Όσον καιρό ερευνούσα και έγραφα για τον Αρισταίνετο και τις ερωτικές του επιστολές, ήταν πολλές οι φορές που προσπαθούσα να εικάσω τι είδους άνθρωπος ήταν αυτός ο άγνωστος. Κανείς μεταγενέστερος δεν τον ξέρει, κανένα μεσαιωνικό λεξικό δεν αναφέρει έναν ερωτογράφο Αρισταίνετο! Ακόμη και το όνομά του είναι αβέβαιο. Πραγματικό ή λογοτεχνικό ψευδώνυμο; Ίσα ίσα από ένα χειρόγραφο τον ξέρουμε. Βρέθηκε στην Ιταλία τη χρονιά που έγινε η ανακάλυψη της Αμερικής!
Απ’ όσα μπορούμε να καταλάβουμε μέσα από το έργο του, πρέπει να έζησε τον 5ο μεταχριστιανικό αιώνα, κάπου στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, δεν αποκλείεται στην πρωτεύουσα Κωνσταντινούπολη. Ένα είναι σίγουρο, ότι είχε γερή μόρφωση, έπαιζε την ελληνική λογοτεχνία στα δάχτυλα. Και η καρδιά του χτυπούσε ελληνικά, όχι χριστιανικά! Αν και αυτό πια πρέπει να ήταν η εξαίρεση, καθώς η Αυτοκρατορία είχε εκχριστιανιστεί ραγδαία. Μάλλον θα ήταν ένας ελληνοτραφής ρήτορας της εποχής, ένας «πεπαιδευμένος», όπως τους έλεγαν. Είχε διαβάσει Όμηρο, Σαπφώ και Ευριπίδη. Αγαπούσε πολύ τον Πλάτωνα, είχε ξεκοκαλίσει κυρίως το Συμπόσιο, τον Φαίδρο και την Πολιτεία. Καταλαβαίνουμε μάλιστα ότι ήθελε να λογαριάζει τον εαυτό του για φιλοπλάτωνα· σ’ ένα από τα alter ego του δίνει το όνομα «Φιλοπλάτανος» για να παίξει με την παρήχηση και να υπαινιχθεί τα πλατάνια του Ιλισσού και της πλατωνικής Ακαδημίας. Ξέρει όμως κι άλλους πολλούς συγγραφείς, τον Ιπποκράτη, τον Μένανδρο απέξω κι ανακατωτά, τον Καλλίμαχο, τον Λουκιανό, τους επιστολογράφους της Δεύτερης Σοφιστικής, τα αρχαία ερωτικά μυθιστορήματα. Θα είχε πλούσια βιβλιοθήκη και καλό θυμητικό! Ένας λογοτεχνικός υπερμνήμων, όπως θα έλεγε ο Μπόρχες. Συνθέτει τα κείμενά του από άλλα κείμενα, φτιάχνει το βιβλίο του από άλλα βιβλία. Για να τον φέρουμε πιο κοντά μας, σκεφτείτε έναν συγκαιρινό μας λογοτέχνη που γράφει ερωτικά διηγήματα και τσιμπολογάει μοτίβα και φράσεις αυτολεξεί από τον Ερωτόκριτο, τον Σολωμό, τον Παπαδιαμάντη, τον Γρηγόριο Ξενόπουλο, τον Καβάφη, τον Καραγάτση, τον Σεφέρη, τον Εμπειρίκο και τον Ελύτη. Αλλά και από τον Καπετανάκη και από τον Σαραντάρη. Άντε τώρα να ταυτοποιήσεις ένα ένα τα χωρία και να βρεις επακριβώς τις παραπομπές!
Στην πραγματικότητα, αυτός ο άγνωστός μας Αρισταίνετος γράφει λαχταριστές ερωτικές νουβέλες, που τις ντύνει με ένα ένδυμα επιστολής.
Τα βιβλία πολλές φορές διαμορφώνουν τον κόσμο μας. Στις αρχές της δεκαετίας του ’90, βρέθηκα στη Γερμανία για μεταπτυχιακές σπουδές στην Κλασική Φιλολογία. Ένα βιβλίο είχε παίξει καθοριστικό ρόλο στην επιθυμία μου αυτή. Είχα διαβάσει, πρωτοετής φοιτητής στην Αθήνα, την Αγαπημένη μου Χαϊδελβέργη του παλιού καθηγητή της Φιλοσοφίας Ι.Ν. Θεοδωρακόπουλου. Είχα σαγηνευτεί. Δεν είχα διλήμματα για το ποιο πανεπιστήμιο θα επέλεγα: Χαϊδελβέργη, στις όχθες του Νέκαρ, που τόσο τον είχε τραγουδήσει ο Χαίλντερλιν! Όταν έψαχνα εκεί θέμα για τη διατριβή μου, μια δύναμη –φόβος, πες– με έσπρωχνε πέρα από τους μείζονες κλασικούς. Τι καινούργιο να πει ένας νέος φιλόλογος με όχι μεγάλη αυτοπεποίθηση για τους τραγικούς, τον Θουκυδίδη ή τον Πλάτωνα; Με τράβηξαν οι ελάσσονες και οι μετακλασικοί. Εντέλει, στα επόμενα χρόνια θα έγραφα δύο βιβλία σχετικά με το ελληνικό επίγραμμα, την πιο σύντομη και πυκνή ποιητική φόρμα: Epigrammata Cretica (2000) και Το Όγδοο Βιβλίο της Παλατινής Ανθολογίας (2011).
Από το επίγραμμα βρέθηκα τώρα στην επιστολογραφία, στην ερωτική επιστολογραφία. Στην πραγματικότητα, αυτός ο άγνωστός μας Αρισταίνετος γράφει λαχταριστές ερωτικές νουβέλες, που τις ντύνει με ένα ένδυμα επιστολής. Οι ιστορίες του είναι τολμηρές: έρωτες περιπαθείς, ίντριγκες, μοιχείες, φιλήδονες εταίρες, παλλακίδες, άνδρες γυναικοκατακτητές, ερωτικά τρίγωνα. Όλα τα έχει, εκτός από ομοφυλοφιλία. Οι καιροί έχουν αλλάξει! Μόνο λογοτεχνικούς υπαινιγμούς –ευφυείς, πάντως!– για το θέμα αυτό κάνει. Κατά τα άλλα, αναπαριστά πάσης φύσεως έρωτες: της μοιχαλίδας προς τον εραστή της, της κυρίας για τον δούλο της, του γιου για την παλλακίδα του πατέρα, της θεραπαινίδας για τον αγαπητικό της κυρίας, της εταίρας προς τον αψίκορο εραστή, του γαμπρού για την πεθερά, της χήρας για τον σύζυγο της φίλης. Δραματοποιεί σπαρταριστές καταστάσεις, όπου ο ερωτισμός είναι διάχυτος ή λανθάνων: του ψαρά που αποθαυμάζει μια γυμνή κοπέλα στη θάλασσα, της υπηρέτριας που μεσολαβεί στις ερωτοδουλειές της κυρίας της, της νεαρής γυναίκας που φλερτάρει ασύστολα με τον εραστή της αδελφής της, του συνεσταλμένου κοριτσιού που αποδιώχνει την παρθενική αιδημοσύνη, της νιόπαντρης που παραμελείται σεξουαλικά από τον πολυάσχολο άνδρα της, του απατημένου συζύγου που συλλαμβάνει επ’ αυτοφώρω το μοιχό ζευγάρι. Ο Αρισταίνετος αγνοεί τη χριστιανική ηθική και επιστρέφει στα νάματα του ελληνικού βίου. Ο Έρωτας αναδεικνύεται ως παντοδύναμος θεός, ως κινητήρια δύναμη της ζωής.
Αυτόν τον συγγραφέα θέλω να παρουσιάσω με το βιβλίο μου στο ελληνικό κοινό. Κανείς δεν τον έχει μεταφράσει στη σημερινή μας γλώσσα, κανείς δεν τον έχει σχολιάσει ως τώρα. Πρόγονος είναι κι αυτός! Έλλην λογίζεται! Μόνο που δεν έρχεται από το κλέος της κλασικής περιόδου, αλλά από το λυκόφως της αρχαιότητας. Έχει τη γοητεία ενός κόσμου που χάνεται.
Ερωτικαί επιστολαί
Αρισταίνετος
Εισαγωγή – Κείμενο – Μετάφραση – Σχόλια: Βασίλειος Π. Βερτουδάκης
Gutenberg – Γιώργος & Κώστας Δαρδανός
403 σελ.
ISBN 978-960-01-1966-4
Τιμή €21,00
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου