Δύο μονόπρακτα, του Ιάκωβου Καμπανέλλη

 

28/8/2022. Από το νεόκοπο «Φεστιβάλ Πολιτισμού» της Σίφνου, «Στα μονοπάτια των Θεών»

(Τιμητική εκδήλωση για τον Σίφνιο θεατρικό συγγραφέα, πεζογράφο κ.ά. Μανώλη Κορρέ και μια θεατρική παραστάση με δύο μονόπρακτα του Καμπανέλλη, σε σκηνοθεσία του Μάνου Καρατζογιάννη)

Του Λέανδρου Πολενάκη, εφημ. Η ΑΥΓΗ

Λίγα απαραίτητα για τη Σίφνο πρώτα. Για όσους τυχόν δεν το γνωρίζουν, η Σίφνος, από όλα τα νησιά των Κυκλάδων, έχει την μακρότερη και την πιο στέρεη πνευματική παράδοση. Σε όλη την ενετοκρατία και την τουρκοκρατία διατηρούσε την πατριαρχική «Σχολή του Παναγίου Τάφου», που ήταν, σύμφωνα με τις συνθήκες της εποχής, ένα πραγματικό Πανεπιστήμιο στο οποίο διδάσκονταν μεταξύ άλλων οι θετικές επιστήμες, μαθηματικά, φυσική, αλλά και θεολογία, φιλοσοφία και εν γένει «τα γράμματα», κατά την ορολογία της εποχής. Για τους όλους αυτούς τους λόγους ονόμαζαν τη Σίφνο: «Παιδευτήριον του Αρχιπελάγους».

Επίσης πρέπει να πούμε ότι η Σίφνος ήταν το τέταρτο ελληνικό νησί μετά την Ύδρα, τις Σπέτσες και τα Ψαρά, που ύψωσε τη σημαία της επανάστασης και μετείχε ενεργά σε αυτήν, παρά την λυσσώδη αντίδραση της δημογεροντίας. Και αυτό έγινε χάρις στις άοκνες προσπάθειες ενός ανθρώπου μυημένου στη «Φιλική Εταιρεία» που προερχόταν από τα σπλάχνα της Σχολής και δίδασκε σε αυτήν, ο οποίος στη συνέχεια έγινε επί Καποδίστρια ο πρώτος Υπουργός Παιδείας του πρώτου και μόνου ελεύθερου (επί Καποδίστρια) Ελληνικού Κράτους. Ένα θαύμα μέσα στην καρδιά της αντιδραστικής Ευρώπης, κάτω από την κυριαρχία της «Ιερής Συμμαχίας», που κράτησε, όμως, δυστυχώς πολύ λίγο, ως την άνανδρη δολοφονία του πρώτου Έλληνα Κυβερνήτη.

Στα 1851 έκλεισε οριστικά η Σχολή, που θεωρήθηκε «περιττή» πολυτέλεια μέσα στην «οικονομίστικη» νοοτροπία της καινούργιας κατάστασης των Οθωνοβαυαρών. Για το πώς έκλεισε, με τίνων την πρωτοβουλία και με ποια αιτιολογία (κυρίως επειδή, επιτρεπόταν η φοίτηση και των κοριτσιών σε αυτό, ενώ αυτά είναι προορισμένα, κατά τους ιθύνοντες, για το σπίτι και τον αργαλειό!), διαθέτουμε ένα σπαρταριστό ντοκουμέντο, που δεν είναι, όμως, του παρόντος να το παρουσιάσουμε. Το όνομα του πνευματικού αυτού ανθρώπου και αγωνιστή ήταν «Νικόλαος Χρυσόγελος» και η Σίφνος που δεν έχει ξεχάσει το παρελθόν της, πάντοτε τιμά την μνήμη του. Αυτά τα λίγα, επί του παρόντος, για τη Σίφνο των λογίων, των ποιητών και των επιστημόνων.

Το φετινό καλοκαίρι ο δραστήριος Δήμος Σίφνου μας επιφύλαξε μια μεγάλη έκπληξη: αποφάσισε να ξεκινήσει ένα «Φεστιβάλ Πολιτισμού στα μονοπάτια των θεών», κάτω από τη διεύθυνση του καλού ηθοποιού και σκηνοθέτη Μάνου Καρατζογιάννη, με πολλές και ποικίλες εκδηλώσεις, όπου ο υπογράφων κλήθηκε να μετάσχει ως κύριος ομιλητής στην τιμητική βραδιά για τα εκατό χρόνια από τη γέννηση του σημαντικού Σίφνιου θεατρικού συγγραφέα, πεζογράφου και πολλά άλλα, Μανώλη Κορρέ. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε με μεγάλη συμμετοχή του κόσμου στην αυλή της αρχοντικής Εκκλησίας του Αγίου Κωνσταντίνου στον Αρτεμώνα, ο υπογράφων μίλησε για τον άνθρωπο Μανώλη Κορρέ και για το έργο του, ανατρέχοντας και σε παιδικές αναμνήσεις από τη μυθική «παλιά» Σίφνο «της καρδιάς μας», αυτήν την ίδια που ενέπνεε και τον Μανώλη να την ανακαλεί διαρκώς στην ομιλία και στις γραφές του, αλλά ποτέ ρομαντικά! Πάντα σε ένα ύφος «ποιητικού ρεαλισμού». Αποσπάσματα από την πεζογραφία του διάβασε λαμπρά η πολύ καλή ηθοποιός Καίτη Κωνσταντίνου.

Αλλά, κορυφαία στιγμή του Φεστιβάλ ήταν η παρουσίαση σε ενιαία παράσταση δύο μονόπρακτων του «πατέρα» του σύγχρονου θεάτρου μας, Ιάκωβου Καμπανέλλη -ενώ διανύουμε το «Έτος Καμπανέλλη»- σε σκηνοθεσία του Μάνου Καρατζογιάννη, στην αυλή του παλιού σχολείου του Αρτεμώνα, σήμερα νηπιαγωγείου. Πρόκειται για τον σπάνια παιζόμενο «Επικήδειο» και για το γνωστότερο «Αυτός και το παντελόνι του». Το πρώτο είναι μια σπαρταριστή σάτιρα, χωρίς κακία, για τα «ήθη και έθιμα» της συντεχνίας των συγγραφέων, την άμετρη φιλοδοξία, τους αθέμιτους ανταγωνισμούς, τους παραγκωνισμούς και τις τρικλοποδιές του ενός στον άλλον, που ο Καμπανέλλης γνώριζε πολύ καλά αλλά ο κόσμος αγνοεί, θεωρώντας την κοινότητα των συγγραφέων «αγγελική». Όλα αυτά με την ευκαιρία του «επικήδειου» μετά την εξόδιο ακολουθία ενός θανόντος μέλους της συντεχνίας, που προκαλεί τον φθόνο του «συναδέλφου» του. Το μονόπρακτο, από όσο ξέρω, απηχεί μια αληθινή ιστορία. Το δεύτερο έργο είναι ένα γνήσιο «τσεχωφικό» κομμάτι, μια εικόνα σπαρακτική της ανθρώπινης ερημιάς, όπου ένας φτωχός, μοναχικός απόμαχος της ζωής δεν μπορεί να περάσει την κλωστή στη βελόνα για να μαντάρει το μοναδικό, απόμαχο κι αυτό, παντελόνι του! Το καλύτερο, κατά τη γνώμη μου, έργο του Καμπανέλλη, που σίγουρα θα το ζήλευε η πέννα του μεγάλου Ρώσου συγγραφέα.

Η σκηνοθεσία του Μάνου Καρατζογιάννη καθοδήγησε σταθερά τον πολύ καλό ηθοποιό μας Χρήστο Χατζηπαναγιώτη να ενσαρκώσει και τους δύο ρόλους με πολύ χιούμορ, μεγάλο πάθος και πολλή ανθρωπιά, περνώντας επιδέξια, σαν την κλωστή μέσα από τη βελόνα, ένα δυνατό αίσθημα ανάμικτο χαράς και λύπης. Το απλό, «φυσικό» σκηνικό του Δημήτρη Κοντού, το ταιριαστό «κοστούμι» της Βασιλικής Σύρμα, η ωραία μουσική του Αντώνη Παπακωνσταντίνου έδεσαν το πράγμα.