«ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΧΑΜΗΛΩΣΕΤΕ ΤΑ ΦΩΤΑ ΠΑΡΑΚΑΛΩ;»

 

Ελένη Καπετανάκη-Μπριασούλη,

Καθηγήτρια

Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Η ΦΩΤΟΡΡΥΠΑΝΣΗ ΣΤΟ ΡΕΘΥΜΝΟ

«... και είπεν ο Θεός, γεννηθήτω φως, και εγένετο φως∙ και είδεν ο Θεός το φως ότι καλόν, και διεχώρισε ο Θεός ανά μέσον του φωτός και ανά μέσον του σκότους...» (Γεν. 1.3, 1,4).

Ο Θεός έκρινε ότι το φως είναι καλό, όμως, κράτησε και το σκοτάδι, χωρίζοντας το από το φως. Και συνέχισε με τη δημιουργία του κόσμου στη βάση αυτού του θεμελιακού διαχωρισμού που ρυθμίζει τη λειτουργία και τους κύκλουςτου αέρα, του νερού, των πετρωμάτων, των φυτών, των ζώων και του ανθρώπου. Όμως, όπως όλες οι ισορροπίες, έτσι κι αυτή ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι διαταράχτηκε από την άλογη και άσκοπη χρήση της τεχνολογίας. Η φωτορρύπανση(1) – η παρουσία υπερβολικού και ενοχλητικού φωτός πέραν του φυσικά αναμενόμενου – αποτελεί ένα ακόμα σύγχρονοπρόβλημα του αναπτυγμένου κόσμου. Όπως όλα τα περιβαλλοντικά προβλήματα, έχει σημαντικές οικονομικές, κοινωνικές και ψυχολογικές επιπτώσεις, συχνά αθέατες ... από το πολύ φως!

Μπορεί να μας μαγεύει η δορυφορική εικόνα της γης τη νύχτα που κάθε τόσο δημοσιεύει η NASA, αλλά περπατώντας σε υπερφωτισμένους δρόμους και πλατείες κάτω στη γη η μαγεία χάνεται και την αντικαθιστά δυσφορία, υπερδιέγερση και κούραση ... Τη σοβαρότητα του προβλήματος έχουν επισημάνει εδώ και 20 τουλάχιστον χρόνια επιστήμονες(2) ανά τον κόσμο. Η ανάπτυξη της βιολογίας του σκότους (scotobiology) (3) υπογραμμίζει τη βιολογική, και όχι μόνο, σημασία του σκοταδιού. Αλλά και απλοί άνθρωποι νοσταλγούν τον έναστρο ουρανό γιατί δεν  τον βρίσκουν ούτε κι όταν βρίσκονταιστην ύπαιθρο για αγρο- ή οικοτουρισμό. Οι ρομαντικές βόλτες κάτω από το φως των άστρων ή του φεγγαριού είναι βασικό συσταστικό του «τουριστικού προϊόντος» μιας περιοχής. Δεν έχει κόστος (η Φύση το προσφέρει δωρεάν) αλλά, αντίθετα, αυξάνει την αξία του προϊόντος, πέραν της συμβολής του σκοταδιού στη διατήρηση τωνομαλών βιολογικών ρυθμώνφυτών, ζώων και ανθρώπων. Οι επίγειοι ‘διαχειριστές΄, όμως, το αγνοούν και προτιμούν τον εκτυφλωτικό φωτισμό ιδιωτικών και δημόσιων χώρων στις τουριστικές περιοχές. Πόσο καλά το γνωρίζουμε!Στα τουριστικά μέρη της Ελλάδαςτη νύχταοι επισκέπτες υποβάλλονται σε ανάκριση κάτω από το ισχυρό φως χιλιάδων λούμεν... αυτό βέβαια αυξάνει τη ζήτηση για απόμερα, σχετικά σκοτεινά,μέρη. Οι πιο προνομιούχοι επιλέγουν μακρυνούς παράδεισους με διακριτό διαχωρισμό ημέρας και νύχτας...

Το Ρέθυμνο, συντονισμένο με τους ρυθμούς των κοσμοπολίτικων τουριστικών περιοχών, εμπλουτίστηκε με άπλετο φως (και όχι μόνο) με τα έργα ανάπλασης στην περιοχή Σοχώρας και του ανατολικού μετώπου. Και στις δύο περιοχές, πολλοί στύλοι φωτισμού, σε μεγάλο και μικρό ύψος, και παγκάκια με φως (!) κάνουν τη νύχτα μέρα, αιφνιδιάζοντας τους περιπατητές και στερώντας τους τη νυχτερινή απόλαυση του ουρανού και της θάλλασας που ζητούν απόλυτο σκοτάδι για να προσφέρουν τη μαγεία τους. Μάταια προσπαθούν να δουν τ’ αστέρια και τον Γαλαξία, να βρουν τη Μικρή και τη Μεγάλη Άρκτο, να αγναντέψουν το σκοτεινό θαλασσινό ορίζοντα που δένει τόσο τέλεια με τον ήσυχο κυματισμό ή την αγριεμένη βοή της ταραγμένης θάλασσας... Κάποιοι προσπαθούν να βρουν μια λιγότερο φωτεινή γωνιά να φωτογραφηθούν με τη νυχτερινή θάλασσα και τα κύματα της, πολύτιμη ανάμνηση όταν επιστρέψουν στην πεζή καθημερινότητα τους.

Στο ανατολικό μέτωπο δεινοπαθούν και οι χελώνες που είναι φωτοτακτικά ζώα όπως ενημερώνει ο ΑΡΧΕΛΩΝ(4). Δεν αρκεί που οι τόποι που επιλέγουν να αποθέσουν τα αυγά τους συχνά συμπίπτουν με τις οργανωμένες πλαζ, που μερικές χρησιμοποιούνται και το βράδυ, επιπλέον έχουν υπερβολικό φωτισμό πάνω από τις φωλιές τους από τους στύλους φωτισμού (με διπλή σκάλα κιόλας – ψηλά και χαμηλά φώτα). Όταν βγουν τα νεογέννητα χελωνάκια, ευτυχώς προστατευμένα από τις ξαπλώστρεςμε ψάθινο ‘τείχος’, αντί να κατευθυνθούν προς τη θάλασσα καθοδηγούμενα από το νυχτερινό φωτισμό της, όπως τα δασκαλεύει η Φύση (όχι η μαμά τους που έχει φύγει!), αποπροσανατολίζονται και οδηγούνται προς τη στεριά. Αν, δε, γίνουν αντιληπτά,υφίστανται πρόσθετο φωτο-βομβαρδισμό από περαστικούς (κυρίως τουρίστες) πουστέκονται από πάνω τους με τα κινητά (και τους φακούς των κινητών) φωτογραφίζοντας ή βιντεοσκοπώντας ... χελωνάκια σε απόγνωση...

Στον δημόσιο φωτισμό προστίθεται και ο υπερβολικός φωτισμός (επιγραφές και φώτα) των καταστημάτων εστίασης (με ελάχιστες εξαιρέσεις), που αυτός και μόνο, και πριν την ανάπλαση, ήταν αρκετός για να διαταράξει τις χελώνες αλλά και τους ανθρώπους. Ένα εύλογο ερώτημα είναι: η μελέτη φωτισμού του ανατολικού μετώπου έλαβε υπόψη τον υφιστάμενο φωτισμό από τα καταστήματα;

Ευτυχώς το πρόβλημα αυτής της φωτορύπανσης είναι διαχειρίσιμο. Μπορεί να μειωθεί η ένταση των λαμπτήρων (σε δρόμους και καταστήματα), να μην ανάβουν όλα τα φώτα μαζί, και να μην ανάβουν τα φώτα από τη μεριά της παραλίας στο ανατολικό μέτωπο. Δυστυχώς το πρόβλημα της αισθητικής ρύπανσης, από το πλήθος των κατακόρυφων στοιχείων (στύλοι φωτισμού),κυρίως στο δυτικό μέτωπο, θα παραμένει εκτός κι αν κι αυτό καταστεί διαχειρίσιμο (απομακρυνθούν κάποιοι στύλοι και μεταφερθούναλλούόπου χρειάζονται...).

Το Ρέθυμνο δεν μπόρεσε να κάνει τη διαφορά σε σχέση με άλλες παράκτιες πόλεις παρόλο που διαθέτει ένα σημαντικό πόρο ‘νύχτας’, το εκτεταμμένο και ποικίλο παραλιακό του μέτωπο, που επισκιάζεται από τον υπερβολικό φωτισμό της στεριάς. Η καλώς νοούμενη αξιοποίηση (όχι εκμετάλλευση) και ορθή διαχείριση του, πέραν πολλών άλλων αναγκαίων επεμβάσεων που δεν είναι του παρόντος, περιλαμβάνει τον εξορθολογισμό της έντασης φωτός στους ιδιωτικούς και δημόσιους χώρους, στη βάση επιστημονικών δεδομένων, που θα αναδείξει τη νυχτερινή θάλασσα στις υφιστάμενες και μελλοντικές αναπλάσεις και θα αποδώσει υλικά και άϋλα οφέλη. Οι πολίτες και οι τουρίστες θα επισκέπτονται συχνότερα την περιοχή για να απολαύσουν την εμπειρία της νυχτερινής θάλασσαςγιατί θα τη βλέπουν καλύτερα, τα παραλιακά καταστήματα, ξενοδοχεία και κατοικίες θα γίνουν ελκυστικότερα γιατί θα προσφέρουν αυτή την εμπειρία, οι χελώνες (ένας άλλος μη σωστά αξιοποιημένος πόρος) θα εξασφαλίσουν ένα καταλληλότερο τόπο φιλοξενίας. Περισσότερο σημαντικό απ’ όλα, ίσως, θα είναι η επανασύνδεση των πολιτών με τη θάλασσα που τώρα έχει διαρραγεί με την άμετρη αστικοποίηση του Ρεθύμνου και την απαγορευτική πρόσβαση στην ακτή. Ένα ελκυστικό παράκτιο μέτωπο θα είναι ικανός λόγος για μια  επίσκεψη και το βράδυ. Ας μην ξεχνάμε ότι τόσο ο Αριστοτέλης όσο και σύγχρονοι ερευνητές έχουν τονίσει τη σημαντική συμβολή της θάλασσας στην ψυχική και πενυματική υγεία των ανθρώπων(5). Γι’ αυτό ... μπορείτενα χαμηλώσετε τα φώτα παρακαλώ;

Ελένη Καπετανάκη-Μπριασούλη, Καθηγήτρια

Πανεπιστήμιο Αιγαίου

e.briassouli@aegean.gr

ΠΗΓΕΣ ΓΙΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ

(1)     https://en.wikipedia.org/wiki/Light_pollution

(2)     Η φωτορύπανση θαμπώνει πλέον το 80% του πλανήτη http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500083707

(3)     https://en.wikipedia.org/wiki/Scotobiology

Η φωτορύπανση αποπροσανατολίζει τους νεοσσούς της θαλάσσιας χελώνας

http://www.avgi.gr/article/10810/7215989/e-photorypanse-apoprosanatolizei-tous-neossous-tes-thalassias-chelonas

Φωτορύπανση: η Αόρατη Απειλή για τις Θαλάσσιες Χελώνες

(4)     https://nikosvallianos.wordpress.com/2012/03/14/%CF%86%CF%89%CF%84%CE%BF%CF%81%CF%8D%CF%80%CE%B1%CE%BD%CF%83%CE%B7-%CE%B7-%CE%B1%CF%8C%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%B7-%CE%B1%CF%80%CE%B5%CE%B9%CE%BB%CE%AE-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B9%CF%82-%CE%B8%CE%B1/

(5)     http://www.huffingtonpost.gr/2016/05/23/thalassa-thea-stress-erevna_n_10102136.html

http://www.huffingtonpost.com/2016/02/25/mental-benefits-water_n_5791024.html

http://www.awakengr.com/meletes-dichnoun-oti-otan-zite-konta-stin-thalassa-veltionete-psychiki-sas-ygia/