόχρηστου χώρου αστικού πράσινου, περιλαμβάνουσα τις ιδιωτικές ή δημόσιες εκτάσεις και εκείνα τα πεδία με περιβαλλοντική εισφορά στην πόλη, εν προκειμένω και τους κοινόχρηστους χώρους αστικού πράσινου. Στην έννοια δε του περιαστικού πρασίνου περιλαμβάνεται κάθε μορφή πρασίνου ή ελεύθερου χώρου, δημοσίου ή ιδιωτικού χαρακτήρα, που βρίσκεται σε άμεση επαφή με την πόλη και εισφέρει περιβαλλοντικά στη λειτουργία της, συνδυαστικά με το αστικό πράσινο. Τέτοιοι χώροι μπορεί να είναι τα περιαστικά δάση, οι θεσμοθετημένες περιοχές προστασίας της φύσης, οι αγροί, οι ιδιωτικοί κήποι κ.ά.

Η αντιμετώπιση του αστικού και περιαστικού πρασίνου πραγματοποιείται σύμφωνα με το καθεστώς που ισχύει για την προστασία και τη διαχείρισή του βάσει της νομοθεσίας που διέπει την κάθε μορφή έκτασης, οπότε έτσι εμπλέκονται διάφορες νομοθεσίες στην προστασία και διαχείριση αυτών των χώρων (δασική, πολεοδομική, αγροτική, περιβαλλοντική κ.τλ.). Έτσι, για τα δένδρα των οικοπέδων αρμόδια είναι η πολεοδομική νομοθεσία, για τα δένδρα των δενδροστοιχιών επίσης, για τα δένδρα των πάρκων και αλσών η δασική νομοθεσία κ.λπ. Μπορεί όμως, στα πλαίσια ενός ειδικότερου καθεστώτος διαχείρισής τους για την καλλίτερη συνδυαστική περιβαλλοντική τους προσφορά, κάθε μορφή αστικού και περιαστικού πρασίνου να οργανώνεται σ’ ένα πλαίσιο κοινής λειτουργικής δομής, που σκοπό έχει τη σύνολη φυσική προσφορά, και με ρόλο υπερτοπικής απόδοσης στον αστικό και περιαστικό χώρο, όπως οι μητροπολιτικοί χώροι πρασίνου, που συνιστούν μια τέτοια ευρύτερη λειτουργική δομή.

Τα πάρκα και τα άλση εξομοιώνονται ως προς την προστασία τους με τα δάση και τις δασικές εκτάσεις, με την προστασία τους μάλιστα να είναι ισχυρότερη αυτών, ακόμα δε μεγαλύτερη και από των αναδασωτέων εκτάσεων. Κατ’ αρχάς εντάσσονται στη δασική προστασία και προστατεύονται με τις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας σύμφωνα με την παράγραφο 4 του άρθρου 3 του νόμου 998/1979, όπως ισχύει σύμφωνα με την παράγραφο 4 του άρθρου 32 του νόμου 4280/2014. Σε αυτούς τους χώρους, σύμφωνα με την παράγραφο 1 του άρθρου 58 του νόμου 998/1979 όπως ισχύει με το άρθρο 36 του νόμου 4280/2014, δεν επιτρέπεται καμία επέμβαση που να εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον, όπως οι αντίστοιχες που επιτρέπονται στα δάση και τις δασικές εκτάσεις της χώρας. Επιτρέπονται μόνο η οδοποιία, τα έργα Μετρό ή Τραμ, που αυτά όμως θα έχουν προσωρινό χαρακτήρα και θ’ ακολουθήσει αποκατάσταση του διαταραγμένου χώρου, καθώς και λειτουργιών και δραστηριοτήτων ήπιας αναψυχής, κοινωφελών λειτουργιών και εγκαταστάσεων αστικών υποδομών, υπό την προϋπόθεση όμως ότι αυτές οι δραστηριότητες και χρήσεις προβλέπονται από τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό.

Επίσης, σύμφωνα με το δεύτερο εδάφιο της παραγράφου 2 του άρθρου 59 του νόμου 998/1979 όπως ισχύει σύμφωνα με το άρθρο 36 του νόμου 4280/2014, σε πάρκα και άλση εκτελούνται έργα που είναι απολύτως αναγκαία για τη λειτουργία τους ή ασκούνται δραστηριότητες ήπιας αναψυχής που δε θίγουν τη λειτουργία του πάρκου ή του άλσους.

Εκ τούτων συνάγεται, λαμβάνοντας υπόψη και ότι, ακόμα και στις αναδασωτέες εκτάσεις πια δύνανται να πραγματοποιηθούν συγκεκριμένα έργα που εξυπηρετούν τη δημόσια ωφέλεια (π.χ. έργα ΑΠΕ), ότι η προστασία των πάρκων και αλσών είναι αυστηρότερη από κάθε άλλη μορφή πρασίνου η οποία προστατεύεται αυστηρά από τη δασική νομοθεσία, βάσει και των επιταγών του Συντάγματος (τα άρθρα 24 & 117).

Το κοινόχρηστο αστικό πράσινο λογίζεται ως περιβαλλοντικό και δημόσιο αγαθό (εξ ου και ο δημόσιος χαρακτήρας του), τ’ οποίο συμμετέχει στον χωρικό και πολεοδομικό σχεδιασμό για τη συγκρότηση βιώσιμων πόλεων. Το κοινόχρηστο αστικό πράσινο, βάσει και των οριζόμενων στο άρθρο 24 του Συντάγματος, διά του οποίου καθορίζεται η προστασία του φυσικού, οικιστικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος της χώρας, συνίσταται συνδυαστικά με τα στοιχεία που συνθέτουν την πολεοδομία και τον πολιτισμό, συμμετέχοντας σ’ ένα περιβάλλον με ολιστικό χαρακτήρα, στ’ οποίο η φύση, η κατοίκηση και ο πολιτισμός συνθέτουν τις ποιότητες του τόπου και συγκροτούν το περιβάλλον και το τοπίο που τον χαρακτηρίζει.

Βέβαια, ζήτημα τίθεται ως προς την προστασία των δενδροστοιχιών, καθώς η προστασία αυτών έως και το έτος 2003 ανήκε στη δασική υπηρεσία, όμως με το νόμο 3208/2003 εξήχθησαν της δασικής προστασίας, και τούτο αποτελεί πρόβλημα ως προς το ενιαίο της προστασίας και της διαχείρισης του κοινόχρηστου αστικού πρασίνου, που πρέπει ν’ ασκείται στα πλαίσια της ολιστικής αντιμετώπισής του. Θα πρέπει δηλαδή να έχει το κοινόχρηστο αστικό πράσινο ενιαία αντιμετώπιση, με τη διοίκησή του ν’ ασκείται από ορισμένη υπηρεσία, και χωρίς αυτό να διασπάται προστατεύομενο και διαχειριζόμενο διαφόρως, κάτι που εν προκειμένω συμβαίνει κατά το μέρος που αφορά τις δενδροστοιχίες. Διότι, είναι βασικό οι μορφές του αστικού πρασίνου να διασυνδέονται και να συνδυάζονται στον αστικό ιστό, για να υπάρχει αποτελεσματική προστασία και περιβαλλοντική απόδοσή τους, που κάτι τέτοιο όμως, με τις δενδροστοιχίες να έχουν εξαχθεί της δασικής προστασίας, δεν υφίσταται.

Τη διαχείριση των πάρκων και των αλσών ανέθεσε ο νομοθέτης στους οικείους ΟΤΑ, σύμφωνα με τη διάταξη της παραγράφου 2 του άρθρου 5 του νόμου 998/1979 όπως ισχύει. Η δασική υπηρεσία είναι αυτή που έχει τον επιτελικό ρόλο σε αυτούς τους χώρους, τον διοικητικό έλεγχο και την εποπτεία τους, και που επιλαμβάνεται για την προστασία τους σύμφωνα με

τις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας. Το γεγονός ότι ο νομοθέτης έδωσε στους ΟΤΑ τη διαχείριση αυτών των χώρων δεν σημαίνει ότι έχουν και την κυριότητά τους, μιας και τα πάρκα και τα άλση ανήκουν στο ελληνικό Δημόσιο, πλην των περιπτώσεων που δικαιώματα ιδιοκτησίας επί αυτών αποκτήθηκαν ή αποδεικνύονται από τους οικείους ΟΤΑ. Οι ΟΤΑ έχουν λοιπόν τη διαχείριση των κοινόχρηστων χώρων αστικού πρασίνου. Σημειώνεται ότι η διαχείριση των πάρκων και των αλσών από τους ΟΤΑ είναι υποχρέωση κι όχι απλώς δυνατότητα, που μπορούν και να μην την ασκήσουν, ενώ σύμφωνα με τη διάταξη της παραγράφου 2 του άρθρου 59 του νόμου 998/1979 όπως ισχύει σύμφωνα με το άρθρο 36 του νόμου 4280/2014, δύναται να παραχωρηθεί από το Δημόσιο (με απόφαση του Συντονιστή της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης μετά από εισήγηση της αρμόδιας δασικής υπηρεσίας) η χρήση (και μόνον αυτή) στον οικείο ΟΤΑ του πάρκου ή του άλσους, πέραν της διαχείρισής του που την κατέχει εκ του νόμου (η διαχείριση δηλαδή δεν παραχωρείται, αφού εδόθη εκ του νόμου, η χρήση όμως παραχωρείται, όπως προείπαμε). Η διαφορά της χρήσης από τη διαχείριση έγκειται στ’ ό,τι με τη χρήση δημιουργούνται δικαιώματα στην έκταση από μέρους του χρήστη της, πέραν των υποχρεώσεών του, ενώ με τη διαχείριση υπάρχουν υποχρεώσεις και μόνον από τον διαχειριστή της. Τα δικαιώματα συνίστανται στην εκμετάλλευση π.χ. στοιχείων του πάρκου ή του άλσους, όπως του αναψυκτηρίου στο πάρκο ή του κυλικείου στο άλσος. Η παραχωρημένη επίσης έκταση στον ΟΤΑ δίνει τη δυνατότητα ένταξής του σε προγράμματα ή της χρησιμοποίησης χρηματοδοτικών εργαλείων που να την αφορούν.

Η διαχείριση των πάρκων και των αλσών πραγματοποιείται σύμφωνα με την αριθ. 133384/6587/23-12-2015 απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΦΕΚ 2828/Β΄/2015), με την οποία καθορίστηκαν οι προδιαγραφές σύνταξης των μελετών διαχείρισης πάρκων & αλσών της χώρας. Η εξουσιοδότηση για την έκδοση της Υπουργικής Απόφασης εδόθη με την διάταξη της παραγράφου 2 του άρθρου 58 του νόμου 998/1979 όπως ισχύει με το άρθρο 36 του νόμου 4280/2014. Οι αρμόδιοι ΟΤΑ συντάσσουν για τα πάρκα και άλση της περιοχής τους τις προβλεπόμενες από την Υπουργική Απόφαση μελέτες διαχείρισης, οι οποίες εγκρίνονται από τον Συντονιστή της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης, ύστερα από έλεγχο και θεώρηση της αρμόδιας δασικής υπηρεσίας, η οποία έχει και την αρμοδιότητα παρακολούθησης της υλοποίησής της.

Οι διαχειριστικές μελέτες συντάσσονται για πάρκα και άλση άνω των 10 στρεμμάτων και έχουν ορίζοντα ισχύος τη δεκαετία, ενώ για πάρκα και άλση κάτω των 10 στρεμμάτων συντάσσονται τεχνικές εκθέσεις διαχείρισης, που έχουν ορίζοντα ισχύος την 5ετία. Στο παραπάνω χρονικό διάστημα ισχύος των μελετών και τεχνικών εκθέσεων εφαρμόζεται αυστηρά το πλαίσιο έργων, δραστηριοτήτων και εργασιών που προβλέπονται σε αυτές, ενώ εάν απαιτηθεί διαφοροποίηση από το εγκεκριμένο πλάνο, πραγματοποιείται τροποποίησή τους -δεν μπορεί δηλαδή οι ΟΤΑ να παρεκκλίνουν ως προς τη διαχείριση των πάρκων και αλσών από το πλάνο λειτουργίας που εγκρίθηκε από το διαχειριστικό σχέδιο ή την τεχνική έκθεση. Οι διαχειριστικές μελέτες που συντάσσονται αποτελούν ένα master plan έργων και δραστηριοτήτων στον κοινόχρηστο χώρο αστικού πρασίνου σε ορίζοντα δεκαετίας, ενώ για κάθε έργο που προβλέπεται σύμφωνα με το διαχειριστικό σχέδιο εγκρίνονται οι επιμέρους τεχνικές, δασοπονικές και περιβαλλοντικές μελέτες, σύμφωνα με το καθεστώς που διέπει το έργο που εκτελείται.

Ειδικότερα, η υπουργική απόφαση προβλέπει τα έργα και τις εργασίες που είναι δυνατές στα πάρκα και τα άλση άνω των 10 στρ. κατά τον αρχικό τους σχεδιασμό, καθώς και στα υφιστάμενα. Το εν λόγω άλσος Άρη Αλεξάνδρου, με έκταση άνω των 10 στρ., ακολουθεί τις προδιαγραφές της Υπουργικής Απόφασης που σχετικώς ισχύουν για τα υφιστάμενα άλση (σημειώνεται ότι η έννοια του υφιστάμενου σχετίζεται με το χρόνο έκδοσης της Υπουργικής Απόφασης). Σύμφωνα με αυτές τις προδιαγραφές, εάν το ποσοστό πρασίνου στο άλσος είναι μικρότερο του 90% λόγω υπαρχουσών εγκαταστάσεων, τότε αυτό απαγορεύεται να μειωθεί με νέα έργα και αναπλάσεις. Για να πραγματοποιηθούν έργα σε άλσος πρέπει το ποσοστό πρασίνου αυτού να υπερβαίνει το 90%. Βέβαια, και ανεξαρτήτως εάν τα ποσοστά πρασίνου στο άλσος υπερβαίνουν τα παραπάνω όρια, οι υφιστάμενες υποδομές και εγκαταστάσεις δεν αποξηλώνονται εφόσον περιελήφθησαν στον αρχικό του σχεδιασμό ή εάν μεταγενεστέρως αυτού έλαβαν τις νόμιμες εγκρίσεις.

Στο παρόν άλσος, εφόσον τηρούνται τα παραπάνω όρια και μπορούν να πραγματοποιηθούν κάποια έργα, πλην φυσικά των φυτοτεχνικών και των αντιδιαβρωτικών, που δεν περιορίζονται από τα παραπάνω όρια, αυτά μπορεί να είναι:
Πεδία με παγκάκια, φωτισμό, πινακίδες και καλάθια απορριμμάτων.
Τοίχοι αντιστήριξης ή υποστήριξης για τη δημιουργία πλατωμάτων (προτιμώνται από πέτρα τέτοιοι τοίχοι, ενώ σε αυτούς δεν περιλαμβάνονται τα κορμοδέματα ή κορμοπλέγματα, που δεν υπόκεινται σε περιορισμό).
Υδραυλικές εγκαταστάσεις για την άρδευση, ύδρευση και πυρόσβεση, γεωτρήσεις, αρδευτικό σύστημα, δεξαμενές άρδευσης.
Έργα αποστράγγισης και παροχέτευσης των ομβρίων υδάτων ή έργα ανακύκλωσης των νερών.
Μονοπάτια χωρίς σκληρές επιστρώσεις, διάδρομοι ΑΜΕΑ, σκάλες, πλατύσκαλα, ποδηλατόδρομοι.
Κρήνες, καθιστικά ξύλινα τραπεζοκαθίσματα, κιόσκια, προστατευτικοί χαμηλοί φράχτες, που οριοθετούν την επιφάνεια πρασίνου για την προστασία του.
Αποθήκη έως 15 τ.μ. με φιλικά προς το περιβάλλον υλικά (κατά βάσιν πέτρα ή ξύλο).
Φυλάκιο εισόδου έως 10 τ.μ. με φιλικά προς το περιβάλλον υλικά (κατά βάσιν πέτρα ή ξύλο).
Δημόσιο WC έως 35 τ.μ., κατασκευασμένο από πέτρα.
Πυροφυλάκειο έως 15 τ.μ. κατασκευασμένο από ξύλο.
Μικρό λυόμενο περίπτερο (κυλικείο) έως 9 τ.μ.
Μετεωρολογικός κλωβός σύμφωνα με τις προδιαγραφές της μετεωρολογικής υπηρεσίας.
Κεντρικοί δρόμοι, αν απαιτούνται και οι συνθήκες του εδάφους το επιτρέπουν, στους οποίους θα κινούνται αυστηρά οχήματα της δασικής υπηρεσίας, της πυροσβεστικής υπηρεσίας και του οικείου ΟΤΑ.
Διαμορφωμένος υπαίθριος χώρος όχι μεγαλύτερος των 40 τ.μ. για τη συνέλευση κατοίκων και για περιβαλλοντική εκπαίδευση.
Το πράσινο που θα φυτευτεί θα περιλαμβάνει αυστηρά αυτόχθονα είδη ή είδη του μεσογειακού κλίματος, προσαρμοσμένα στις οικείες τοπικές και περιβαλλοντικές συνθήκες.
Στην Υπουργική Απόφαση δίδεται σε ξεχωριστό άρθρο (άρθρο 4) αναλυτικά το περιεχόμενο της διαχειριστικής μελέτης που θα συνταχθεί.
Για συντηρήσεις υφιστάμενων έργων και υποδομών, καθώς και για φυτοτεχνικές περιποιήσεις (κλαδέματα, αποκλαδώσεις, απομάκρυνση ξερών και κατακείμενων δένδρων), εργασίες που είναι εκτός πλάνου της διαχειριστικής μελέτης, δεν απαιτείται έγκριση της οικείας δασικής υπηρεσίας, αλλά απλά ενημέρωσή της για να παρίσταται με δασοφύλακα. Ενώ για την κοπή και απομάκρυνση υγιών δένδρων ή άλλης βλάστησης, που κρίνεται απαραίτητο ν’ απομακρυνθούν για λόγους ασφάλειας ή καλλίτερης αρχιτεκτονικής διαρρύθμισης του χώρου, απαιτείται έγκριση της οικείας δασικής υπηρεσίας.
Αναψυκτήριο σε άλσος απαγορεύεται, ενώ σε πάρκο επιτρέπεται μέχρι 120 τ.μ. μαζί με τον αύλειο χώρο.

Πρέπει εν προκειμένω να επισημανθεί ότι οι προδιαγραφές των διαχειριστικών μελετών πάρκων και αλσών κινούνται στο πνεύμα της ολιστικής διαχείρισης του αστικού πρασίνου, κάνοντας προβλέψεις για τη διασύνδεση των μορφών αστικού πρασίνου σε επίπεδο πόλης και τη συνδυαστική λειτουργία τους.

Με το παραπάνω κανονιστικό πλαίσιο που τέθηκε για τη διαχείριση των πάρκων και των αλσών της χώρας, που απορρέει από το αντίστοιχο θεσμικό πλαίσιο, καθορίστηκε η διαχείριση αυτών των χώρων υπό ένα καθεστώς λειτουργίας και εποπτείας που διέπεται από τις αρχές της συγκροτημένης διοίκησης και τους κανόνες της επιστήμης, καθώς οι εν λόγω χώροι αντιμετωπίζονται ως οικολογικές μονάδες εντός του αστικού ιστού με αναφορά στην κοινωνία, έχοντας περιβαλλοντικό πρόσημο και κοινωνική προσφορά.

Σας ευχαριστώ.