ΜΙΣΕΛ ΦΟΥΚΩ : ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΩΝ ΖΩΝΤΑΝΩΝ

 

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΣΤΟ COLLEGE DE FRANCE (1979-1980)

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΜΠΕΛΑΣ – ΠΑΡΗΣ ΜΠΟΥΡΛΑΚΗΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ  ΕΣΤΙΑ

Ο Μισέλ Φουκώ δίδαξε στο Collège de France από τον Δεκέμβριο του 1970 έως τον θάνατό του, τον Ιούνιο του 1984 – με εξαίρεση το έτος 1977, κατά το οποίο είχε εκπαιδευτική άδεια. Ο τίτλος της έδρας του ήταν Ιστορία των συστημάτων σκέψης.

            Η έδρα δημιουργήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 1960, μετά από πρόταση του Ζιλ Βιγιεμάν, από τη γενική συνέλευση των καθηγητών του Collège de France, αντικαθιστώντας την έδρα «Ιστορία της φιλοσοφικής σκέψης» της οποίας κάτοχος ήταν μέχρι τον θάνατό του ο Ζαν Ιππολίτ. Η ίδια γενική συνέλευση, στις 12 Απριλίου 1970, εξέλεξε τον Μισέλ Φουκώ κάτοχο της νέας έδρας. Ήταν σαράντα τριών ετών. Ο Φουκώ εκφώνησε το εναρκτήριο μάθημά του στις 2 Δεκεμβρίου 1970.

Η διδασκαλία στο Collège de France υπακούει σε συγκεκριμένους κανόνες. Οι καθηγητές είναι υποχρεωμένοι να παραδίδουν είκοσι οκτώ ώρες διδασκαλίας κατ’ έτος (με τις μισές το πολύ να μπορούν να γίνουν υπό μορφή σεμιναρίων). Πρέπει να παρουσιάζουν κάθε χρόνο μια πρωτότυπη έρευνα, γεγονός που τους αναγκάζει να ανανεώνουν κάθε φορά το περιεχόμενο της διδασκαλίας τους. Η παρακολούθηση των μαθημάτων και των σεμιναρίων είναι απολύτως ελεύθερη: δεν απαιτεί ούτε εγγραφή ούτε πτυχίο. Και ο καθηγητής, άλλωστε, δεν απονέμει κανέναν τίτλο. Στο ιδίωμα του Collège de France, λέγεται ότι οι καθηγητές δεν έχουν φοιτητές, αλλά ακροατές.

            Τα μαθήματα του Φουκώ γίνονταν κάθε Τετάρτη από τις αρχές Ιανουαρίου έως τα τέλη Μαρτίου. Το πολυπληθές ακροατήριο, αποτελούμενο από φοιτητές, διδάσκοντες, ερευνητές, περίεργους, πολλοί εκ των οποίων ξένοι, χρειαζόταν δύο αμφιθέατρα του Collège de France για να χωρέσει. Ο Φουκώ διαμαρτυρόταν συχνά για την απόσταση που τον χώριζε από το «κοινό» του και για το μικρό περιθώριο συζήτησης που άφηνε η μορφή των μαθημάτων. Ονειρευόταν ένα σεμινάριο που θα ήταν τόπος μιας αληθινής συλλογικής εργασίας. Έκανε αρκετές απόπειρες για κάτι τέτοιο. Τα τελευταία χρόνια, μετά το τέλος του μαθήματος, αφιέρωνε αρκετό χρόνο απαντώντας στις ερωτήσεις των ακροατών.[...]

Ο Μισέλ Φουκώ γεννήθηκε το 1926 στο Πουατιέ. Σπουδές στην École Normale Superieure (1946-1950) όπου θα ζήσει μερικά από τα πιο δύσκολα χρόνια της ζωης του και θα αποπειραθεί δύο φορές (1948, 1950) να αυτοκτονήσει. Ξεκινάει την ακαδημαϊκή σταδιοδρομία του από το Πανεπιστήμιο της Λίλλης (1953-1954), την οποία όμως θα διακόψει για να εργαστεί ως σύμβουλος μορφωτικών υποθέσεων του Γαλλικού υπουργείου Εξωτερικών στη Σουηδία και την Πολωνία. Επιστρέφει στη Γαλλία το 1960 και υποστηρίζει τον επόμενο χρόνο (1961) στη Σορβόννη τη διατριβή του Folie et Déraison. Histoire de la folie à l’âge classique. Από το 1965 ζει ουσιαστικά στην Τύνιδα, ώς το φθινόπωρο του 1968, οπότε επιστρέφει στο Παρίσι -ο Φουκώ έζησε το μεγαλύτερο μέρος του Μάη του ’68 από μακριά- για να αναλάβει τη διεύθυνση του τμήματος Φιλοσοφίας του νεοϊδρυθέντος Πανεπιστημίου στη Βενσέν. Το 1970 εκλέγεται καθηγητής στο περιώνυμο Κολλέγιο της Γαλλίας, στην έδρα που ο ίδιος θα ονοματοδοτήσει «Ιστορία των συστημάτων σκέψης».

Μέλος του Κομμουνιστικου Κόμματος από το 1950 ώς το 1953. Το 1971 ιδρύει την GIP (Groupe d’informations sur les prisons/Ομάδα πληροφόρησης για τις φυλακές), η οποία θα διαλυθεί την επόμενη χρονιά. Στα τέλη του 1978 μεταβαίνει στην Τεχεράνη και θα δημοσιεύει σειρά άρθρων υποστήριξης της ιρανικής επανάστασης. Πεθαίνει στις 25 Ιουνίου 1984, από τον ιο HIV. Aπό το τεράστιο έργο του, σημειώνουμε ορισμένα από τα μεταφρασμένα στα ελληνικά έργα του:

Ιστορία της σεξουαλικότητας: Η δίψα της γνώσης, μτφρ. Γκλόρυ Ροζάκη, Κέδρος/Ράππας 1978.

Οι λέξεις και τα πράγματα: Μιά αρχαιολογία των επιστημών του ανθρώπου, μτφρ. Κωστής Παπαγιώργης, επιμ. Παναγιώτης Κονδύλης, Γνώση 1986

Η αρχαιολογία της γνώσης, μτφρ. Κωστής Παπαγιώργης, Εξάντας 1987.

Ιστορία της σεξουαλικότητας: Η χρήση των απολαύσεων, μτφρ. Γιώργος Κωνσταντινίδης, Κέδρος/Ράππας 1989.

Επιτήρηση και τιμωρία: Η γέννηση της φυλακής, μτφρ. Καίτη Χατζηδήμου, Ιουλιέττα Ράλλη, Κέδρος/Ράππας 1989.

Ιστορία της σεξουαλικότητας: Η μέριμνα για τον εαυτό μας, μτφρ. Γιάννης Κρητικός, Κέδρος/Ράππας 1993.

Εγώ, ο Πιέρ Ριβιέρ, που έσφαξα τη μητέρα μου, την αδελφή μου, και τον αδελφό μου: Μιά περίπτωση μητροκτονίας-αδελφοκτονίας το 19ο αιώνα, μτφρ. Γιάννης Οικονόμου, Κέδρος 2002.

Για την υπεράσπιση της κοινωνίας, μτφρ. Τιτίκα Δημητρούλια, Ψυχογιός 2002.

Ιστορία της τρέλας στην κλασική εποχή, μτφρ. Πάρης Μπουρλάκης, Καλέντης 2007.

Η τάξη του λόγου: Εναρκτήριο μάθημα στο Collège de France 1970, μτφρ. Μηνάς Χρηστίδης, Ηριδανός χ.χ.