του Όθωνα Κουμαρέλλα*Αφορμή γι’ αυτό το άρθρο υπήρξε ένας έντονος διάλογος σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης γύρω από την «μπίζνα» που στήθηκε με αντικείμενο την «πράσινη» ανάπτυξη εξ αιτίας της κλιματικής αλλαγής. Είναι λυπηρό να παρατηρεί κανείς την τεράστια σύγχυση που επικρατεί στους ανθρώπους γύρω από ένα τόσο σοβαρό ζήτημα. Ο φανατισμός μάλιστα που επιδεικνύεται από κάθε πλευρά, ενώ οι γνώσεις αποδεικνύονται ελλιπέστατες, δεν συμβάλλει καθόλου στο να ξεκαθαρίσουν λίγο τα πράγματα. Ψυχραιμία, θα συνέστηνε κάποιος -λοιπόν. Πάνω απ’ όλα! Διαφορετικά οι παντός είδους φανατισμοί οδηγούν σε ακόμα μεγαλύτερη σύγχυση και αποπροσανατολισμό από την πραγματικότητα.
Υπάρχει κλιματική αλλαγή;
Κλιματική αλλαγή υπάρχει! Πάντα υπήρχε. Από τη στιγμή που δημιουργήθηκε η γήινη ατμόσφαιρα, οι κλιματολογικές συνθήκες στον πλανήτη βρίσκονται υπό συνεχή μεταβολή, επηρεαζόμενες από πληθώρα παραγόντων, που άλλους τους γνωρίζουμε και άλλους όχι. Υπήρξαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν, μέχρι ο πλανήτης να καταστραφεί, περίοδοι με ψυχρότερο συνολικά κλίμα και αντίστοιχες περίοδοι με θερμότερο. Κατ’ αυτές τις περιόδους οι αυξομειώσεις του όγκου και της έκτασης των παγετώνων υπήρξαν συχνές. Η πιο ψυχρή περίοδος που «βίωσε» ο πλανήτης ονομάζεται, σύμφωνα με τους επιστήμονες, Κρυογενής παγετωνική περίοδος και αναπτύχθηκε πριν 800-635 εκατομμύρια χρόνια πριν, όπου υπολογίζεται ότι οι παγετώνες έφταναν και κάλυψαν ακόμη και περιοχές του ισημερινού. Προφανώς η υποχώρησή τους στους πόλους δεν οφείλεται σε κάποιου είδους ανθρωπογενές αίτιο. Σήμερα διάγουμε την «τεταρτογενή» περίοδο, που διαρκεί εδώ και 2,5 εκατομμύρια χρόνια. Αλλά και εντός των μεγάλων αυτών (κυκλικών ενδεχομένως) περιόδων υπάρχουν σημαντικές μεταβολές στις θερμοκρασίες κι αντίστοιχες επιρροές στις κλιματικές συνθήκες (εσωτερικές κυκλικές περίοδοι κλιματικής μεταβολής, πέραν των τυχαίων εξωγενών παραγόντων που διαπιστωμένα επηρέασαν το κλίμα, πχ πτώση μεγάλων μετεωριτών που οδήγησε ακόμη και στην εξαφάνιση ολόκληρων ειδών της πανίδας και της χλωρίδας του πλανήτη).
Με αδιαμφισβήτητα τα παραπάνω, όποιος σήμερα ισχυρίζεται ότι δεν υπάρχει κλιματική αλλαγή, απλά δεν ξέρει τι του γίνεται, διότι η κλιματική (εν)αλλαγή είναι διαρκές φαινόμενο και δεν έχει να κάνει με την παρουσία του ανθρώπου πάνω στη γη.
Από τα μέσα του 19ου αιώνα που υπάρχουν μετρήσεις με όργανα παρατηρείται μια βαθμιαία αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη η οποία έχει επιταχυνθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Συνεπώς και το φαινόμενο της «υπερθέρμανσης» στην εποχή μας, είναι αδιαμφισβήτητο, διότι είναι καταγεγραμμένο και δεν αναιρείται από κάποιους πολύ ψυχρούς χειμώνες, που τους διαδέχονται θερμότερα καλοκαίρια. Η μέση θερμοκρασία αυξάνει χρόνο με το χρόνο.
Δεν γνωρίζουμε πόσο θα διαρκέσει το φαινόμενο. Ίσως λίγα χρόνια ακόμη, ίσως για πολλούς αιώνες.
Η άνοδος της θερμοκρασίας επηρεάζει συνολικά το κλίμα, σε άλλες περιοχές περισσότερο και σε άλλες λιγότερο. Οποιοσδήποτε έχει στοιχειώδη επαφή με τη φυσική και τη μετεωρολογία μπορεί να αντιληφθεί, ότι οποιαδήποτε μεταβολή είτε προς το θερμότερο της ατμόσφαιρας, είτε προς το ψυχρότερο, θα προκαλέσει καιρικά φαινόμενα, που πολλές φορές μπορεί να είναι ακραία. Τα οποία μπορεί να χαρακτηρίζονται είτε από μεγάλες περιόδους ξηρασίας σε ορισμένες περιοχές, είτε από εξαιρετικά ισχυρούς τυφώνες σε άλλες. Είτε από «εισβολές» κατά περιοχές ακραίων χαμηλών θερμοκρασιών, είτε από αντίστοιχα υψηλότερων.
Στην Ελλάδα αίφνης παρατηρείται, τα τελευταία χρόνια, μια αραίωση στις βροχοπτώσεις, μείωση της διάρκειάς τους, με ταυτόχρονη αύξηση της έντασής τους. Οι βροχές -και γενικότερα οι υετοί- έγιναν μικρότερης διάρκειας και ραγδαιότερες. Το φαινόμενο αποκλήθηκε «τροπικοποίηση» του ελλαδικού κλίματος.
Συνεπώς δεν μπορούμε να συζητούμε ούτε για τις επιπτώσεις του φαινομένου οι οποίες είναι προφανείς και αντιληπτές από όλους.
Πόσο ευθύνεται ο άνθρωπος για την «υπερθέρμανση» της ατμόσφαιρας του πλανήτη;
Η μεγάλη διαφωνία που έχει προκύψει μεταξύ των επιστημόνων αφορά στο κατά πόσο είναι δυνατόν αυτή η παρατηρούμενη «υπερθέρμανση» με τις συνέπειες που προκαλεί, να οφείλεται στις επιδράσεις από ανθρωπογενή αίτια, με την αύξηση (κυρίως) του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα εξ αιτίας της χρήσης ορυκτών καυσίμων.
Θα περάσουν πολλά χρόνια ακόμη για να κατανοήσουμε σε βάθος τις αιτίες του φαινομένου και να καταλήξουμε σε οριστικά συμπεράσματα. Δηλαδή το εάν ο άνθρωπος με την παραγωγή της ενέργειας που χρειάζεται καταναλώνοντας ορυκτά καύσιμα έχει επιταχύνει και σε ποιο βαθμό αυτήν την αυξητική τάση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας του πλανήτη.
Όμως φαίνεται να απέχει μακράν της αλήθειας ο ισχυρισμός ότι εάν ξαφνικά σταματήσει κάθε ανθρωπογενής δράση, θα σταματήσει και η εξέλιξη του φαινομένου, έστω κι αν δεχθούμε ότι «πυροδοτήθηκε» από αυτήν τη δράση.
Παρ’ όλα αυτά, συνοδές δράσεις, όπως η εκτεταμένη αποψίλωση των τροπικών δασών, η υπερβολική χρήση φυτοφαρμάκων και εντομοκτόνων και τόσα άλλα, επηρεάζουν κατά πολύ τα οικοσυστήματα και είναι λογικό να υποθέσει κανείς, ότι το σύνολο όλων αυτών των ανθρώπινων δράσεων με προεξάρχουσα τη χρήση ορυκτών καυσίμων, έχουν αντίστοιχη επίπτωση και στο κλίμα γενικότερα. Έτσι, θα ήταν εξαιρετικά αφελές να θεωρηθεί, ότι ο άνθρωπος δεν έχει την παραμικρή ευθύνη, ανεξάρτητα εάν αυτή είναι μικρή, ή μεγάλη. Αποτελεί σε κάθε περίπτωση «επιβαρυντικό» παράγοντα.
Τι υποκρύπτει η υστερία για «πράσινη» ανάπτυξη
Ωστόσο η παρατηρούμενη κλιματική αλλαγή έδωσε όντως την ευκαιρία να στηθεί μια τεράστια βιομηχανία δήθεν «πράσινης» ανάπτυξης, που αποφέρει τεράστια κέρδη, γι’ αυτό και διαφημίζεται αναλόγως. Ενώ δεν λείπουν καθόλου τα χρηματοδοτούμενα από ύποπτες πηγές κινήματα, που υπερασπίζονται με φανατισμό την υπόθεση αυτή. Τεράστια είναι τα κεφάλαια που επενδύονται και ακόμα μεγαλύτερα τα κέρδη, καθώς και η προπαγάνδα που χρησιμοποιείται προς τούτο. Και αυτό επίσης είναι αδιαμφησβήτητο γεγονός.
Όμως δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά στο πλαίσιο του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Μας αρέσει δεν μας αρέσει! (Που δεν μας αρέσει καθόλου, αλλά μέχρι να πάψουν οι καπιταλιστές να μας πουλούν ακόμη και το σκοινί που θα τους κρεμάσουμε και την… ανατροπή του καπιταλισμού έχουμε πολύ δρόμο ακόμη).
Αυτό όμως είναι εντελώς διαφορετικό θέμα από το να ξορκίζουμε το «κακό» και να αρνούμεθα την πραγματικότητα ενός καθόλα φυσικού φαινομένου, που εξελίσσεται ερήμην μας, είτε κάποιες ανθρώπινες δράσεις το επηρεάζουν επιταχύνοντάς το, είτε όχι. Είτε συνέβαλαν στην πυροδότησή του, είτε όχι. Είτε αυτή η συμβολή αφορά στο 1, στο 5, ή στο 50% της εξέλιξης του φαινομένου, διότι ο ισχυρισμός για αποκλειστική ευθύνη του ανθρώπου, λογικά είναι χλωμός και δεν έχουν παρουσιαστεί μέχρι στιγμής αξιόπιστα στοιχεία που να το αποδεικνύουν, όπως -όμως- συμβαίνει και το αντίστροφο, με τη λογική να απουσιάζει κι αυτή τη φορά για ένα τόσο σπουδαίο ζήτημα που αφορά στην ίδια την εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού. Όποιος έχει στοιχειώδη επαφή με την επιστήμη και τον τρόπο που εκπονούνται οι μελέτες, αντιλαμβάνεται αμέσως την ελαστικότητα των κριτηρίων που λαμβάνονται υπ’ όψη, αν όχι και την προχειρότητα, με σκοπό να εκμαιευθούν τα επιθυμητά κάθε φορά συμπεράσματα.
Γιατί λοιπόν όλος αυτός ο θόρυβος;
Ωστόσο τα ορυκτά καύσιμα έτσι κι αλλιώς τελειώνουν κάποτε. Υπολογίζεται ότι μέχρι το 2040 θα έχουν σχεδόν εξαντληθεί τα πετρελαϊκά αποθέματα και σε λίγα χρόνια θα ακολουθήσουν κι αυτά του φυσικού αερίου, με τον ορυκτό άνθρακα (μη ανανεώσιμος κι αυτός), πχ λιγνίτης, να είναι πολύ χαμηλότερης ενεργειακής απόδοσης και πλέον ρυπογόνος.
Ήδη πολλοί μιλούν για επερχόμενη μεγάλη ενεργειακή κρίση και οι «ηγεμονικές» δυνάμεις παίρνουν θέση από τώρα -το πιο επίκαιρο παράδειγμα αποτελεί η Βενεζουέλα, αλλά και η διελκυστίνδα γύρω από τους αγωγούς. Επίσης, και η όλη προβληματική περί «πράσινης» ανάπτυξης είναι ενδεικτική με βάση τα κεφάλαια που επενδύονται, πάρα τους, ενδεχομένως, προσχηματικούς λόγους που επικαλούνται οι θιασώτες της (κλιματική αλλαγή).
Η γεωοικονομία της ενέργειας έρχεται να αποτελέσει -αν δεν ήταν ανέκαθεν- τον βασικό παράγοντα της γεωπολιτικής και των αντίστοιχων στρατηγικών επιλογών των βασικών «παικτών» σε πλανητικό επίπεδο.
Το μέλλον είναι εδώ.
Οι τεχνολογίες -από την άλλη- αναπτύσσονται ραγδαία και σε 50 χρόνια από σήμερα ο άνθρωπος φαίνεται ότι δεν θα έχει την παραμικρή ανάγκη -έτσι κι αλλιώς- να επηρεάζει το κλίμα με τον σημερινό τρόπο· αν δεχθούμε ότι το επηρεάζει, ή δεν το επηρεάζει. Διότι οι εικοτολογίες της μιας ή της άλλης πλευράς ουδεμία πρακτική σημασία έχουν, όποια ερμηνεία δίδουν στα υπάρχοντα στοιχεία. Αφού οι επιστημονικές τεκμηριώσεις είναι προσώρας -όπως ειπώθηκε- εξαιρετικά ελλιπείς και καθόλου πειστικές, επειδή και τα συμφέροντα αμφοτέρων των πλευρών που τις χρησιμοποιούν είναι τεράστια. Αρκεί εμείς να μην πέφτουμε στην παγίδα και να φανατιζόμαστε υπέρ της μιας ή της άλλης πλευράς.
Όμως η χρήση ορυκτών καυσίμων πέραν του γεγονότος ότι αυτά θα βρίσκονται σε ολοένα και μεγαλύτερη ανεπάρκεια, είναι αρχαϊκός και ρυπογόνος τρόπος (ακόμη και για το μικροκλίμα των πόλεων που ζούμε), ενώ στο εξής θα γίνεται ολοένα κι ακριβότερος. Η μαζική ηλεκτροκίνηση σε κάθε είδους μεταφορές, όπως και εν γένει ο ηλεκτρισμός σε κάθε παραγωγική διαδικασία επελαύνει, μολονότι η τεχνολογία αποθήκευσης ενέργειας βρίσκεται ακόμα στα σπάργανα, οι ανεμογεννήτριες δεν μπορούν να ισοφαρίσουν το όφελος με το κόστος παραγωγής και εγκατάστασής τους, με δικαιολογημένες τις αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών, τα πυρηνικά είναι επικίνδυνα, αφού κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει ατυχήματα, η ηλιακή ενέργεια έχει ακόμη δρόμο, όπως και το υδρογόνο, που σήμερα είναι μια πολλά υποσχόμενη τεχνολογία.
Παρ’ όλα αυτά, ζούμε μέσα σε έναν ωκεανό τεράστιας ενέργειας, που αενάως ανακυκλώνεται και που οι ανθρώπινες ανάγκες χρειάζονται μόλις κάποια τρισεκατομμυριοστά μια «σταγόνας» αυτού του ωκεανού και ο άνθρωπος -αυτό διδάσκει η ιστορία- θα βρει τελικά τρόπους να τα εξασφαλίσει. Το «κόστος», που θα κληθούμε να πληρώσουμε, είναι το ζητούμενο και οι πάσης φύσης ιδεοληψίες το ανεβάζουν!
*Ο Όθωνας Κουμαρέλλας είναι αρχιτέκτονας μηχ/κος και συγγραφέας
ΠΗΓΗ ΑΙΡΕΤΙΚΕΣ ΙΔΕΕΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου