Σάλος στην Ευρώπη με την αλλαγή του ρόλου των Μουσείων

Βρεττανικό Μουσείο

Σάλο στην νεοσυντηρητική Ευρώπη δημιούργησε η πρωτοβουλία της Δανέζας Jette Sandahl προέδρου της Ειδικής Επιτροπής με θέμα "Museum Definition, Prospects and Potentials (MDPP) του Διεθνούς Συμβούλιου Μουσείων (ICOM) που προτείνει την αλλαγή του ορισμού του Μουσείου. Η Sandahl υποστηρίζει  ότι το σημερινό μουσείο "δεν μιλάει τη γλώσσα του 21ου αιώνα" κι αγνοεί τις σημερινές απαιτήσεις για «Πολιτιστική Δημοκρατία». Η αλλαγή -που αιτείται την κοινωνική δικαιοσύνη, την ισότητα απέναντι στον Πολιτισμό και την ανάδειξη των μειονοτήτων- έγινε ήδη αποδεκτή τον περασμένο Ιούλιο απ΄ το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων, που εκπροσωπεί 20.000 μουσεία σ΄ όλον τον κόσμο. Το επόμενο βήμα είναι να αποφασιστεί οριστικά ο νέος ορισμός κι ως εκ τούτου ο νέος ρόλος των μουσείων. Αυτό θα γίνει στις 7 Σεπτεμβρίου στο Κυότο της Ιαπωνίας όπου θα συγκεντρωθούν χιλιάδες μέλη του ICOM.. Το θέμα αφορά φυσικά και στην Ελλάδα, την χώρα που γέννησε την Δημοκρατία και απαιτεί την επιστροφή των κλαπέντων Μαρμάρων του Παρθενώνα από το Βρεττανικό Μουσείο.                                                                            

                                                                                                                                           Της Βασιλίκας Σαριλάκη 

Μπορεί να αντιδρούν σήμερα κάποια εθνικά τμήματα του ICOM αλλά στην πραγματικότητα η πρόταση της Sandahl δεν ξεκίνησε καθόλου απ΄το πουθενά. Η συζήτηση για το αν τα μουσεία χρειάζονται νέο προσδιορισμό και ρόλο έχει φουντώσει απ΄το 2016. Εδώ και μισόν αιώνα περίπου, το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων είχε ορίσει το μουσείο ως "ένα μη κερδοσκοπικό ίδρυμα" που «αποκτά, συντηρεί, ερευνά, επικοινωνεί και εκθέτει την απτή και άυλη κληρονομιά της ανθρωπότητας και του περιβάλλοντος για σκοπούς εκπαίδευσης, μελέτης κι αναψυχής.". Εδώ και δεκαετίες όμως τα σύγχρονα μουσεία έχουν μετατραπεί από «ναούς τέχνης» σε Think Tanks, με φιλοξενία πολιτισμικών εκθέσεων που ανοίγουν διάλογο πάνω στα σημαντικότερα ζητήματα της καθημερινότητας. Επιπλέον επιτελούν εκπαιδευτικό έργο κι έχουν ανοίξει διαύλους επικοινωνίας μέσα απο διαδικτυακούς τόπους και βρίσκονται σε συνεχή διάδραση με το πολυπολιτισμικό κοινό. Στην Ελλάδα μάλιστα, κυρίως στην Θες/νίκη έχουν έφτασαν να φιλοξενούν έως πανηγύρια, γάμους και βαφτίσια! Σήμερα στα μουσεία έχουν γίνει τα πάντα όλα. Από performances ecosexuals στην Documenta που φιλοξενήσαμε και που κολακευόταν να διακηρύσσει την πολιτικοποίησή της στα πέρατα του κόσμου έως επιδείξεις γεννητικών οργάνων!

Τι έγινε λοιπόν τώρα και ξεσηκώθηκαν τόσες αντιδράσεις επειδή ο νέος ορισμός κάνει ευθέως αναφορά στην «ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την κοινωνική δικαιοσύνη»; Ποια είναι η αντίθετη πρόταση; Να προωθούν την αναξιοπρέπεια και την κοινωνική ανισότητα;  Ή μήπως έγινε σάλος γιατί βρισκόμαστε στην εποχή της ανόδου του νεοσυντηρητισμού στην Ευρώπη; Είναι πραγματικά εντυπωσιακό αλλά την περασμένη εβδομάδα, 24 εθνικά παραρτήματα του Συμβουλίου - συμπεριλαμβανομένων αυτών της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Γερμανίας, του Καναδά και της Ρωσίας - ζήτησαν αναβολή της επίσημης ψηφοφορίας της αναθεώρησης προκειμένου να εκδώσουν  "άλλη πρόταση" από του ICOM.

Η τροποποίηση του ICOM –που σημειωτέον βρίσκεται υπο την αιγίδα του ΟΗΕ-αναφέρει τα εξής «επικίνδυνα»!:

  

«Τα μουσεία αποτελούν χώρους εκδημοκρατικοποίησης, ενσωμάτωσης και πολυφωνίας που προάγουν τον κριτικό διάλογο σχετικά με το παρελθόν και το μέλλον. Αναγνωρίζοντας και αντιμετωπίζοντας τις συγκρούσεις και τις προκλήσεις του παρόντος, φυλάσσουν αντικείμενα τέχνης και εμπιστεύονται δείγματα της κοινωνίας, διαφυλάσσουν ποικίλες μνήμες για τις μελλοντικές γενιές και εγγυώνται ίσα δικαιώματα και ισότιμη πρόσβαση για όλους τους ανθρώπους στην κληρονομιά.

  

Τα μουσεία δεν έχουν στόχο το κέρδος. Είναι συμμετοχικά και διαφανή κι εργάζονται σε ενεργό σύμπραξη με διάφορες κοινότητες και για διάφορες κοινότητες για τη συλλογή, τη διατήρηση, την έρευνα, την ερμηνεία, την έκθεση και την ενίσχυση της κατανόησης του κόσμου, με σκοπό να συμβάλουν στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, την κοινωνική δικαιοσύνη, την παγκόσμια ισότητα και την πλανητική ευημερία.»

  

Activists are seen holding a banner during the protest against oil company BP at the British Museum in London, February 2019. Photo, Dinendra Haria SOPA, Images LightRocket via Getty Images.

Ας δούμε τις αντιδράσεις. Η Juliette Raoul-Duval, που προεδρεύει στην ICOM France, είπε πως πρόκειται για ένα «ιδεολογικό» μανιφέστο «που δημοσιεύθηκε χωρίς να συμβουλευτεί» τα εθνικά παραρτήματα. Ο Hugues de Varine, πρώην διευθυντής του ICOM, δήλωσε ενοχλημένος κι ανέφερε στο The Art Newspaper ότι έμεινε εμβρόντητος απ΄τον βερμπαλισμό «μοδάτων ιδεολογιών», που δεν ξεχωρίζουν ένα μουσείο από ένα πολιτιστικό κέντρο, μια βιβλιοθήκη ή ένα εργαστήριο. Το ερώτημα είναι: Από πότε η ιδεολογία αποτελεί εμπόδιο κι  η δημοκρατική αντιμετώπιση του πολιτισμού αποτελεί μοδάτη ιδέα;

  

Τα στοιχεία δείχνουν ότι η διαμάχη μεταξύ διαφορετικών συμφερόντων στο ICOM ξεκίνησε ήδη από τον Ιούνιο όταν ο François Mairesse, καθηγητής στο Université Sorbonne Nouvelle και πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Μουσειολογίας, παραιτήθηκε από την επιτροπή που προήδρευε η Sandhal δηλώνοντας: "Θα ήταν δύσκολο για τα περισσότερα γαλλικά μουσεία - ξεκινώντας από το Λούβρο - να ανταποκριθούν στον ορισμό αυτό, θεωρώντας τα ως «πολυφωνικούς χώρους».

Στην πραγματικότητα οι δηλώσεις αυτές αντικατοπτρίζουν την αντίσταση στην ολοένα κι αυξανόμενη πίεση στα Δυτικά Μουσεία (που στηρίζονται σε κλοπές έργων τέχνης) τα οποία διεκδικούν οι χώρες-αποικίες από όπου εκλάπησαν. Μια απ΄ αυτές είμαστε κι εμείς.

  

Η προσπάθεια της Sandhal δέχεται επίσης πόλεμο γιατί διεκδικεί μια νέα θέση για τις μειονότητες αλλά κι εκδημοκρατισμό της λειτουργίας των Μουσείων, με έλεγχο των πηγών χρηματοδότησης κλπ. Είναι μια ακτιβίστρια επιμελήτρια, από τις λίγες που έχουν απομείνει ακόμα διεθνώς, ειδικά σε σχέση με τα δικαιώματα των γυναικών. Η Sandhal, είναι διευθύντρια του Γυναικείου Μουσείου της Δανίας, που δημιούργησε η ίδια ενώ μετέτρεψε τις εθνολογικές συλλογές του Γκέτεμποργκ στη Σουηδία στο «Μουσείο Παγκόσμιων Πολιτισμών».

  

Το ελληνικό τμήμα του ICOM δεν έχει εκδώσει καμιά σχετική ανακοίνωση προς το παρόν. Περιμένουμε και την ανακοίνωση της Ένωσης Ελλήνων Τεχνοκριτικών AICA-Hellas καθώς όπως προανέφερα το ζήτημα μας αφορά ιδιαιτέρως. Στην Ελλάδα έχουμε 82 Αρχαιολογικά μουσεία, 45 Ιστορικά, 26 Βυζαντινά κι Εκκλησιαστικά, 35 Λαογραφικά, 33 Τέχνης εκ των οποίων πολλά ιδιωτικά, όπως επίσης Μουσεία Φυσικής Ιστορίας, Τεχνολογίας, Πολεμικά και Ναυτικά. Έχει σημασία να έχουμε άποψη για τον ρόλο και την εφεξής λειτουργία τους όπως επίσης και για την επιστροφή των δικών μας κλαπέντων αρχαιοτήτων..

ΠΗΓΗ  ART NOISE