Σκουπίδια: Η καθυστέρηση στους στόχους της ολοκληρωμένης διαχείρισης επιβάλει τη διαρκή συζήτηση

 

του Στέφανου Σταμέλλου

Ως τώρα η διαχείριση των απορριμμάτων σε όλα τα επίπεδα και τα στάδια έχει μια αργή εξέλιξη έως απειλητική καθυστέρηση. Να θυμηθούμε:

▪ τις χωματερές σε κάθε πόλη και χωριό και τους σωρούς των σκουπιδιών στους δρόμους

▪ Την μηχανική αποκομιδή στη συνέχεια και την εναπόθεση στους ΧΑΔΑ

▪ Τη μεταφορά σε ΧΥΤΑ και το κλείσιμο των περισσοτέρων ΧΑΔΑ μετά τα πρόστιμα της ΕΕ

▪ Τους μπλε κάδους της ανακύκλωσης και τους πράσινους κάδους των σύμμεικτων που έχουμε σήμερα και τους κάδους/κώδωνες για το γυαλί σε ορισμένους δήμους.

▪ Τις τραγικές εικόνες, κυρίως στις τουριστικές περιοχές, με τους κάδους να ξεχειλίζουν και τα σκουπίδια στους δρόμους και στα ρέματα.

 

Πώς διαμορφώνεται με λίγα λόγια σήμερα η κατάσταση σε ολόκληρη τη χώρα σε σχέση με τη διαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ):

- Στον πράσινο κάδο των σύμμεικτων πηγαίνει το 90% των απορριμμάτων

- Στον μπλε κάδο της ανακύκλωσης συσκευασιών πηγαίνει το υπόλοιπο 10%

- Τα Κέντρα Διαλογής (ΚΔΑΥ) έχουν μια αποδοτικότητα περίπου 50%

- Συνεπώς υπόλειμμα για ταφή σε ΧΥΤΑ 90%+5% = 95%

- Το συνολικό κόστος διαχείρισης των απορριμμάτων είναι 210 €/τόνο, όταν σε χώρες, όπως η Αυστρία, με σωστή Διαλογή στην Πηγή είναι 35 €/τόνο

Αυτά αφορούν στα ΑΣΑ και όχι στα βιομηχανικά και εμπορικά απόβλητα.

Η κατάσταση είναι τραγική, μη βιώσιμη…

Η κοινοτική οδηγία, που έχει ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο και στο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ), απαιτεί ως το 2020 μείωση των απορριμμάτων προς ταφή στο 50% με ΔσΠ και με 5+1 χωριστά ρεύματα - ξεχωριστούς κάδους.

Άρα πρέπει -ή θα πρέπει- ως το τέλος του 2020 το ποσοστό της ανακύκλωσης να γίνει 50% από αυτό το 5%, ή το 18% που λογαριάζουν μαζί με τα βιομηχανικά και τα εμπορικά απόβλητα.

Τα παραπάνω έχουν ενσωματωθεί ως στόχοι στον ΕΣΔΑ και έχουν συμπεριληφθεί στα Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων(ΠΕΣΔΑ) και στα Δημοτικά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων (ΔΗΣΔΑ) σε μια κατεύθυνση να υλοποιηθούν τα προβλεπόμενα. Όμως είμαστε μακριά νυχτωμένοι.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναθεωρώντας τους στόχους λέει/προτείνει ως το 2030 να ανακυκλώνεται το 65% των απορριμμάτων και, εξαντλώντας όλες τις πρακτικές της ιεράρχησης, να πηγαίνει για ταφή στους ΧΥΤΑ μόνο το 10% των απορριμμάτων.

Το κακό είναι ότι τις καθυστερήσεις αυτές τις παίζουν μπαλάκι η κάθε κυβέρνηση με την αυτοδιοίκηση. Ο ένας ρίχνει την ευθύνη στον άλλο -όχι εγώ, εσύ!- και όπως λέμε, όταν τσακώνονται τα βουβάλια στο βάλτο, την πληρώνουν τα βατράχια. Και τα βατράχια εν προκειμένω είναι οι πολίτες, οι δημότες, όλοι εμείς που καλούμαστε να πληρώσουμε τη νύφη.

Τι σημαίνουν όλα αυτά; Άμεση ανάγκη η εφαρμογή των Ευρωπαϊκών οδηγιών και της εθνικής νομοθεσίας, δηλαδή εφαρμογή του ΕΣΔΑ, των ΠΕΣΔΑ και των ΔΗΣΔΑ από χθες!

Ποια είναι η ιεράρχηση για τον στόχο; Πρόληψη, μείωση, επανάχρηση, Διαλογή στην Πηγή - ανακύκλωση/ κομποστοποίηση, ενεργειακή αξιοποίηση των ελάχιστων υπολοίπων, τελική διάθεση και ταφή των υπολειμμάτων στους ΧΥΤΥ.

Προτεραιότητα στο σύστημα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης αποτελεί η Διαλογή στην Πηγή και αυτό θα επιτευχθεί με διαρκή ενημέρωση. Άρα: ενημέρωση - ενημέρωση - ενημέρωση. Όμως τι έχουμε;; Καθυστερήσεις - καθυστερήσεις - καθυστερήσεις

Γιατί συμβαίνουν όλα αυτά;; Μα είναι τα συμφέροντα! Όλοι καραδοκούν να μοιραστούν την πίτα! Η πίτα της διαχείρισης των απορριμμάτων είναι μεγάλη▪ και στο όνομα των συμφερόντων μένει η χώρα ανοχύρωτη και ανήμπορη να αντιμετωπίσει τη σύγχρονη αυτή κακοδαιμονία. Και έχουμε σήμερα εικόνες όπως αυτές στην Κέρκυρα, στη Ζάκυνθο, στην Πελοπόννησο και αλλού και αλλού και αλλού. Έχουμε όλους να μιλάνε για τις Μονάδες Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ), κυρίως με ΣΔΙΤ ή χωρίς ΣΔΙΤ- δεν έχει και πολύ σημασία - προετοιμάζοντας το επόμενο στάδιο που είναι δυστυχώς η καύση. Τις ΜΕΑ που δεν τις χρηματοδοτεί πλέον η ΕΕ γιατί τις θεωρεί ότι είναι εκτός στόχων, τις εντάσσει στην αιρεσιμότητα▪ και αυτοί επιμένουν. Καίει σήμερα η ΑΓΕΤ στο Βόλο σκουπίδια - και είναι ο προάγγελος - αναστατώνοντας μια πόλη ολόκληρη.

Τι όμως σημαίνει ΜΕΑ; ΜΕΑ και μάλιστα με ΣΔΙΤ σημαίνει εργοστάσια με μεγάλο κόστος κατασκευής (στη Χαλκίδα ο προϋπολογισμός είναι 33 εκ €, στη Λαμία 28 εκ €). Σημαίνει συμβάσεις για 30 χρόνια με εγγυημένες ποσότητες απορριμμάτων για να είναι βιώσιμες. Σημαίνει πως, αν δεν εξασφαλίζονται οι εγγυημένες ποσότητες της δυναμικότητας των ΜΕΑ, τότε το οικονομικό βάρος λειτουργίας για τα χρόνια της σύμβασης θα το επωμίζονται  και θα το πληρώνουν τα βατράχια -οι δημότες. Βρέξει-χιονίσει ο ιδιώτης/εταιρεία/τράπεζα πρέπει να πάρει τα λεφτά του. Δες τα διόδια στους εθνικούς δρόμους…

Δυναμιτίζεται με λίγα λόγια η ανακύκλωση, γιατί θα είναι ανταγωνιστική της λειτουργίας των ΜΕΑ και της εγγυημένης ποσότητας!

Στο μεταξύ οι ΜΕΑ μπορούν αντικειμενικά να ανακυκλώνουν ένα μικρό ποσοστό των σύμμεικτων ΑΣΑ 2-3%, κυρίως τα μέταλλα. Το υπόλοιπο θα γίνεται RDF και SRF, υλικό για καύση στα εργοστάσια καύσης, τα οποία δειλά δειλά εμφανίζονται ως απαραίτητα (δες Σαντορίνη, Ρόδο, Κεντρική Μακεδονία κλπ)

Όλα τα σχέδια, που έχουν στο πίσω μέρος του μυαλού τους και στα συρτάρια αυτοί που διαχειρίζονται το σύστημα, οδηγούν στην καύση και όχι στην επανένταξη των υλικών στην παραγωγική διαδικασία, όπως προβλέπεται από τους στόχους και επιβάλλεται από τη λογική: όχι σπατάλες, αειφορία στα υλικά, στο περιβάλλον, οικονομία στη φύση για την αειφορία και τη βιωσιμότητα.

Στο μεταξύ η Ανατολική Ασία και η Κίνα κλείνουν σιγά σιγά τις πόρτες για την απορρόφηση των σκουπιδιών και των ανακυκλώσιμων υλικών. Άρα η καύση θα εμφανιστεί ως αναγκαίο κακό!!

Ας έρθουμε στα δικά μας

Στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας την ευθύνη για τη διαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων στους 23 δήμους την έχει ο ΦΟΔΣΑ ΣΤΕΡΕΑΣ ΑΕ. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτή τη στιγμή λειτουργούν - και προβλέπεται να συνεχίσουν να λειτουργούν - οκτώ ΧΥΤΑ με όλα τα προβλήματα, γνωστά και άγνωστα: Λαμίας, Δομοκού, Λιβαδειάς, Θήβας, Άμφισσας, Χαλκίδας, Σκύρου, Ιστιαίας.

Στον προγραμματισμό του ΦΟΔΣΑ είναι τα εξής 40 έργα:

- 4 ΜΕΑ (!!!): Θήβας, Χαλκίδας, Λαμίας, Δελφών (όταν η Δυτ. Μακεδονία έχει μία και παίρνει τα ΑΣΑ και άλλων περιοχών, η Ήπειρος, η Πελοπόννησος κλπ το ίδιο)

- 1 Μονάδα Διαλογής ΚΔΑΥ, μόνο…

- 4 Μονάδες Κομποστοποίησης (Λιβαδειάς, Λοκρών, Ιστιαίας, Σκύρου).

- 15 Σταθμοί Μεταφόρφωσης (ΣΜΑ)

- 8 ΧΥΤΥ (όπως παραπάνω)

- 8 Σημεία για ΑΕΚΚ (Απόβλητα Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων)

Από τα έργα αυτά: κατασκευάζεται η ΜΕΑ Θήβας, ολοκληρώνεται η ΜΕΑ Δελφών ΚΑΙ προχωρούν οι μελέτες για τις ΜΕΑ Λαμίας και Χαλκίδας. Η προτεραιότητα, όπως όλοι καταλαβαίνουμε, είναι στις ΜΕΑ και όχι στη ΔσΠ και στην Ολοκληρωμένη Διαχείριση

Η σύνθεση των ΑΣΑ ανά υλικό, έχει σημασία

Οργανικά            45% περίπου

Χαρτί                    22%        ,,

Πλαστικό             14%        ,,

Μέταλλο             4%          ,,

Γυαλί                     4%          ,,

Ξύλο                      4%          ,,

Άλλο                      7%          ,,

Από τα παραπάνω βγαίνει το συμπέρασμα ότι τα οργανικά μπορούν να μας σώσουν! Εφαρμόζοντας ένα σχέδιο κομποστοποίησης μπορούμε άμεσα να μειώσουμε τον όγκο των ΑΣΑ, που κατευθύνονται στον ΧΥΤΑ, ξεκινώντας την ενημέρωση και μοιράζοντας με συμβολικό ποσό οικιακούς κάδους κομποστοποίησης.

Το μεγαλύτερο ίσως πρόβλημα αυτή τη στιγμή είναι τα ΑΕΚΚ, τα οποία καταλήγουν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στις στροφές, στα ποτάμια και στα ρέματα. Υποτίθεται ότι εδώ πρέπει να υπάρξουν ιδιωτικές πρωτοβουλίες και συμφέροντα, που θα λειτουργήσουν τα Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης ΑΕΚΚ (ΣΕΔ ΑΕΚΚ), τα οποία θα συγκεντρώνουν/δέχονται αυτά τα υλικά για ανακύκλωση και επανάχρηση - πολύτιμα υλικά.

Στη Στερεά δεν υπάρχει κανένα τέτοιο ΣΕΔ και η Αυτοδιοίκηση κοιμάται τον ύπνο του δικαίου…

Γενικά, για κάθε ξεχωριστό υλικό/προϊόν υπάρχουν τα αντίστοιχα ΣΕΔ. Βασικό τέτοιο ΣΕΔ είναι η ίδια η ΕΕΑΑ, που διαχειρίζεται τα ανακυκλώσιμα υλικά συσκευασίας. Αντίστοιχα υπάρχουν -και υπολειτουργούν κυριολεκτικά- ΣΕΔ για μπαταρίες, ηλεκτρικές συσκευές, ελαστικά, έλαια κλπ κλπ, που έχουν την εποπτεία του Εθνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης και ο οποίος εγκρίνει και τα σχέδια δράσης των ΣΕΔ.

Στόχοι ΕΣΔΑ και ΠΕΣΔΑ μέχρι το 2020:

¡  40% εκτροπή των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων του συνολικού βάρους σε χωριστή συλλογή  

¡  65% κ.β. προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση & ανακύκλωση με προδιαλογή τουλάχιστον για χαρτί, μέταλλα, πλαστικό και γυαλί        

Η αλήθεια όμως είναι ότι δεν πρόκειται να προχωρήσουν όπως πρέπει τα πράγματα, αν δεν ξεκαθαριστούν οι ρόλοι: ο ρόλος της κυβέρνησης, της αυτοδιοίκησης (Περιφέρειες – Δήμοι), των ΦΟΔΣΑ, του ΕΟΑΝ, των ΣΕΔ κλπ. Δεν θα προχωρήσει τίποτα αν δεν υπάρξουν οι απαραίτητες υποδομές. Ένα παράδειγμα: λένε σε όλους τους τόνους να γίνει ανακύκλωση των οργανικών με ξεχωριστό καφέ κάδο άμεσα. Πού θα πάνε τα οργανικά, αν δεν γίνουν πρώτα οι Μονάδες Κομποστοποίησης; Το κόστος μιας τέτοιας μονάδας αγγίζει το ένα εκατομμύριο €. Αν δεν γίνουν τα Πράσινα Σημεία, πού θα πάνε τα ογκώδη, τα ξύλινα, τα ηλεκτρικά κλπ. Πώς θα ολοκληρωθεί η Διαλογή στην Πηγή, αν δεν γίνουν τα αντίστοιχα ΚΔΑΥ.

Ωραία, ας φτιάξουμε και μια ΜΕΑ στη Στερεά για τα σύμμεικτα, που δεν θα μπουν στη διαδικασία της Διαλογής στην Πηγή, με Σταθμούς Μεταφόρτωσης, η οποία ΜΕΑ θα έχει χρονοδιάγραμμα λειτουργίας με φθίνουσα πορεία. Όχι όμως να κατασκευαστούν τέσσερις(4) ΜΕΑ! Και να σταματήσουν μερικοί να μιλάνε για δημόσια χρηματοδότηση των έργων και ότι δεν θα υπάρξουν ΣΔΙΤ, τη στιγμή που η κυβέρνηση της ΝΔ επιμένει σε όλους του τόνους για ΣΔΙΤ.

Άμεσα μπορεί να δοθούν οικιακοί κάδοι κομποστοποίησης με σωστή ενημέρωση για ευαισθητοποίηση και συμμετοχή των πολιτών.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ – ΕΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΙ

√ Εφαρμογή των νόμων, των ευρωπαϊκών οδηγιών, της κυκλικής οικονομίας και των ΕΣΔΑ/ΠΕΣΔΑ/ΔΗΣΔΑ, σε όλη την κλίμακα και την ιεραρχία της διοίκησης.

√ Οι νόμοι υπάρχουν, αλλά δεν εφαρμόζονται. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ο νόμος για την χωριστή διαλογή υποχρεωτικά σε όλη τη χώρα και σε όλους τους χώρους, δημόσιους και ιδιωτικούς, συνάθροισης κοινού. Είχε προθεσμία ως 8 Νοεμβρίου 2018 και δεν εφαρμόστηκε πουθενά, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων.

√ Οι δήμοι ζητάνε λεφτά για να κάνουν οτιδήποτε, ενώ θα μπορούσαν με τα ανταποδοτικά και όρους κόστους – οφέλους να κάνουν πολλά. Πχ κάδοι οικιακής κομποστοποίησης. Σκεφτείτε το όφελος με μια μείωση 10% του όγκου των απορριμμάτων.

√ Όλα τα θέματα θέλουν σωστή οργάνωση και πρέπει να αντιμετωπίζονται κάτω από το πρίσμα του καθημερινού μάρκετινγκ: Στόχος, οργάνωση, στελέχωση,  κίνητρο, έλεγχος - το πεντάπτυχο του μάρκετινγκ. Το 50% της επιτυχίας ενός στόχου είναι η ενημέρωση. Γι’ αυτό: ενημέρωση, ενημέρωση, ενημέρωση!!

√ Μπορούν να λειτουργήσουν πιλοτικά χωριά, πιλοτικές συνοικίες, πιλοτικές γειτονιές με κίνητρα και έλεγχο. Εφόσον μπει ως προτεραιότητα η διαχείριση των απορριμμάτων με Διαλογή στην Πηγή, την ευθύνη αναλαμβάνει ο καλύτερος αντιδήμαρχος, με τον καλύτερο/τους καλύτερους υπάλληλο/υπαλλήλους.

√ Ας αναρωτηθεί ο καθένας τί θα έκανε αν είχε την ευθύνη και αν είχε τεθεί ως προτεραιότητα το ζήτημα της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης των Αστικών  Αποβλήτων με κατατεθειμένο Σχέδιο και Πρόγραμμα Δράσης, για το οποίο θα είχε επιλεγεί για τη θέση του μάνατζερ.

ΧΥΤΑ ΛΑΜΙΑΣ

- Το ΙΣΤΟΡΙΚΟ του ΧΥΤΑ

Η λειτουργία του ΧΥΤΑ ξεκίνησε το 1990 στην περιοχή Νευρόπολη, στη θέση «Σκουπιδότοπος». Μετά το 2000 κορέσθηκε(20 χρόνια κορεσμένος και παράνομος ως ΧΑΔΑ/ΧΥΤΑ…), με αποτέλεσμα να αναζητείται λύση για επέκτασή του εκτός του υπάρχοντος χώρου, λόγω γειτνίασης και με την Λατομική Περιοχή. Προκρίθηκε ως ενδιάμεση λύση η κατασκευή δύο(2) κυττάρων στην υπάρχουσα θέση του ΧΥΤΑ και επιλέχθηκε/προκρίθηκε ως οριστική λύση η χωροθέτηση των εγκαταστάσεων στο Τρίλοφο του Δήμου Μακρακώμης.

- ΕΠΕΚΤΑΣΗ του ΧΥΤΑ

Η ένταξη του έργου της επέκτασης του ΧΥΤΑ έγινε στις 30 Οκτωβρίου 2013 με προϋπολογισμό 11.193.090,00 ευρώ. Το έργο περιλάμβανε: την κατασκευή δύο νέων κυττάρων, την προμήθεια εξοπλισμού και την μερική διευθέτηση του υπάρχοντος ΧΥΤΑ. Η δημοπράτηση του έργου έγινε το 2014 και σήμερα βρίσκεται σε δικαστική διαμάχη των αναδόχων χωρίς να έχει εξασφαλισμένη χρηματοδότηση.

- ΝΕΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΤΡΙΛΟΦΟ

Το 2006 προτάθηκε η θέση «Μαγδάρα» του Τριλόφου στην περιοχή του Δήμου Μακρακώμης για τις νέες εγκαταστάσεις του ΧΥΤΥ/ΜΕΑ κλπ. Το 2007 εντάσσεται η μελέτη ωρίμανσης για το Τρίλοφο. Το 2008 γίνεται η δημοπράτηση της μελέτης και υπογράφεται η σύμβαση με ανάδοχο για την σύνταξή της. Στο μεταξύ γίνεται προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας από το Δήμο Μακρακώμης και τους κατοίκους της Δυτικής Φθιώτιδας κατά της χωροθέτησης στο Τρίλοφο, την οποία τελικά το ΣτΕ έκανε δεκτή.

- ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΛΥΣΗ για τον ΧΥΤΑ

¡  Αφορά στην κατασκευή νέου κυττάρου και συνοδών έργων (μονάδα επεξεργασίας στραγγισμάτων) σε όμορη έκταση του ΧΥΤΑ

¡  Προϋπολογισμός έργου 5.000.000 ευρώ

¡  Χρηματοδότηση της μελέτης από τον ΦοΔΣΑ

¡  Χρηματοδότηση του έργου από το ΠΔΕ

Όχι άλλες καθυστερήσεις!

Σεπτέμβρης 2019

Στέφανος Σταμέλλος

http://www.e-ecology.gr

https://www.facebook.com/stefanos.stamellos