Μάχης Τράτσα : Πέντε ελληνικά νησιά υπό την ομπρέλα της ΕΕ

 

Στόχος να προστατευθούν από διαφόρους κινδύνους αλλοίωσης του αιγαιοπελαγίτικου τοπίου και από την άναρχη ανάπτυξη αιολικών πάρκων

 

Τα Κύθηρα και τέσσερα νησιά των Κυκλάδων περιλαμβάνονται στις 12 πιο απειλούμενες περιοχές πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ευρώπη για το 2021. Η παρουσία τους στη λίστα της Europa Nostra (του πανευρωπαϊκού οργανισμού για την Πολιτιστική Κληρονομιά) και του εταίρου της, του Ινστιτούτου  της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ), κρίθηκε αναγκαία προκειμένου να προστατευθούν από διάφορους κινδύνους αλλοίωσης του αιγαιοπελαγίτικου τοπίου από την άναρχη ανάπτυξη αιολικών πάρκων και δόμησης.

Η επιλογή έγινε από τον εταίρο τους στην Ελλάδα, την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ). Τα πέντε νησιά – Αμοργός, Κίμωλος, Σίκινος, Τήνος, Κύθηρα –  μοιράζονται το λεγόμενο «κυκλαδίτικο τοπίο», παρότι το τελευταίο δεν ανήκει στο σύμπλεγμα των Κυκλάδων. Και είναι αυτό το εμβληματικό τοπίο που τους δίνει υψηλή πολιτιστική και περιβαλλοντική αξία, καθώς διαμορφώνεται από το χρώμα και τα μελτέμια του Αιγαίου Πελάγους, τους λόφους και τα βραχώδη βουνά που έχουν σμιλευτεί από τον άνεμο και την αλμύρα, τους παραδοσιακούς οικισμούς, τα μνημεία και τους αρχαιολογικούς χώρους.

Νησιά σε κίνδυνο

«Αυτό το πολυεπίπεδο τοπίο βρίσκεται σε σοβαρό κίνδυνο, επειδή η ελληνική κυβέρνηση ενθαρρύνει τη μετατροπή του σε βιομηχανική ζώνη αιολικών πάρκων» αναφέρεται στην αιτιολόγηση της Europa Nostra, η οποία έχει την υποστήριξη του προγράμματος Creative Europe της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

H ΕΛΛΕΤ, που ενέταξε τα νησιά στο Πρόγραμμα «7 Υπό Απειλή» («7 Most Endangered») του 2021, στηρίζει την ανάπτυξη ΑΠΕ, αλλά με σωστή χωροταξία, ώστε να μην κινδυνεύσουν τοπία ιδιαίτερης πολιτιστικής και περιβαλλοντικής αξίας. Οπως αναφέρει, «ήδη οι αδειοδοτήσεις που έχουν δοθεί ξεπερνούν κατά πολύ τις απαιτήσεις του ενεργειακού σχεδιασμού της χώρας, συνεπώς η ανάγκη διαφύλαξης αυτών των τοπίων είναι εφικτή».

Ειδικότερα, η μελέτη φέρουσας ικανότητας της Αμοργού, την οποία η ΕΛΛΕΤ ολοκλήρωσε το 2018, ανέδειξε τον πιεστικό κίνδυνο ερημοποίησης για το νησί. Εκεί εντοπίζονται σημαντικές περιοχές Natura, εξαιρετικά μνημεία (ο αρχαίος πύργος της Αγίας Τριάδας, το μοναστήρι Χοζοβιώτισσα του 11ου αιώνα κ.λπ.), αλλά και τα «Blue Paths», ένα δίκτυο 16 μονοπατιών, όλων με θέα το Αιγαίο. Στη λίστα περιελήφθησαν και τα Κύθηρα διότι αποτελούν σημαντικό σταθμό για αποδημητικά πτηνά και διαθέτουν ένα ποικίλο τοπίο με χαρακτηριστικά ασυνήθιστα για αιγαιοπελαγίτικο νησί.

Κίμωλος και Σίκινος

Οσο για την Κίμωλο, η μισή της έκταση καλύπτεται από περιοχές Natura. Επίσης, διαθέτει  αξιόλογα πολιτιστικά, ιστορικά και γεωλογικά μνημεία, ένα δίκτυο δώδεκα μονοπατιών και γεωθερμική ενέργεια υψηλής ενθαλπίας, επαρκή για την κάλυψη των ενεργειακών του αναγκών.  Στο «7 Υπό Απειλή» εντάχθηκε και η Σίκινος προκειμένου να διαφυλαχθούν το φυσικό τοπίο και η εξαιρετική πολιτιστική κληρονομιά της. Διαθέτει αρχαιολογικούς χώρους μεγάλης σημασίας, όπως το περίφημο μνημείο της Επισκοπής, ένα από τα σπάνια παραδείγματα αρχαίου κτιρίου με συνεχή χρήση από τον 3ο αιώνα που κατασκευάστηκε έως σήμερα. Επίσης, έχει διατηρηθεί και το αρχαίο δίκτυο μονοπατιών. Σχετικά με την Τήνο, οι ειδικοί της ΕΛΛΕΤ εξηγούν ότι πρέπει να προστατευθεί από επεμβάσεις που μπορεί να αλλοιώσουν τη φυσιογνωμία της. Πρόκειται για ένα νησί που τα έχει όλα – μακρά παράδοση μαρμαρογλυπτικής και καλαθοπλεκτικής, την εκκλησία της Παναγίας, διατηρητέους οικισμούς, περιστεριώνες, τις ξερολιθιές, ένα εκτενέστατο δίκτυο μονοπατιών πεζοπορίας που οδηγεί σε εντυπωσιακούς γεωλογικούς σχηματισμούς, τα διάσημα λατομεία μαρμάρου κ.ά.

Χορηγία για δράσεις προστασίας

Φέτος, για πρώτη φορά, οι τελικοί «7 Υπό Απειλή» τόποι που θα περιληφθούν την ερχόμενη άνοιξη στη short list του προγράμματος θα διεκδικήσουν μία χορηγία έως 10.000 ευρώ ανά περιοχή προκειμένου να ξεκινήσουν δράσεις προστασίας. Εκτός από τα 5 ελληνικά νησιά, τη λίστα συμπληρώνουν η εκκλησία του Saint Denis στο Hauts-de-France της Γαλλίας, ο κήπος Giusti στη Βερόνα της Ιταλίας, το Σύγχρονο Θέατρο Σόφιας της Βουλγαρίας, το φρούριο Narikala της Τιφλίδας στη Γεωργία κ.ά.

Αγώνες μισού αιώνα για τον πολιτισμό και το περιβάλλον

Η ΕΛΛΕΤ αγωνίζεται για έναν βιώσιμο τρόπο ζωής με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας από το 1972, οπότε την ίδρυσαν η σημερινή πρόεδρός της κυρία Λυδία Καρρά και ο σύζυγός της Κώστας Καρράς. Ωστόσο, στην περίπτωση του κυκλαδίτικου τοπίου, ζητά εναλλακτικές και ισορροπημένες λύσεις καθαρής ενέργειας αντί μαζικών αιολικών πάρκων. Είναι ο επόμενος αγώνας τους για το 2021. Ο προηγούμενος το 2020 κερδήθηκε και αποτέλεσε ορόσημο για το αστικό περιβάλλον γύρω από την Ακρόπολη, καθώς οι επίμονες προσπάθειες της ΕΛΛΕΤ και των κατοίκων της περιοχής γύρω από την Ακρόπολη πέτυχαν μία ακόμα σημαντική νίκη.
Ηδη από το 2019 είχαν αρχίσει να ακούγονται οι πρώτες φωνές αντίστασης των κατοίκων, οι οποίοι στη συνέχεια ζήτησαν τη συμβολή της ΕΛΛΕΤ προκειμένου να αποτρέψουν την ανέγερση δεκαώροφων κατασκευών στη σκιά του Ιερού Βράχου. Ακολούθησαν κινητοποίηση και μια ιστορική απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, η οποία οδήγησε στην έκδοση δύο υπουργικών αποφάσεων (ΥΑ) που όχι μόνο έβαλαν φρένο στα ψηλά κτίρια αλλά εξαναγκάζουν ξενοδοχείο της περιοχής να κατεδαφίσει τους δύο τελευταίους ορόφους του.
Το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο είχε αποφανθεί ότι η μη θέσπιση ειδικών όρων δόμησης στις περιοχές που βρίσκονται στις παρυφές του Ιερού Βράχου έχει ως αποτέλεσμα την ελλιπή προστασία της Ακρόπολης. Σε εφαρμογή της απόφασης, υπογράφηκαν οι δύο ΥΑ που «κονταίνουν» τα κτίρια σε Κουκάκι – Μακρυγιάννη. Η πρώτη αφορά τη μη έγκριση της μελέτης του ανεγερθέντος και εν πλήρη λειτουργία… δωδεκαώροφου (τελικό ύψος 36,65 μέτρα) ξενοδοχείου στο Κουκάκι και τον περιορισμό του ύψους του στα 24 μέτρα. Η δεύτερη εγκρίνει σχέδιο προεδρικού διατάγματος (ΠΔ) για τα ύψη των κτιρίων στην περιοχή Μακρυγιάννη, όπως ορίζουν οι αποφάσεις του ΣτΕ (ανώτατο ύψος 21 μέτρα).
Ωστόσο το κεφάλαιο «Ακρόπολη» δεν έχει κλείσει οριστικά. Οπως αναφέρει η κυρία Καρρά, για την οριστική προστασία της περιοχής απαιτείται έκδοση ΠΔ με προστατευτικούς όρους δόμησης και χρήσεις γης. «Αποφάσεις που δεν προστατεύουν οριστικά την Ακρόπολη μας στερούν κάθε ηθικό έρεισμα για τη δίκαιη εθνική διεκδίκηση της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα. Η κοινή γνώμη, διεθνώς, είναι μαζί μας – 50.000 υπογραφές συγκεντρώθηκαν ως σήμερα στο ψήφισμα πολιτών στο AVAAZ» καταλήγει η κυρία Καρρά.
Και οι μάχες για την πρόεδρο της ΕΛΛΕΤ, η οποία έχει βραβευθεί από τη Europa Nostra για το πρόγραμμα «Μονοπάτια Πολιτισμού», συνεχίζονται. Οι αγώνες για τη διατήρηση των αρχαίων του μετρό Θεσσαλονίκης στη θέση τους, δίχως απόσπαση, δεν σταματούν, ενώ φαίνεται ότι μπαίνει σε καλό δρόμο και η διάσωση του Τατοΐου.

 

 

 

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

Περιβάλλοντος και Πολιτισμού

Τριπόδων 28

10558 Αθήνα

Τηλ. 210-3225245

www.ellet.gr