Η “ΣΑΡΩΤΙΚΗ ΦΟΒΙΑ” ΤΗΣ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ ΤΟΥ ΕΙΚΑΣΤΙΚΟΥ TONY OURSLER

 

Γράφει ο ΚΩΣΤΑΣ ΕΥΑΓΓΕΛΑΤΟΣ

 

Ο Tony Oursler γεννήθηκε το 1957 στη Νέα Υόρκη. Αποφοίτησε από το California Institute for the Arts (B.F.A) το 1979. Ο Oursler ασχολήθηκε με όλες τις εικαστικές μορφές, κύρια με την γλυπτική, τις περφόρμανς και τις εγκαταστάσεις τόσο σε γκαλερί όσο και σε δημόσιους χώρους / public projects. Aναδείχθηκε κύρια σε μια σημαντική μορφή στην εξέλιξη της video art. Συνειδητοποιώντας τους περιορισμούς της τηλεοπτικής εικόνας, καινοτόμησε καταργώντας τα όρια της μικρής οθόνης, δημιουργώντας εικονικές συνθέσεις τρισδιάστατες στο χώρο.

Από τα πρώτα video του 1970 και του 1980 μέχρι τις video-εγκαταστάσεις με κούκλες του το 1990, ο κεντρικός άξονας της δουλειάς του καλλιτέχνη είναι το ανθρώπινο σώμα, με έμφαση στο ανθρώπινο βλέμμα και πως αυτό επηρεάζεται από τη βία, τα media, τη σεξουαλικότητα, τις ψυχικές διαταραχές, την τεχνολογία και γενικά τις φοβίες του σύγχρονου πολιτισμού μας. Στα τέλη του 1990 ο Oursler δημιούργησε έργα μικρότερων διαστάσεων όπως τα «Eyes Series» και τα «Talking Heads» στα οποία εφάρμοσε οπτικά το ιδεολογικό του απόσταγμα χρησιμοποιώντας ελάχιστες ελαστικές φόρμες.

Στην καινούργια του συνθετική πρόταση  που πραγματοποιήθηκε σε διεθνείς γκαλερί ύστερα από 8 χρόνια, ο Oursler παρουσίασε τα  έργα του που εστίαζαν στην εξέλιξη της ανθρώπινης ταυτότητας μέσα από τις  τεχνικές που χρησιμοποιούνται στην τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου. Εστίασε το ενδιαφέρον του στη σύγχρονη πρωτοβουλία που δημιουργεί μηχανές για να ερμηνεύουν και να μετρούν τις ανθρώπινες εκφράσεις και γοητεύεται από  τη σύγχρονη ψυχολογία και τις εκλεπτυσμένες μιμητικές τεχνολογίες. O καλλιτέχνης εξερεύνησε τους τρόπους με τους οποίους το ανθρώπινο σώμα χρησιμοποιεί τους δικούς του μηχανισμούς, ειδικά το πρόσωπο και το κεφάλι, ώστε να εκφράσει την ταυτότητά του και να εξωτερικεύσει τα συναισθήματά του. Στις εκθέσεις αυτές, ο Tony Oursler παρουσίασε μεταξύ άλλων, μεγάλα πάνελς από αλουμίνιο, σε αφηρημένα σχήματα, που θυμίζουν πρόσωπα, επικαλυμμένα με διαφορετικές ανακλαστικές μεταλλικές επιφάνειες. Τα πρόσωπα αυτά, ενσωματωμένα σε βιντεο-οθόνες, απαρτίζονται από στόματα και μάτια, κρύβουν σημάδια, γεωμετρικά σχέδια αλγορυθμικής χαρτογράφησης αναγνώρισης προσώπου, συνδυάζοντας την ανθρώπινη έκφραση με το λογισμικό του ηλεκτρονικού προφίλ.

Πρόθεση του καλλιτέχνη ήταν να προσκαλέσει τον θεατή να δει τον εαυτό του μέσα από τα μάτια των μηχανημάτων που δημιούργησε πρόσφατα η ανθρωπότητα. Η αυξανόμενη πολυπλοκότητα και η επικράτηση της σάρωσης προσώπου στην κοινωνία, είναι το κλειδί για να κατανοήσουμε τα εξελιγμένα έργα του Oursler. Τα  έργα του στο σύνολο τους έχουν  εγείρει  ερωτήματα σχετικά με τη συσσώρευση βιομετρικών δεδομένων από σαρώσεις προσώπου, ίριδας, δακτυλικών αποτυπωμάτων. Ο καλλιτέχνης φαίνεται να διερωτάται με αυτά  από ποιόν και με ποιόν τρόπο χρησιμοποιούνται  τα υπάρχοντα δεδομένα,  για ποιόν λόγο δημιουργούνται τα ηλεκτρονικά προφίλ, που κατηγοριοποιούν τους ανθρώπους ανάλογα με την εξωτερική εμφάνιση, την αλληλουχία DNA και τα μοναδικά σωματικά χαρακτηριστικά τους. Οι συνθέσεις του αποκαλύπτουν τις όμορφες, αλλά σαφώς μη-ανθρώπινες ιδιότητες αυτών των αναλύσεων. Ο Oursler μέσα από τη δουλεία του αμφισβήτησε λίαν πρώιμα και αμφισβητεί τη χρησιμότητα που έχει η εκμάθηση της κατανόησης των συναισθημάτων σε μηχανές, ενώ παράλληλα εξερευνά συνεχώς την εξέλιξη της ανθρώπινης ταυτότητας.

O Tony Oursler που ζεί και εργάζεται στη Νέα Υόρκη έχει εκθέσει τα έργα του σε μεγάλα μουσεία παγκοσμίως όπως στα: Stedelijk Museum, Amsterdam, Pinchuk Art Centre, Kiev , ARoS Aarhus Kunstmuseum, Denmark , Helsinki City Art Museum, Finland, Metropolitan Museum of Art, New York (, Kunsthaus Bregenz , Whitney Museum of American Art, New York, με πρώτη μουσειακή του έκθεση το 1998 στο Kunstverein Hannover, Germany. Έχει συμμετάσχει στις εκθέσεις  Documenta VIII and IX.  Τα έργα του ανήκουν σε μεγάλες συλλογές, συμπεριλαμβανομένων των: the Hirshhorn Museum and Sculpture Garden, Washington, DC, Centre Georges Pompidou, Paris, Museum of Modern Art, New York, National Museum of Osaka, Japan, Tate Gallery, London, Van Abbemuseum, Eindhoven and ZMK/Center for Art & Media, Karlsruhe, Germany.

Οι φάσεις της δουλειάς του έχουν παρουσιαστεί με σημαντική απήχηση στους φιλότεχνους και σε ατομικές εκθέσεις του στην Ελλάδα,  που έχει διοργανώσει στην Αθήνα η Γκαλερί Bernier/ Eliades. Στα εγκαίνια των εκθέσεων αυτών το 1994, 1996-97, 2000, 2004, 2007, 2015 απέκτησα μια άμεση εξοικείωση με τις εκφραστικές του επιλογές του συνομίληκου μου εικαστικού, που γίνονται κατευθείαν αντιληπτές και αναγνωρίσιμες. Τόσο τα έργα του, προσχέδια και σχέδια με μικτή τεχνική σε χαρτί, όσο και οι ψηφιακές κατασκευές του με επιχρωματισμένες επιφάνειες αλουμινίου, οθόνες και βιντεοπροβολές έχουν έντονο ευρωπαικό χαρακτήρα και μια παράδοξα ελκυστική διανοητική αύρα. Με αρχικές αναφορές και συγγένειες με τα φωτομοντάζ του Herbert Bayer, σημαντικoύ σχεδιαστή του Μπαουχάουζ, που μετανάστευσε από την Γερμανία και υλοποίησε τις πρωτοποριακές ιδέες του στην Αμερική μέχρι το 1984, ο Oursler από το ξεκίνημα του πέτυχε να αξιοποιήσει τις ποικίλες ψηφιακές δυνατότητες και την ηλεκτρονική τέχνη/ electronic art της γενιάς του. Η πολυδιάστατη δράση του με τα φαντασμαγορικά όντα του, τερατικές καρικατούρες σαν εξωγήινες υπάρξεις στο μαύρο κουτί μιας επόμενης μέρας είναι καθηλωτικές. Η συνεργασία του επίσης σε μουσικά βίντεο του φίλου του David Bowie διεύρυνε την επιρροή του. Μαζί με άλλους πολύ γνωστούς βιντεοκαλλιτέχνες όπως ο Nam June Paik, ο Bill Viola κ.α. σηματοδότησε την νέα εικαστική και πολιτιστική γεωγραφία, που εντυπωσιάζει, με την ανανεωτική της δυναμική και ακμάζει με παγκόσμια εμβέλεια, από  το τέλος του 20^ου αιώνα που την εξέθρεψε και στη συνέχεια μέχρι τις μέρες μας. Θα έλεγα ότι στο γενικότερο φάσμα των επιδιώξεων του μοντερνισμού, από τα προφητικά επιτεύγματα της «Ρώσικης πρωτοπορίας», τον ξέφρενο, ταχύ «φουτουρισμό», τον ευρηματικό, επαναστατικό «ντανταισμό», το ρέον, πολυσυλλεκτικό φλούξους και την διανοητική, εστέτ «εννοιολογική τέχνη», η περίπτωση του Oursler, συνεχίζει και επαυξάνει την εικαστική έρευνα για την ανασύνθεση του οπτικού πεδίου, αναμοχλεύοντας με παραστατικές σαρώσεις την υποσυνείδητη υπαρξιακή «φοβία».

Κώστας Ευαγγελάτος

Ζωγράφος, Λογοτέχνης, Θεωρητικός της τέχνης.

(Το κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε στο ένθετο Art and Business της εφημ. ΑΞΙΑ)