.
του James Lovelock
Σημείωση του ΟΙΚΟΛΟΓΕΙΝ :Ο James Lovelock , θεμελιωτής της θεώρησης για τη γαία, συμπληρώνει φέτος 100 χρόνια ζωής. Ας διαβάσουμε με προσοχή αυτά που μας λέει για την gaia hypothesis: Πιθανόν να αποδειχθούν πιο χρήσιμα, από ότι φαίνονται από πρώτη όψη...
Φανταστείτε μια νεαρή αστυνομικίνα που είναι ικανοποιημένη από τη δουλειά της. Και ξάφνου να πρέπει να πει στους γονείς ενός αγνοούμενου παιδιού ότι ο γιος τους βρέθηκε δολοφονημένος σ’ ένα κοντινό δάσος. Ή σκεφτείτε έναν νέο πτυχιούχο επιστήμονα που πρέπει να σας πει ότι η βιοψία που κάνατε δείχνει ότι έχετε έναν επιθετικό όγκο σε μετάσταση. Οι γιατροί και η αστυνομία γνωρίζουν ότι πολλοί αποδέχονται την απλή και σκληρή αλήθεια με αξιοπρέπεια ενώ υπάρχουν και άλλοι που προσπαθούν μάταια να την απαρνηθούν.
Σε κάθε περίπτωση, οι αγγελιοφόροι τέτοιων ειδήσεων σπάνια είναι αναίσθητοι μπροστά στο καθήκον τους και μερικοί το φοβούνται. Έχουμε απαλλάξει τους δικαστές από την ευθύνη επιβολής της θανατικής ποινής, ενώ τουλάχιστον είχαν κάποια άνεση λόγω ηθικής δικαιολόγησης. Αλλά οι γιατροί και η αστυνομία δεν μπορούν να αποφύγουν το καθήκον τους.
Αυτό το άρθρο είναι ό,τι πιο δύσκολο καλούμαι να γράψω, για τους ίδιους λόγους. Σύμφωνα με τη θεωρία μου για τη Γαία, ο πλανήτης είναι ζωντανός και όπως καθετί ζωντανό μπορεί να έχει καλή υγεία ή να ασθενεί. Η Γαία με κατέστησε έναν πλανητικό γιατρό και καθώς παίρνω το επάγγελμά μου στα σοβαρά, έχω κι εγώ, τώρα, κάποια άσχημα νέα να σας πω.
Τα κλιματικά κέντρα σε όλο τον κόσμο, που είναι το αντίστοιχο των παθολογικών εργαστηρίων στα νοσοκομεία, δείχνουν τη διάγνωση της φυσικής κατάστασης της Γης, και οι ειδικοί του κλίματος τη θεωρούν σοβαρά άρρωστη: σύντομα θα πέσει στη νοσηρή κατάσταση ενός πυρετού που μπορεί να διαρκέσει μέχρι και 100.000 χρόνια. Πρέπει να σας πω, καθώς είστε μέλη της οικογένειας της Γης και συγγενείς, ότι και εσείς, και ειδικά ο πολιτισμός, κινδυνεύετε σοβαρά.
Ο πλανήτης διατήρησε τον εαυτό του υγιή και ακμαίο, όπως κάθε ζώο αυτοσυντηρείται, κατά το χρονικό διάστημα της ύπαρξής του που ξεπερνά τα τρία δισεκατομμύρια χρόνια. Για κακή μας τύχη αρχίσαμε να τον μολύνουμε σε μια εποχή που ο ήλιος είναι πολύ θερμοκέφαλος για τέτοια. Προκαλέσαμε στη Γαία πυρετό και σύντομα θα βρεθεί σε κατάσταση χειρότερη, που θα μοιάζει με κώμα. Πέρασε και παλιότερα τα ίδια και έγινε καλά, αλλά χρειάστηκαν περισσότερα από 100.000 χρόνια για να συνέλθει. Οι υπεύθυνοι είμαστε εμείς και θα υποστούμε τις συνέπειες: κατά τη διάρκεια του αιώνα, η θερμοκρασία θα ανέβει κατά 8 βαθμούς στις εύκρατες ζώνες και κατά 5 βαθμούς στις τροπικές.
Μεγάλες εκτάσεις των τροπικών ζωνών θα μετατραπούν σε ερήμους ή ξηροτόπους θαμνώδους βλάστησης, και ουσιαστικά δεν θα χρησιμεύουν σε εμάς. Θα προστεθούν στο 40% της επιφάνειας της Γης που ήδη έχουμε εξαντλήσει από πλευράς πόρων για την τροφοδότηση του είδους μας.
Περιέργως, η αέρια ρύπανση στο βόρειο ημισφαίριο μειώνει την παγκόσμια υπερθέρμανση αντανακλώντας το ηλιακό φως πίσω στο διάστημα. Αυτό το «σβήσιμο» είναι παροδικό και θα μπορούσε να πάψει να λειτουργεί μέσα σε λίγες μέρες, φεύγοντας σαν καπνός που είναι, και αφήνοντάς μας πλήρως εκτεθειμένους στο έλεος του φαινομένου του θερμοκηπίου. Βρισκόμαστε σ’ ένα κλιματικό ανέκδοτο που κρατιέται κατά τύχη δροσερό από καπνούς, και πριν λήξει αυτός ο αιώνας δισεκατομμύρια από εμάς θα πεθάνουν και λίγα ζευγάρια ανθρώπων ικανά για αναπαραγωγή θα επιζήσουν στην Αρκτική όπου οι κλιματικές συνθήκες θα είναι ανεκτές.
Μη μπορώντας να κατανοήσουμε ότι η Γη αυτορρυθμίζει το κλίμα και τη σύνθεσή της, κοπιάζουμε για να ρυθμίσουμε το κλίμα οι ίδιοι σαν να μπορούμε να το χειριστούμε ως ιθύνοντες. Έτσι, καταδικαζόμαστε στη χειρότερη μορφή δουλείας. Αν επιλέξουμε να είμαστε οι ρυθμιστές της Γης, τότε έχουμε εφ’ όρου ζωής την ευθύνη διατήρησης της ατμόσφαιρας, του ωκεανού και του εδάφους σε συνθήκες βιώσιμες. Σύντομα θα ανακαλύπταμε ότι κάτι τέτοιο είναι ανέφικτο και ότι παρά του ότι φερθήκαμε στη Γαία τόσο άσχημα, η ίδια θα φροντίσει για τη ρύθμισή της απλόχερα.
Για να κατανοηθεί το απίθανο του πράγματος, σκεφτείτε αν θα μπορούσατε να ρυθμίσετε τη δική σας θερμοκρασία και τη σύσταση του αίματός σας. Όσοι υποφέρουν από νεφρική ανεπάρκεια γνωρίζουν την καθημερινή δυσκολία «επεξεργασίας» νερού, αλατιού και πρωτεϊνών. Η τεχνική διαδικασία αιμοκάθαρσης βοηθάει, αλλά δεν αντικαθιστά τα όργανα του σώματος.
Στο βιβλίο μου Η Εκδίκηση της Γαίας (The Revenge of Gaia) αναλύω αυτές τις σκέψεις, αλλά και πάλι μπορεί να αναρωτηθείτε γιατί η επιστήμη χρειάστηκε τόσο πολύ καιρό για να βρει πώς λειτουργεί η αληθινή φύση της Γης. Νομίζω ότι έπρεπε να φτάσουμε μέχρι σήμερα για να χωνέψουμε τη θεωρία του Δαρβίνου. Στον καιρό του, λίγα ήταν γνωστά για τη χημεία της ατμόσφαιρας και των ωκεανών, και δεν υπήρχε λόγος να ερευνήσει αν οι οργανισμοί άλλαζαν το περιβάλλον τους πέρα από το να προσαρμόζονται σε αυτό.
Αν ήταν γνωστό το κατά πόσο η ζωή και το περιβάλλον συνδέονται στενά, ο Δαρβίνος θα καταλάβαινε ότι η εξέλιξη περιλάμβανε όχι μόνο τους οργανισμούς, αλλά ολόκληρη την πλανητική επιφάνεια. Ίσως να κοιτάζαμε έκτοτε τη Γη σαν να είναι ζωντανή, και να ξέραμε ότι δεν μπορούμε να μολύνουμε τον αέρα ή το «δέρμα» της γης – τα δάση και τα ωκεάνια οικοσυστήματα- ως απλές πηγές προϊόντων για να τραφούμε και να φτιάξουμε τα σπίτια μας. Θα νιώθαμε ενστικτωδώς την ανάγκη να μείνουν τα οικοσυστήματα αυτά ακέραια επειδή είναι μέρος του ζωντανού οργανισμού της Γης.
Τι πρέπει να κάνουμε, λοιπόν; Αρχικά, θα πρέπει να αντιληφθούμε τον τρομερό ρυθμό της αλλαγής και ότι δεν υπάρχει πολύς χρόνος μέχρι να δράσουμε. Κάθε κοινότητα και κράτος θα πρέπει να βρει τις καλύτερες πρακτικές χρήσεις των πόρων της για να διατηρήσει τον πολιτισμό όσο περισσότερο μπορεί. Ο πολιτισμός βασίζεται στην ενέργεια και δεν μπορούμε να κλείσουμε τον διακόπτη για λίγο χωρίς να τον συντρίψουμε, γι’ αυτό χρειαζόμαστε την ασφάλεια μιας ενεργειακής μείωσης. Στα Βρετανικά νησιά έχουμε συνηθίσει να σκεφτόμαστε όλη την ανθρωπότητα και όχι μόνο τους εαυτούς μας: η περιβαλλοντική αλλαγή είναι παγκόσμια, αλλά θα πρέπει να δούμε πώς θα αντιμετωπίσουμε τις συνέπειές της εδώ στην Αγγλία.
Δυστυχώς το έθνος μας είναι πλέον τόσο αστικοποιημένο σαν να είναι όλο μια μεγάλη πόλη και έχουμε μόνο μια μικρή έκταση γεωργίας και δασοκομίας. Είμαστε εξαρτημένοι από το παγκόσμιο εμπόριο για τη διατροφή μας. Η κλιματική αλλαγή θα επιφέρει σταμάτημα της κανονικής προμήθειας τροφίμων και ενεργειακών πόρων από άλλες χώρες.
Θα μπορούσαμε να καλλιεργήσουμε τη γη για να τραφούμε έστω με τη «δίαιτα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου», αλλά η σκέψη διάθεσης γης για καλλιέργεια βιοκαυσίμων ή αιολικών πάρκων είναι αστεία. Θα κάνουμε ό,τι μπορούμε για να επιβιώσουμε, αλλά με λυπεί το ότι δεν βλέπω τις ΗΠΑ ή τις αναδυόμενες οικονομίες της Κίνας και της Ινδίας να κάνουν ένα βήμα πίσω ως οι μεγαλύτερες χώρες εκπομπών ρύπων στον κόσμο. Τα χειρότερα θα συμβούν και όσοι επιβιώσουν θα πρέπει να τα βγάλουν πέρα σε κλιματικές συνθήκες βγαλμένες από την κόλαση.
Ίσως το πιο δυσάρεστο να είναι ότι και η Γαία θα χάσει ό,τι και εμείς ή και περισσότερα. Όχι μόνο η άγρια ζωή και ολόκληρα οικοσυστήματα θα αφανιστούν, αλλά και ο ανθρώπινος πολιτισμός που αποτελεί μια πολύτιμη πηγή: δεν είμαστε μόνο μια νόσος για τον πλανήτη, αλλά μέσω της νοημοσύνης και της επικοινωνίας αποτελούμε το νευρικό σύστημά του. Μέσα από εμάς, η Γαία κατάφερε να δει τον εαυτό της από το διάστημα και άρχισε να γνωρίζει τη θέση της σε αυτό.
Θα πρέπει να είμαστε η καρδιά και το μυαλό της Γαίας, όχι η νόσος της. Ας είμαστε, λοιπόν, γενναίοι και ας σταματήσουμε να σκεφτόμαστε μόνο τις ανάγκες και τα δικαιώματα του ανθρώπου, συνειδητοποιώντας ότι έχουμε πλήξει τον ζωντανό πλανήτη και πρέπει να υπογράψουμε συνθήκη ειρήνης με τη Γαία. Θα πρέπει να το κάνουμε όσο ακόμη έχουμε διαπραγματευτική δύναμη, και όχι σε κατάσταση αποσύνθεσης εν μέσω βίαιων εδαφικών πολέμων. Πάνω απ’ όλα θα πρέπει να θυμόμαστε ότι είμαστε μέρος του πλανήτη, και αυτός είναι το σπίτι μας..
The Independent – 16.1.2006
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου