ΟΙ ΠΑΡΑΓΝΩΡΙΣΜΕΝΟΙ, του Τάκη Σπετσιώτη

 

Με αφορμή τον θάνατο μιας παλιάς ηθοποιού, της Βούλας Χαριλάου, που η είδησή του έφτασε είκοσι μέρες μετά στο διαδίκτυο, έκανα κλικ πάνω σε τούτο το φιλμ στον τοίχο ενός φίλου, όπου η συγχωρεμένη ήταν πρωταγωνίστριά του. Το είχα δει; το είχα δει και το είχα ξεχάσει; -ούτε που θυμόμουν. Γεγονός είναι πάντως ότι το είδα μονορούφι χθες, και το απόλαυσα. Ψυχολογικό θρίλερ, ατμοσφαιρικότατο, αφήγηση σφιχτή, αληθινοί χαρακτήρες, ερμηνείες, κινηματογράφηση έξοχη που δεν χρησιμοποιεί ποτέ κραυγαλέα κλισέ. Με το πες -πες είδα και μια πρόσφατη συνέντευξη του σκηνοθέτη, του 84χρονου Ερρίκου Ανδρέου, αποσυρμένου στη Σύρο, όπου με πλήρη νηφαλιότητα και την απόσταση που χαρίζει μόνο ο χρόνος, εξιστορούσε, μεταξύ άλλων, και τα πάθη του φίλμ : μόνο ένα βραβείο β' γυναικείου ρόλου στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης του '61 - ούτε καν στην έξοχη πρωταγωνίστρια Βούλα Χαριλάου, την ελληνίδα Βίβιαν Λη-, ελάχιστα εισιτήρια, και πάει λέγοντας- η γνωστή πικρή μοίρα πολλών ελληνικών ταινιών στον καιρό τους. Βλέποντας σ' ένα απ' αυτά τα ετήσια αφιερώματα ''Πανόραμα'' κλπ, φέτος να προβάλλεται το φίλμ 61 χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία του, και, κατά διαβολική σύμπτωση, λίγες μέρες μετά τον θάνατο της απομονωμένης πρωταγωνίστριάς του, της οποίας η οικογένεια ούτε στο ΣΕΗ δεν τον ανακοίνωσε, σκέφτηκα πόσο καιρό κάνουν κάποιες αξιόλογες ταινίες -πείτε τις έκκεντρες ή παρεκκλίνουσες από τον mainstream κινηματογράφο της εποχής τους- πόσο καιρό κάνουν να βρουν το δρόμο τους, αλλά παραταύτα εξακολουθούν να συγκινούν. Οδύνη ασφαλώς για τους συντελεστές τους που ''όταν έρθει το μήνυμα δεν είναι πια καιρός'' όπως θα ΄λεγε ο Καρυωτάκης. Γι αυτό, θα 'ταν πολύ ενδιαφέρον, αντί ν' αναμασάμε τα ίδια και τα ίδια στις ρετροσπεκτίβες, να τις οργανώνουμε όχι μόνο με μουσειακά κριτήρια, λοιπόν, αλλά διότι οι ταινίες που προβάλλουμε βλέπονται ακόμη. Μια ρετροσπεκτίβα άγνωστων αριστουργημάτων, ας πούμε, όπως στην λογοτεχνία : ένα παραγνωρισμένο ποίημα του Λαπαθιώτη ή του Καββαδία που τραγουδιέται ωστόσο απ' τους νέους του Σήμερα, απ' ό,τι ένα του Σικελιανού ή του Παλαμά, ένα διήγημα του Ταχτσή ή του Ιωάννου που, στον καιρό του, είχαμε θεωρήσει ''επουσιώδες'' μπροστά σ' ένα ογκώδες έργο του Καζαντζάκη ή μια ''τριλογία-ποταμό''- αλλά που συμπίπτει, θεματολογικά και σαν γραφή, με σύγχρονες αγωνίες. Και που οι καιροί- έστω και ανεπισήμως- το δείχνουν. Δεν χρειαζόμαστε ''ιστορικά'' διαπιστευτήρια. Αρκεί που τα νιώθουμε απο μιας παλιάς ηθοποιού, της Βούλας Χαριλάου, που η είδησή του έφτασε είκοσι μέρες μετά στο διαδίκτυο, έκανα κλικ πάνω σε τούτο το φιλμ στον τοίχο ενός φίλου, όπου η συγχωρεμένη ήταν πρωταγωνίστριά του. Το είχα δει; το είχα δει και το είχα ξεχάσει; -ούτε που θυμόμουν. Γεγονός είναι πάντως ότι το είδα μονορούφι χθες, και το απόλαυσα. Ψυχολογικό θρίλερ, ατμοσφαιρικότατο, αφήγηση σφιχτή, αληθινοί χαρακτήρες, ερμηνείες, κινηματογράφηση έξοχη που δεν χρησιμοποιεί ποτέ κραυγαλέα κλισέ. Με το πες -πες είδα και μια πρόσφατη συνέντευξη του σκηνοθέτη, του 84χρονου Ερρίκου Ανδρέου, αποσυρμένου στη Σύρο, όπου με πλήρη νηφαλιότητα και την απόσταση που χαρίζει μόνο ο χρόνος, εξιστορούσε, μεταξύ άλλων, και τα πάθη του φίλμ : μόνο ένα βραβείο β' γυναικείου ρόλου στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης του '61 - ούτε καν στην έξοχη πρωταγωνίστρια Βούλα Χαριλάου, την ελληνίδα Βίβιαν Λη-, ελάχιστα εισιτήρια, και πάει λέγοντας- η γνωστή πικρή μοίρα πολλών ελληνικών ταινιών στον καιρό τους. Βλέποντας σ' ένα απ' αυτά τα ετήσια αφιερώματα ''Πανόραμα'' κλπ, φέτος να προβάλλεται το φίλμ 61 χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία του, και, κατά διαβολική σύμπτωση, λίγες μέρες μετά τον θάνατο της απομονωμένης πρωταγωνίστριάς του, της οποίας η οικογένεια ούτε στο ΣΕΗ δεν τον ανακοίνωσε, σκέφτηκα πόσο καιρό κάνουν κάποιες αξιόλογες ταινίες -πείτε τις έκκεντρες ή παρεκκλίνουσες από τον mainstream κινηματογράφο της εποχής τους- πόσο καιρό κάνουν να βρουν το δρόμο τους, αλλά παραταύτα εξακολουθούν να συγκινούν. Οδύνη ασφαλώς για τους συντελεστές τους που ''όταν έρθει το μήνυμα δεν είναι πια καιρός'' όπως θα ΄λεγε ο Καρυωτάκης. Γι αυτό, θα 'ταν πολύ ενδιαφέρον, αντί ν' αναμασάμε τα ίδια και τα ίδια στις ρετροσπεκτίβες, να τις οργανώνουμε όχι μόνο με μουσειακά κριτήρια, λοιπόν, αλλά διότι οι ταινίες που προβάλλουμε βλέπονται ακόμη. Μια ρετροσπεκτίβα άγνωστων αριστουργημάτων, ας πούμε, όπως στην λογοτεχνία : ένα παραγνωρισμένο ποίημα του Λαπαθιώτη ή του Καββαδία που τραγουδιέται ωστόσο απ' τους νέους του Σήμερα, απ' ό,τι ένα του Σικελιανού ή του Παλαμά, ένα διήγημα του Ταχτσή ή του Ιωάννου που, στον καιρό του, είχαμε θεωρήσει ''επουσιώδες'' μπροστά σ' ένα ογκώδες έργο του Καζαντζάκη ή μια ''τριλογία-ποταμό''- αλλά που συμπίπτει, θεματολογικά και σαν γραφή, με σύγχρονες αγωνίες. Και που οι καιροί- έστω και ανεπισήμως- το δείχνουν. Δεν χρειαζόμαστε ''ιστορικά'' διαπιστευτήρια. Αρκεί που τα νιώθουμε.