Το Σερβικό οικολογικό κίνημα Στάρα Πλανίνα

 του Γιώργου Κυριακού

Στάρα Πλανίνα : Πρόκειται για μια οροσειρά απείρου κάλλους, με ιδιαίτερη χλωρίδα  και πανίδα, με μεγάλο αριθμό σπηλαίων, με προστατευόμενες περιοχές και καταφύγια ζώων. Από τη Στάρα Πλανίνα ξεκινά μια σειρά ποταμών που καταλήγουν στον Δούναβη, με πολλούς καταρράκτες και πλούσια βλάστηση, με θερμές πηγές, με φαράγγια, με εναλλαγές τοπίων: δάση, θάμνοι, λιβάδια, οροπέδια και περιοχές με τύρφη. Εδώ ζουν τα μεγαλύτερα θηλαστικά της Ευρώπης: η καφέ αρκούδα, ο λύκος, ο αγριόχοιρος, το σαμουά (ένα είδος αγριοκάτσικου) και τα ελάφια. Στα ποτάμια και στα ρυάκια ζουν 25 είδη ψαριών και στους ουρανούς της πετούν 203 είδη πουλιών, μαζί με κάποια ενδημικά. Από το 1966 ξεκίνησε να προστατεύεται, και στη δεκαετία του 1980 είχαν ήδη δημιουργηθεί 7 φυσικά καταφύγια και 3 φυσικά μνημεία.

Στη σερβική Στάρα Πλανίνα έχει αναπτυχθεί ένα οικολογικό κίνημα συνδεδεμένο με τους κατοίκους των χωριών, μετά τις αποφάσεις της κυβέρνησης να κατασκευάσει ένα δίκτυο φραγμάτων και να εγκαταστήσει εκατοντάδες(!) υδροηλεκτρικά εργοστάσια παραγωγής ρεύματος. Όλα αυτά στο γενικότερο «οικολογικό» πλαίσιο «μείωσης των ρύπων» που προωθείται από την Ε.Ε. και τις «πράσινες» βιομηχανίες των ισχυρότερων και προηγμένων κρατών μελών της. Κι ας έχει η Σερβία τα μεγαλύτερα αποθέματα λιγνίτη στην Ευρώπη (δεύτερη μετά τη Γερμανία), κι ας υποστηρίζεται ενεργειακά με το μαζούτ και το φυσικό αέριο που έρχεται από τη Ρωσία μέσω αγωγών που διασχίζουν την Ουκρανία και την Ουγγαρία. Ή μάλλον, ακριβώς γι’ αυτό…

 

Ο Αίμος στα ελληνικά (στα τουρκικά Μπαλκάν, δηλαδή Βαλκάνια), ή Στάρα Πλανίνα στα βουλγαρικά και στα σέρβικα, είναι μια οροσειρά που εκτείνεται 560 χιλιόμετρα: ξεκινά από την κορυφή Βράσκα Τσούκα της Σερβίας και συνεχίζεται, μέσω της κεντρικής Βουλγαρίας, μέχρι το Κάπε Εμίν στη Μαύρη Θάλασσα. Ιστορικά, είναι το λίκνο του Βουλγαρικού κράτους, το οποίο στράφηκε ενάντια στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Σε αυτά τα βουνά έζησαν και πολέμησαν κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αργότερα, οι γνωστοί Χαϊντούκοι. Εκεί τερματίστηκε και ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος του 1877-78, που έδωσε στη Ρωσία το προβάδισμα για τη συμφωνία του Αγίου Στεφάνου.

«Οι εκσκαφείς των επενδυτών θα συναντούν οδοφράγματα»

Το κίνημα εμφανίστηκε, όπως πληροφορούμαστε, από τη δεκαετία του 1980, όταν το χωριό Τέμσκα αντιτάχθηκε στην εκτροπή του ποταμού Τοπλοντόλσκα στη λίμνη Ζαβόισκο. Το κίνημα αυτό εξελίχθηκε στη διάρκεια των χρόνων και, το 2017, αντιτάχθηκε στην πρόθεση της εγκατάστασης αγωγών για υδροηλεκτρικό σταθμό στο ποτάμι, ξεκινώντας μια εκστρατεία ενημέρωσης των κατοίκων της περιοχής. Το 2018 και 2019, μέσω των κοινωνικών δικτύων, ξεκίνησε μια συστηματική προσπάθεια ενημέρωσης του κοινού, δικτύωσης των διαφόρων συλλογικοτήτων και απόκτησης θεσμικής μορφής ενάντια στην εγκατάσταση υδροηλεκτρικών σταθμών και φραγμάτων. Το κίνημα αυτό προχώρησε έπειτα τόσο σε επίσημα διαβήματα διαμαρτυρίας με αποδέκτη την κυβέρνηση, όσο και σε ενέργειες κατά των εγκαταστάσεων. Ταυτόχρονα, το κίνημα και οι κάτοικοι προωθούν τον οικολογικό τουρισμό ως αντίβαρο της «εθνικής πολιτικής για την ενέργεια», που έχει γίνει παρακολούθημα της πολιτικής της Ε.Ε. και των ντόπιων εργολάβων.

Στη σερβική Στάρα Πλανίνα έχει αναπτυχθεί ένα οικολογικό κίνημα συνδεδεμένο με τους κατοίκους των χωριών, μετά τις αποφάσεις της κυβέρνησης να κατασκευάσει ένα δίκτυο φραγμάτων και να εγκαταστήσει εκατοντάδες(!) υδροηλεκτρικά εργοστάσια παραγωγής ρεύματος

Ο Γιοβάνοβιτς, εκπρόσωπος του κινήματος Στάρα Πλανίνα, δήλωσε: «Όπου εμφανίζονται οι εκσκαφείς των επενδυτών θα συναντούν οδοφράγματα… Θα χρησιμοποιήσουμε βία για να αποτρέψουμε οποιαδήποτε επίθεση στα ποτάμια μας. Οι επενδυτές είναι οι μόνοι που θα χάσουν χρήματα εάν σταματήσουν οι δραστηριότητες που βλάπτουν το περιβάλλον». Την περίοδο αυτή επιχειρούν να σταματήσουν τις εργασίες στο χωριό Ρακίτα, όπου ετοιμάζεται εργοστάσιο. Στις 10 Απριλίου έγινε μεγάλη διαδήλωση στο Βελιγράδι από το σύνολο των σερβικών κινήσεων για το περιβάλλον (όπως και για τα ορυχεία, τα λατομεία και τις βιομηχανίες, για τα εγκαταλειμμένα εργοστάσια με τοξικά αποθέματα κ.λπ.). Ογδόντα περιβαλλοντικές οργανώσεις συμμετείχαν σε αυτήν την κινητοποίηση, και κατέθεσαν έγγραφο με 13 αιτήματα.

 

Οικολογικός πατριωτισμός ενάντια σε «επενδυτές» και Ε.Ε.

Άνθρωποι του πνεύματος, του πολιτισμού και της επιστήμης πήραν θέση. «Χρειαζόμαστε έναν οικολογικό πατριωτισμό», δήλωσε ο ποιητής Ljubivoje Ršumović. Ο τραγουδιστής Zoran Kostic Cane είπε ότι «δεν πρέπει να επιτρέψουμε να γεννηθούν άρρωστα τα παιδιά μας». Ο πρύτανης της Σχολής Δασολογίας, Ratko Ristic, κατήγγειλε ότι έχει γίνει μεγάλη καταστροφή, «κι όλα αυτά για ένα 2-3% της συνολικής ενέργειας στη Σερβία». Ο Δρ Predrag Simonović από τη Σχολή Βιολογίας στο Βελιγράδι προειδοποίησε ότι τα ποτάμια θα απειληθούν, και ειδικά οι πληθυσμοί πέστροφας. Για τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια είπε ότι θα είναι χτισμένα σε λοφώδεις και ορεινές περιοχές, κοντά σε υδάτινα ρεύματα με μεγάλους καταρράκτες, και μερικά σχεδιάζεται να κατασκευαστούν σε προστατευόμενες φυσικές περιοχές.

Το 80-90% του νερού των ποταμών περνάει από υπόγειους αγωγούς στεγνώνοντας τις κοίτες ποταμών της Στάρα Πλανίνα. Εάν κατασκευαστούν 500 μίνι υδροηλεκτρικοί σταθμοί με σωλήνες μήκους χιλιομέτρων, όπως σχεδιάζεται, η Σερβία θα χάσει 1.500 χιλιόμετρα ποταμών, προειδοποίησαν ειδικοί. Για την «Εθνική Ένωση Επενδυτών» (SHP), όμως, όλα λειτουργούν «σύμφωνα με τους ισχύοντες νόμους και κανονισμούς, που είναι εναρμονισμένοι με τη νομοθεσία της Ε.Ε., και σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές». Οι πιέσεις των Βρυξελλών προς τη Σερβία προκειμένου να προχωρήσουν τις ενταξιακές διαδικασίες προβλέπουν, δηλαδή, και την καταστροφή της φύσης…

Το κίνημα της Στάρα Πλανίνα έχει αρχίσει να συνδέεται και με ελλαδικές κινήσεις ενάντια στη βιομηχανία των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, οι οποίες, όπως ξέρουμε, θα χρηματοδοτηθούν από το Σχέδιο Ανάκαμψης «Ελλάδα 2.0». Να ευχηθούμε καλή και γόνιμη συνεργασία για το μέλλον των Βαλκανίων μας!