Ο Τουρισμός ANTE PORTAS

  Του Γιάννη Σχίζα*

Ποντίκι 13.6.24

Ο Τουρισμός και φέτος είναι προ των πυλών, ας είναι οι  150.000 ματαιωμένοι λόγω της πτώχευσης  της Γερμανικής Εταιρείας FTI , ας είναι οι Τούρκοι  που ανταγωνίζονται επιτυχώς κάθε αντίπαλο λόγω της καταρρέουσας λίρας, ας είναι ο Τούρκος πολιτικός και αρχηγός του κόμματος Νίκης  Ουμίτ Οζντάγ που καλεί τους ομοεθνείς του να απέχουν από επισκέψεις στην Ελλάδα, για να μην τροφοδοτούν την αμυντική προσπάθεια της χώρας μας…

Παράλληλα όμως εντείνονται οι κινητοποιήσεις εναντίον του «υπερτουρισμού», που μαστίζει τις τουριστικά ώριμες κοινωνίες. Στην Ισπανία οι  διαδηλώσεις  «ιθαγενών» εναντίον της τουριστικής ανάπτυξης  είναι αρκετά μαζικές,  γιατί οι πολίτες  διαβλέπουν  την αύξηση όλων των προσόδων  της βιομηχανίας αναψυχής   σε βάρος της τοπικής κοινωνίας μιας χώρας, που κατέχει  την δεύτερη θέση στο κόσμο σε τουριστικές αφίξεις. Με λίγα λόγια θα τα δούμε εφέτος όλα : Θα δούμε την άνοδο  του  αξιώματος «ο πελάτης έχει πάντα δίκιο», θα δούμε την μάχη στις παραλίες της Πάρου αλλά και την γκρίνια για την

« ψηφιακή εφαρμογή «Mycoast» από την  «Οικολογική Πρωτοβουλία» : Που διαμαρτύρεται , γιατί, με το πρόσχημα του αγώνα εναντίον της καταπάτησης των παραλιών μας, καταπατάει  με το αγγλόφωνο όνομά της όλες τις ελληνικές παραλίες ,   παραβιάζει την «Οικολογία της γλώσσας» και  ζητά από τους γιάπηδες να πάψουν να ασχημονούν καθιστώντας τα ελληνικά  μια γλώσσα πατσαβούρα…

Τελευταίες

έρχονται δυο ειδήσεις – πρώτον, οι πλωτές ξαπλώστρες στη Ρόδο, που μας κάνουν να ανακράξουμε «η φαντασία στην τουριστική εργοδοσία !», που προς ώρας αντιμετωπίζονται από τις αρχές – δεν γνωρίζουμε τι θα γίνει μετά την απομάκρυνση εκ του χρόνου των ευρωεκλογών. Και δεύτερον  η εύστοχη επισήμανση του Νίκου Μυλωνά, ιστορικού αυτοδιοικητικού παράγοντα της Κω, ο οποίος καταγγέλλει τις μετονομασίες παραδοσιακών τοπωνυμίων του νησιού προς όφελος πιο ευπρόφερτων ή «εύηχων» όρων, όπου ο Ψηλός Αγκρεμός γίνεται «Sunny Beach», ο Αμμούακας «Paradise Beach» , o Ξηρόκαμπος «Exotic Beach» , η Κρομμυδιά «Magic Beach»…

ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΊΝΑΙ  ΒΕΒΑΙΩΣ  ΕΝΘΑΡΥΝΤΙΚΑ

Σύμφωνα με στοιχεία του ΣΕΤΕ, οι   ελληνικές ταξιδιωτικές εισπράξεις κατά το 2023 διαμορφώθηκαν στα 20.593,6 εκατ. ευρώ, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 16,5% σε σύγκριση με το 2022, ενώ ο αριθμός των αφίξεων ήταν 36082 εκατομμύρια άτομα  έναντι 29875  εκατομμυρίων του 2022.

Υπάρχει  επίσης μια ευφορία, που οδηγεί πολλούς να προσφεύγουν σε ταξίδια κύρους. Μάλιστα, υπήρξαν  4 τουρίστες που προτίμησαν να κάνουν μερικές περιστροφές γύρω από τη γη,  ανεξάρτητα από το αν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάϊντεν δεν  θέλησε να σχολιάσει  το ιστορικό αυτό επίτευγμα και  προτίμησε τον ύπνο, όπως τον κατηγόρησε ο Έλον Μασκ -   ο επικεφαλής  της Space X  και  πρωτοπόρος στον αγώνα  «απόλαυσης»  του διαστήματος….

 

Όμως  για να επανέλθουμε στα μεγάλα μεγέθη, ο νεοφιλελευθερισμός και η παγκοσμιοποιημένη κοινωνία  «τέχνας κατεργάζεται» , προωθώντας συμβατικά συστήματα κατανάλωσης  χρόνου μέσα σε άκρως ελεγχόμενες συνθήκες. Πρόκειται για τις τουριστικές δομές που στην Ελλάδα ονοματίσθηκαν ΠΟΤΑ (Περιοχές Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης) και γενικώς ευαγγελίσθηκαν υπηρεσίες «all inclusive», με τη συμπερίληψη όλων των δυνατών εξυπηρετήσεων   : Με την διαμονή, την εστίαση, τη προμήθεια «αυθεντικών» ειδών λαϊκής τέχνης , τις ντισκοτέκ, τη «προσέγγιση» (μερικοί επιλέγουν το όρο καμάκι)  και τη μπαρότσαρκα εντός ελεγχομένου χώρου…Εξ άλλου οι κρουαζιέρες , μια μορφή κινούμενου ΠΟΤΑ, μεταφέρουν από λιμάνι σε λιμάνι   πειθήνιες  μάζες επισκεπτών   χωρίς να αφήνουν αξιοσημείωτα οφέλη στις τοπικές κοινωνίες και  χωρίς να οικειώνουν τους επισκέπτες  με τη πραγματικότητα των νέων προορισμών…

   Ο  «ενσταβλισμένος»  σε θύλακες πολυτελείας τουρισμός, ουσιαστικά οδηγεί στην πτώχευση του «περιηγητικού βιώματος» και  στην ομογενοποίηση των προορισμών ως απλών τόπων συμβατικού  ξεδώματος… Ο τουρίστας που βρίσκεται σε ένα θύλακα αναψυχής στην Τυνησία ή στην Ισπανία κάλλιστα μπορεί να φαντασιώσει  το  ότι βρίσκεται στην Ελλάδα (!) της Πύλου ή του Τοπλού Κρήτης -  αν  έτσι η φαντασία ορίζει.

Πρόκειται για ένα   εκκολαπτόμενο τουριστικό «είδος» -   «κεντρομόλο», αγοραφοβικό,   σκηνοθετημένο,  αν και όχι πλειοψηφικό -   που βάζει σε κίνδυνο την επιθυμητή  χωρική διάχυση  του ταξιδιωτικού ρεύματος  και ακυρώνει πολλές τοπικές προσδοκίες για την ανάπτυξη υποδομών κάθε είδους : Για συγκοινωνιακά έργα, για σοβαρές περιβαλλοντικές προδιαγραφές στη δόμηση, για πολιτιστικές δραστηριότητες. Πρόκειται για   φαινόμενο  αναπτυσσόμενου  δυϊσμού ανάμεσα στα τουριστικά γκέτο και την υπόλοιπη χώρα, που είναι αντίστοιχο   με τον δυϊσμό ανάμεσα στις ελεγχόμενες οικιστικές περιοχές ορισμένων χωρών (ΗΠΑ, Γαλλία, Βραζιλία) και στις περιοχές κατοικίας της «πλέμπας»,  με την εγκληματικότητα και την αποδιοργάνωση….

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ

Η εξέλιξη αυτή  αποδυναμώνει  τις κινήσεις  υποστήριξης του ελληνικού τοπίου : Οι  τερατογενέσεις στην ύπαιθρο  και ιδιαίτερα η άτακτη διασπορά της εξοχικής κατοικίας, οι κακοφορμισμένες παραλίες,  οι γιγαντιαίες ανεμογεννήτριες σε εξέχοντα σημεία του νησιωτικού χώρου,  η μετατροπή  δασικών εκτάσεων σε σεληνιακά πλάνα λόγω επιφανειακών εξορύξεων,  προσλαμβάνουν   μια νέα δυναμική  εις βάρος του δημοσίου συμφέροντος…….

Η Ελλάδα ξεκινάει τη τουριστική  της περιπέτεια με 50.000 τουρίστες το 1950 ! Την ίδια  δεκαετία  καταφθάνει στην Ύδρα η Σοφία Λόρεν για να γυρίσει «Το παιδί και το δελφίνι» - μια ταινία που άφησε εποχή και έδωσε την κυριαρχία του τουρισμού στο νησί. Θα επακολουθήσει η κυριαρχία της Μυκόνου,  με την ομοφυλόφιλη περίοδο,  όμως  οι προσπάθειες για μια ισόρροπη ανάπτυξη του νησιού θα  καταρρεύσουν, το νησί θα χάσει την «Μυκονιάτική» του – ένα μαυρόασπρο εφημεριοδικό με εκλεκτή ποιότητα -  και επί πλέον  θα χάσει μια ολιστική επιχείρηση ψυχαγωγίας και  φαγητού. Στη Σαντορίνη «Ο θάνατος της Αρχιτεκτονικής των Κυκλάδων ντύνεται με μαύρη πέτρα», γράφει η  Χαρά Καπότου, περιγράφοντας την απόκλιση από τα παραδοσιακά χρώματα και μεγέθη , που λαμβάνουν χώρα αισθητώς - και ουχί ανεπαισθήτως!  Ακόμη στην Άνδρο,  η ΔΕΗ Ανανεώσιμες, μια  εταιρεία που στόχος της είναι να τοποθετεί ανεμογεννήτριες στα βουνά καταστρέφοντας τα δημοφιλή μονοπάτια του νησιού  με τις δαντελωτές πανέμορφες πέτρες, εξαπλώνεται παρά κάθε δημόσιο έλεγχο.

 

     Ο τουρισμός  δεν μπορεί να αγνοήσει τον ευρύτερο οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό χώρο εντός του οποίου ασκείται. Θυμάμαι   πριν μερικά χρόνια   ότι ο πατήρ  Μπους εμφανίστηκε σε ελληνικό κανάλι  όπου και εκδήλωνε τον θαυμασμό του για τη  Φολέγανδρο. Επακολούθησε ερώτηση του συνεντευξιάζοντος : «Επομένως, θα πείτε στους χιλιάδες  φίλους σας να έλθουν;»...Και ο πρώην πλανητάρχης -    υποψιασμένος για το μεγάλο ζήτημα της  «φέρουσας ικανότητας» των τουριστικών περιοχών -  απάντησε  ότι   κάτι τέτοιες χιλιάδες  θα καταργούσαν  τη γραφικότητα του νησιού....

 

 

Ο συμβατικός τουρισμός υπηρετεί λιγότερο τις περιφερειακές οικονομίες, στην ελληνική και ευρωπαϊκή κλίμακα :   Κυρίως  παράγει κέρδη προς όφελος των κεντροευρωπαϊκών  Tours operators ,  ενώ παράλληλα υποβαθμίζει το ίδιο το τουριστικό προϊόν . Γι αυτό μια άλλη επαναδιαπραγμάτευση, με  νέες, ολιστικές και  οικο-λογικές   σκέψεις επί του ζητήματος, είναι απολύτως αναγκαία….

  Λέγαμε σε προηγούμενο σημείωμα : Η τουριστική βιομηχανία   παρέχει  δείγματα  μιας ρηχής, εντυπωσιοθηρικής και  πελατειοκεντρικής λογικής, που  αγνοεί την  εγχώρια  κοινωνία  επειδή  θεωρεί πως «πληρώνει και δέρνει» . Εμείς  όμως είμαστε χρεωμένοι το να αποδείξουμε το  αντίθετο…

 

 Φωτογραφία του Δημήτρη Βερούχη

*Συγγραφέας του βιβλίου «Ο άλλος τουρισμός», Εναλλακτικές Εκδόσεις-Οικοτοπία 1998