ΙΑΝΟΣ, ΑΣΤΙΚΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ

 

 

 

Μ. Καπάνταης Δασολόγος- Περιβαλλοντολόγος                                                      τ. Δ/ντης Πρασίνου

 

 

ΙΑΝΟΣ, ΑΣΤΙΚΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ

Ο μεσογειακός κυκλώνας Ιανός

Τι είναι ένας μεσογειακός κυκλώνας;

      Ο μεσογειακός κυκλώνας (medicane) είναι ένα βαθύ βαρομετρικό χαμηλό, το οποίο αντλεί την ενέργειά του μέσω της μεταφοράς θερμότητας από τα θερμά νερά της Μεσογείου και της έκλυσης θερμότητας  και κατά τη διάρκεια   του με δημιουργία καταιγίδων κοντά στο κέντρο του. Μπορεί να εμφανιστεί ένα ανέφελο «μάτι» στο κέντρο του, παρόμοιο με τους τυφώνες, ενώ τα χαρακτηριστικά του είναι υβριδικά, παρουσιάζοντας ομοιότητες με τους τροπικούς και τους εξωτροπικούς κυκλώνες.                                                                                                                       

 

    Σύμφωνα με τους ερευνητές του ΕΑΑ-meteo, στη Μεσόγειο τέτοιου είδους βαρομετρικά συστήματα εμφανίζονται κατά μέσο όρο ενάμισι φορές ανά έτος, δηλαδή ένας έως δύο Μεσογειακοί Κυκλώνες μέσα σε ένα έτος, ενώ άλλα έτη μπορεί να μην δημιουργηθούν. Στην περιοχή της Ελλάδας, από το 1982 έχουν καταγραφεί έξι Μεσογειακοί Κυκλώνες, εκ των οποίων οι τέσσερις στο διάστημα 2016 - 2020. Αν και δεν πρόκειται για πρωτόγνωρο καιρικό φαινόμενο στην περιοχή μας, ανησυχία προκαλεί η αυξητική τάση της εμφάνισής τους κατά την τελευταία δεκαετία, καθώς και η αύξηση της έντασής τους.                                                                                                                                      

      Για την καλύτερη παρακολούθηση των έντονων καιρικών φαινομένων όπως ο Ιανός, οι ερευνητές επισημαίνουν πως υπάρχει τεχνογνωσία σε εθνικό επίπεδο, αλλά απαιτείται επένδυση σε μετρητικές υποδομές και ολοκλήρωσή τους σε συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης. Επίσης αναφέρουν την «έλλειψη ενός εθνικού δικτύου μετεωρολογικών ραντάρ για την λεπτομερή παρακολούθηση των καιρικών φαινομένων, κάτι που θα βελτιώσει τον χρόνο αντίδρασης και προειδοποίησης για ακραία φαινόμενα. Επίσης θα πρέπει να καλυφθούν αρκετές ακόμη περιοχές της χώρας μας με μετεωρολογικούς σταθμούς».                                                                                                                       

      Οι επιστήμονες του meteo του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) Κ. Λαγουβάρδος, B. Κοτρώνη και Σ. Ντάφης, χαρακτηρίζουν το φαινόμενο «ακραίο», κυρίως όσον αφορά στα ύψη της βροχής, την ένταση, αλλά και τη μεγάλη διάρκεια ζωής του με τροπικά χαρακτηριστικά. Αυτά τα στοιχεία τον κατατάσσουν ως έναν από τους πιο ισχυρούς Μεσογειακούς Κυκλώνες που έχουν καταγραφεί από το 1969, από την αρχή δηλαδή των δορυφορικών παρατηρήσεων.

Ήταν πρωτόγνωρο φαινόμενο ή έχουμε ξαναδεί μεσογειακούς κυκλώνες στην περιοχή μας;

       Το φαινόμενο του Ιανού δεν γίνεται πρώτη φορά στην Ελλάδα. Παρόμοιο φαινόμενο είχε ξανασυμβεί το 1982, ενώ είχαμε και το 2017 και το 2016, αλλά και το 2018 με τον κυκλώνα Ξενοφών - οι Ιταλοί τον είχαν βαφτίσει Ζορμπά.                                                                                                              

     Ο καθηγητής μετεωρολογίας στο τμήμα Γεωλογίας του ΑΠΘ Ιωάννης Πυθαρούλης μιλώντας στο protothema.gr εξηγεί ότι τέτοιου είδους φαινόμενα εμφανίζονται στη Μεσόγειο δυο στον αριθμό κάθε τρία χρόνια. 

«Τα μοντέλα που τρέχουν για το κλίμα και κάνουν εκτιμήσεις δείχνουν ότι δεν αναμένεται αύξηση στον αριθμό αυτών των φαινομένων αλλά ενδεχομένως στην έντασή τους. Τα φαινόμενα αυτά αντλούν την ενέργειά τους από τη θάλασσα όπως οι τροπικοί κυκλώνες με τους οποίους έχουν κοινά χαρακτηριστικά, αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι της ίδιας έντασης. Ωστόσο δεν είναι μόνο η επιφάνεια της θάλασσας που επηρεάζεται από την κλιματική αλλαγή αλλά και η ατμόσφαιρα. Και επομένως ναι μεν παίρνουν ενέργεια από τη θάλασσα αλλά ρόλο παίζει και η αστάθεια στην ατμόσφαιρα. Από την κλιματική αλλαγή επηρεάζεται και η ανώτερη ατμόσφαιρα και το συμπέρασμα είναι ότι δεν αναμένουμε αύξηση στον αριθμό των φαινομένων, ενδεχομένως όμως να δούμε στην ένταση. Να έχουμε δηλαδή μεμονωμένα συστήματα πολύ ισχυρά. Και αυτές είναι εκτιμήσεις μέχρι στιγμής».

Εικόνα 2. Από την τοποθεσία Meteo .

       Το φαινόμενο του Ιανού ήταν ακραίο, κυρίως όσον αφορά στα ύψη βροχής. Σύμφωνα με το δίκτυο μετεωρολογικών σταθμών του ΕΑΑ/meteo.gr στο Περτούλι μετρήθηκαν 317 mm βροχής και στην Καρδίτσα και το Μουζάκι μετρήθηκαν περισσότερα από 200 mm σε διάστημα μικρότερο των 24 ωρών.                                                                 

       Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το μέσο ετήσιο ύψος βροχόπτωσης στην Αθήνα δεν ξεπερνά τα 400 mm. Επίσης πρέπει να σημειώσουμε τη μεγάλη γεωγραφική έκταση που δέχθηκε μεγάλα ύψη βροχής με αποτέλεσμα την αυξημένη πιθανότητα πλημμύρας στις περιοχές αυτές.                                               Ακόμη ένα ακραίο στοιχείο του Ιανού ήταν η μεγάλη διάρκεια διάρκειας του με τροπικά χαρακτηριστικά και η έντασή του, που τον κατατάσσουν ως έναν από τους πιο ισχυρούς Μεσογειακούς Κυκλώνες που έχουν καταγραφεί από το 1969, από την αρχή δηλαδή των δορυφορικών παρατηρήσεων. 

Διδάκτωρ Πετρούνιας: «Ο Ιανός αποτελεί την αρχή της εποχής των τυφώνων στην Ελλάδα»                                                                                                                                                      O Διδάκτωρ Γεωλογίας Πανεπιστημίου Πατρών, Πέτρος Πετρούνιας, μιλά στο ethnos.gr για την αύξηση της έντασης των καιρικών φαινομένων και την άμεση ανάγκη δημιουργίας ενός νέου σχεδιασμού αντιπλημμυρικών έργων.Καταλήγει, μάλιστα, στο συμπέρασμα, πως ο κυκλώνας «Ιανός» είναι η κορύφωση διαδοχικών καιρικών φαινομένων που με γεωμετρική πρόοδο έχουν όλο και μεγαλύτερη ένταση. Τονίζει επίσης πως οι κυκλώνες τέτοιου είδους θα είναι πλέον συχνό φαινόμενο στον ελλαδικό χώρο και ειδικά στο Ιόνιο, όπου έρχονται ενισχυμένοι από το πέλαγος λόγω της κλιματικής αλλαγής και της ανόδου της θερμοκρασίας της θάλασσας.

Εικόνα 3. Ένας από τους πιο ισχυρούς μεσογειακούς κυκλώνες από το 1969 ο Ιανός. Από την τοποθεσία ΤΑ Τετραθεμελα ΤΟΥ Κόσμου

Αστικοποίηση. Οι ανθρωπογενείς επιδράσεις/επιπτώσεις στο περιβάλλον

Εικόνα 4. . Μουζάκι Καρδίτσας, ένα από τα πολλά παραδείγματα εσφαλμένου πολεοδομικού σχεδιασμού . Από την τοποθεσία ΤΑ Τετραθεμελα ΤΟΥ Κόσμου

Από την ιστοσελίδα Δασική υπηρεσία

ΓΙΑΤΙ ΚΑΤΕΡΡΕΥΣΕ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΟ ΜΟΥΖΑΚΙ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ;»

λάβαμε την ανάρτηση της ΓΡΑΜΜΑΤΗΣ ΜΠΑΚΛΑΤΣΗ Τοπογράφου Μηχανικού καθώς και μια σειρά σχολίων που θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε το πρόβλημα της αστικοποίησης αλλά να βγάλουμε χρήσιμα συμπεράσματα. Επίσης αναρτούμε και τους επισυναπτόμενους χάρτες από την ίδια ιστοσελίδα.                                                                                               

ΜΟΥΖΑΚΙ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ, ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΠΟΛΛΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΣΦΑΛΜΕΝΟΥ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ                                                                    

 Από την ΓΡΑΜΜΑΤΗ ΜΠΑΚΛΑΤΣΗ Τοπογράφο Μηχανικό                                                 

     Με πολεοδομική «βούλα» ΦΕΚ 311 /ΑΑΠ/9-10-12, μπαζώθηκε το ποτάμι και χωροθετήθηκε  μέσα και δίπλα ακριβώς στο ποτάμι εκτός από το Κέντρο Υγείας που κατέρρευσε από πλημμύρα, και Διοικητικό Κέντρο και Κοινωφελείς Χώροι του οικισμού (Δημαρχείο, Δημοτική Αγορά , Αθλητικό Κέντρο, Πάρκο Κυκλοφοριακής Αγωγής, Περιφερειακός , δρόμοι , κυκλοφοριακοί κόμβοι , Πάρκο κυκλοφοριακής αγωγής για τα παιδιά , Εκκλησία, Πεζόδρομος και χώρος αναψυχής). 

                                                                                                                 

ΤΑ ΛΑΘΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΛΕΙΨΕΙΣ ΤΩΝ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ                                  

       Πολλές φορές όταν συμβαίνουν μεγάλες καταστροφές, όπως η φωτιά στο Μάτι , οι πλημμύρες στη Μάνδρα, την Εύβοια και τώρα οι καταστροφές με τον κυκλώνα «Ιανό»  που χτύπησε τα Ιόνια νησιά και την Θεσσαλία, διαπιστώνουμε ότι όλα αυτά συμβαίνουν γιατί δεν υπάρχει σωστός σχεδιασμός. Κι όμως πολλές φορές υπάρχουν σχέδια και μάλιστα νέες (φρέσκιες) πολεοδομικές μελέτες, οι οποίες όμως δεν είναι σωστές και σύμφωνα με την ταπεινή μου γνώμη ασχολούμενη 30 χρόνια ως μηχανικός της αυτοδιοίκησης και παρακολουθώντας τα πολεοδομικά σχέδια ως συντονίστρια του ΤΕΕ Μαγνησίας για πολλά χρόνια, έχουν πολλά λάθη και παραλείψεις . 

Οι λόγοι είναι εξής : 

α) οι μελετητές κάνουν τα χατίρια των δημάρχων για να κλείσουν τις μελέτες τους γρήγορα και να πληρωθούνε . 

β) οι δήμαρχοι κάνουν επίσης τα χατίρια των ψηφοφόρων και τον συλλόγων που τους εκπροσωπούν (π.χ. εξωραϊστικούς συλλόγους, συλλόγους οικιστών, βιοτέχνες κλπ) , 

γ) οι επιβλέποντες μηχανικοί των δήμων, που έχουν και την ευθύνη παρακολούθησης των μελετών, δεν έχουν γνώσεις και επάρκεια για να κάνουν παρατηρήσεις και να διορθώσουν τις πολεοδομικές μελέτες, αλλά είναι αυτό που λέμε γραμματοκομιστές (παραλαμβάνω και προωθώ), 

δ) οι φορείς που πρέπει να γνωμοδοτήσουν (δασαρχείο, αρχαιολογία, διεύθυνση υδάτων, επιμελητήρια κλπ) δεν ασχολούνται σοβαρά και τέλος γιατί οι αρμόδιοι υπάλληλοι στις περιφέρειες που εισηγούνται την τελική έγκριση των μελετών δεν θέλουν να ρθούνε σε ρήξη με τους δήμους και τους μελετητές. 

      Θα πρέπει λοιπόν να αποκτήσουμε ΣΩΣΤΑ ΚΑΙ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΑ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ και να επιτελούμε όλοι σωστά το καθήκον μας, όπου έχουμε ταχθεί (επιστήμονες, υπάλληλοι, φορείς, πολιτικοί). 

       Βλέπουμε λοιπόν στο Μουζάκι που έπεσε το Κέντρο Υγείας όλες οι δημόσιες υποδομές (ΚΕΝΤΡΟ ΥΓΕΙΑΣ, ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ, ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ, ΑΘΛΗΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ, ΠΑΡΚΟ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ, ΚΟΜΒΟΙ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΟΙ, ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΣ ΔΡΟΜΟΣ, ΕΚΚΛΗΣΙΑ, ΧΩΡΟΙ ΑΝΑΨΥΧΗΣ ) έγιναν πάνω στο μπαζωμένο ποτάμι και το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο που εγκρίθηκε το 2012 ( ΦΕΚ 311 /ΑΑΠ/9-10-12) και επικύρωσε αυτές τις λάθος επιλογές. Στένεψε τη διατομή του ποταμού, έκανε την περιοχή Διοικητικό Κέντρο και πρότεινε μάλιστα και επέκταση του οικισμού μέχρι τη νέα γέφυρα του ποταμού Παμίσου για άλλα 9,7 εκτάρια.                                                       

ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΑΜΕΣΑ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΟΥΖΑΚΙΟΥ με κατάργηση της χωροθέτησης οικιστικών χρήσεων δίπλα στο ποτάμι, δημιουργία ζώνη πρασίνου εκατέρωθεν της κοίτης του ποταμού και να δρομολογηθούν έργα αντιπλημμυρικής θωράκισης του οικισμού.                                                          

Ακολουθούν σχόλια σχετικά με το δημοσίευμα………                                                                                  Γιώργος Τριανταφυλλόπουλος: «ΓΙΑΤΙ ΚΑΤΕΡΡΕΥΣΕ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΟ ΜΟΥΖΑΚΙ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ;»

(Η τελευταία επέκτασή του εγκαινιάστηκε το 2016...)

       Πολλές φορές ακούμε ότι οι Δασικές Υπηρεσίες (και φυσικά οι δασικοί υπάλληλοι) εμποδίζουν την Ανάπτυξη επειδή είναι υπερβολικοί και δεν είναι ελαστικοί στα σύγχρονα δεδομένα... 

«Καλά ακόμη τις αεροφωτογραφίες του 1945 θα συμβουλεύεστε;;;» λένε συχνά τα παπαγαλάκια των συμφερόντων...

Δείτε λοιπόν την αεροφωτογραφία του 1945, στην οποία φαίνεται ότι το σχέδιο του οικισμού εισχώρησε μέσα στην κοίτη προστασίας του ποταμού...

Εικόνα 5.

Δεν χρειάζονται ιδιαίτερες γνώσεις για να καταλάβεις γιατί συνέβη η καταστροφή...

Η φύση έχει τους δικούς της κανόνες. Όσο την "βιάζουμε" στο όνομα του κέρδους, τότε αυτού του είδους ανάπτυξη, θα είναι η ταφόπλακα του μέλλοντός μας...

Υ.Γ. Την φωτό-σχέδιο το "έκλεψα" από την εξαίρετη συνάδελφο ΓΡΑΜΜΑΤΗ ΜΠΑΚΛΑΤΣΗ

Από το Στέλιο Ζαχαρόπουλο: 

«Τα λάθη σε όλους τους σχεδιασμούς υποδομών είναι πιθανά. Στην περίπτωση βέβαια των πολεοδομικών σχεδιασμών τα όποια λάθη έχουν εξ αντικειμένου μεγαλύτερο βάρος και κόστος. Όχι μόνο σε σχέση με το είδος των μελετών αλλά και σε ότι αφορά την αστοχία μιας ιδιαίτερα σύνθετης διαδικασίας. Για τις μελέτες αυτές απαιτείται κοινωνική συμμετοχή, περισσότερος χρόνος από άλλες κατηγορίες μελετών και διαδικασίες στις οποίες έχουν γνώμη όλες οι συναρμόδιες Υπηρεσίες και φορείς. Επίσης συμμετέχουν εκτός των πολεοδόμων και πολλές άλλες ειδικότητες μελετητών. Έχοντας υπόψη τα παραπάνω και σε ότι αφορά το συγκεκριμένο γεγονός, κατά τη γνώμη μου οι τωρινές κρίσεις ως προς τις ενδεχόμενες ανεπάρκειες ή αστοχίες των μελετών είναι σίγουρα πρόχειρες και επισφαλείς. Για να εξαχθούν τα όποια συμπεράσματα πάνω από όλα πρέπει να γνωρίζουμε τις παραδοχές με βάση τις οποίες εκπονήθηκαν οι μελέτες. Και στη συνέχεια να εξετασθούν όλα τα ανά περίπτωση θέματα σε επίπεδο κύριας ή υποστηρικτικής μελέτης. 

  

Εικόνα 6. Δασικός χάρτης

      Ως γενική παρατήρηση βέβαια θα μπορούσε να αναφερθεί ένα συνολικότερο για τη χώρα μας έλλειμμα, που δεν είναι άλλο από την ανάγκη οριοθέτησης των φυσικών μας αποδεκτών. Δηλαδή των μεγάλων ή μικρών ποταμών και των λεκανών απορροής τους και κυρίως όσων διασχίζουν ή γειτνιάζουν με τους πολεοδομικούς ιστούς πόλεων και οικισμών. Μεγάλη ανάγκη που από χρόνια επισημάνθηκε αλλά οι υπεύθυνοι - όπως συνήθως - δεν έχουν «ώτα ευήκοα»....   

Οι λόγοι ;;;;

Σχετίζονται με το οτιδήποτε θα μπορούσε κάποιος να φαντασθεί. Σίγουρα πάντως δεν είναι οικονομικοί, λόγω κόστους σύνταξης των απαραίτητων μελετών .....                                                                                                                     Σωστές μελέτες δε θέλουμε σε αυτή τη χώρα. Δυστυχώς» ..... 

Εικόνα 7.

Από τον Κώστα Χριπάτσιο: «Διαχρονικό το πρόβλημα. Η παλιά γέφυρα που η οποία κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1930 στένεψε κατά πολύ την κοίτη του ποταμού Παμίσου στο σημείο που είναι σήμερα. Όλοι οι επόμενοι εκμεταλλεύτηκαν αυτό το στένεμα δημιουργώντας εκτάσεις για δημόσια κτίρια εκατέρωθεν του ποταμού επεκτείνοντας τα όρια του οικισμού σε βάρος του πλάτους της κοίτης. Έτσι δημιούργησαν χώρο, ώστε να χτιστεί στην πλευρά του Μουζακίου η Δημοτική αγορά, το Δημαρχείο, το κέντρο υγείας το κλειστό γυμναστήριο και στην πλευρά του οικισμού Καραϊσκάκη ένας ναός και ένα πάρκο κυκλοφοριακής αγωγής. Κατά τα άλλα φταίει το ποτάμι, η μεγάλη βροχόπτωση,  τα φερτά υλικά κ.ο.κ».

Συμπέρασμα

Ανθρωπογενείς επιδράσεις/επιπτώσεις στο περιβάλλον

Όμως θα πρέπει να διευκρινισθεί ότι ανθρωπογενείς επιδράσεις/επιπτώσεις στο περιβάλλον προϋπήρχαν, υπάρχουν σήμερα και είναι βέβαιο ότι θα ενταθούν στο μέλλον. Χαρακτηριστικά είναι τα πρώτα στοιχεία εργασίας, η οποία υλοποιείται αυτό το διάστημα, για την ιστορία των πλημμυρικών συμβάντων στην Ελλάδα,  δείχνουν σαφή και έντονη αύξησή τους στα αστικά κέντρα. Επίσης, η αστικοποίηση, που σε παγκόσμιο επίπεδο γίνεται με πολύ γρήγορους ρυθμούς και συνήθως απρογραμμάτιστα και σε μεγάλο βαθμό άναρχα, θα εντείνει ακόμη περισσότερο τις επιπτώσεις της στη ζωή μας.   

                    Η φύση εκδικείται με οιανδήποτε κόστος!!!!!!!!!!!

Η προστασία της ζωής και της περιουσίας των πολιτών είναι μια συλλογική προσπάθεια στην οποία όλοι, επιστήμονες, επιχειρησιακοί φορείς και τοπικές αρχές πρέπει να συμμετέχουν. Αξιοποιώντας την επιστημονική γνώση σώζουμε ζωές.  

Εικόνα  8. Διάγραμμα των πράσινων περιοχών που αστικοποιούνται.  Από την τοποθεσία Arboricoltura Urbana-Arboriculture and Urban Forestry di Francesco Ferrini

 ο καθηγητής Francesco Ferrini αναφέρει:                                                                                  « - Γνωρίζετε ότι στην Ιταλία η τρέχουσα αστικοποιημένη κατά κεφαλήν περιοχή, είναι 353 m2 / άτομο, έναντι 290 στο 1991 (+ 22 %).

- Γνωρίζετε ότι, παγκοσμίως, περίπου 115 km² αστικοποιούνται κάθε εβδομάδα, με το μέγεθος τους να φθάνει περίπου 15-16. γήπεδα ποδοσφαίρου και ότι στην Ιταλία επιφάνεια περίπου 3-4 m2 / δευτερόλεπτο γίνεται αδιαπέραστη από το νερό. Πάντα  πολυ υψηλό ρυθμό παρά τη μείωση από  τα 80ντα στις αρχές της δεκαετίας-λογω κρισης- στα 2 δευτερόλεπτα»

       Στη χώρα μας δεν γνωρίζω αν υπάρχουν τέτοιοι  δείκτες οι οποίοι θα ήταν πολύ χρήσιμοι ιδίως για το λεκανοπέδιο της Αθήνας, το οποίο έχει εξαπλωθεί στους γύρω ορεινούς όγκους μετά από επεκτάσεις των πολεοδομικών σχεδίων των γύρω από αυτά Δήμων.

      Έπειτα λοιπόν από κάθε φυσική καταστροφή, λόγω έντονων καιρικών φαινομένων, όπως π.χ. στη Μάνδρα τον Ιανουάριο 2017, στο Μάτι πέρυσι και στη Χαλκιδική, στα Ψαχνά Ευβοίας και στην Καρδίτσα πρόσφατα, αντί να εστιάσουμε την προσοχή μας και να δούμε γιατί δεν γίνεται ορθή και αποτελεσματική πρόγνωση, πρόληψη, αντιμετώπιση και γενικά διαχείριση, αρχίζουν οι διάφοροι κλιματολογούντες να θεωρητικολογούν και να επικαλούνται ως αιτία των φαινομένων/ καταστροφών την κλιματική αλλαγή. Έτσι, διάφοροι οικονομικοί, επιστημονικοί και κυρίως πολιτικοί κύκλοι επικαλούνται τη λεγόμενη κλιματική αλλαγή, είτε από άγνοια είτε για να αποποιούνται τις ευθύνες τους.   

       Οι θεωρητικές αναλύσεις περί κλιματικής αλλαγής/κρίσης και ειδικότερα περί ακραίων και επικίνδυνων καιρικών φαινομένων είναι ενδιαφέρουσες, κυρίως στο πλαίσιο επιστημονικής έρευνας, που όμως πρέπει να καταλήγουν σε πρακτικές και εφαρμόσιμες δράσεις. Η κινδυνολογία δεν οδηγεί πουθενά. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι τα τελευταία έτη διαφαίνεται αύξηση του αριθμού, της συχνότητας και της έντασης εκδήλωσης επικίνδυνων/ακραίων φαινομένων. Η διαπίστωση αυτή μπορεί να είναι ορθή, αλλά βασίζεται σε δεδομένα λίγων σχετικά προηγούμενων ετών, για τα οποία υπάρχουν καταγεγραμμένα στοιχεία.                                                                                               

         Όμως, δεν γνωρίζουμε με ακρίβεια αν τα ίδια ή ακόμη και χειρότερα παρόμοια συμβάντα είχαν ξανασυμβεί στη μακραίωνη ιστορία του πλανήτη μας. Είναι όμως βέβαιο, και τα τελευταία έτη έχουν δει το φως της δημοσιότητας σε έγκυρα επιστημονικά περιοδικά (π.χ. Nature and Science), ότι σημαντικοί πολιτισμοί καταστράφηκαν ή/και εξαφανίστηκαν από φυσικές καταστροφές (π.χ. πλημμύρες, παρατεταμένες ξηρασίες, φωτιές και σεισμούς).                                                               Συμπερασματικά, το θέμα της προστασίας μας από τέτοια καιρικά φαινόμενα σχετίζεται με την ορθή πρόγνωσή τους. Ευτυχώς, σήμερα, σε βραχυπρόθεσμη βάση, αυτά τα φαινόμενα είναι προβλέψιμα. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό, γιατί σε περιπτώσεις καιρικών φαινομένων με υψηλή επικινδυνότητα οι άνθρωποι, με έγκαιρη και έγκυρη πληροφόρηση, μπορούν να λάβουν όλα τα απαραίτητα μέτρα προστασίας τους και να προφυλαχθούν με μεγάλη ασφάλεια.

Εικόνα 9. Ενδεικτικά, σύμφωνα με το δίκτυο των μετεωρολογικών σταθμών του ΕΑΑ/meteo.gr, στο Περτούλι μετρήθηκαν 317 χιλιοστά βροχής, ενώ στην Καρδίτσα και το Μουζάκι μετρήθηκαν περισσότερα από 200 χιλιοστά σε διάστημα μικρότερο των 24 ωρών. Από την τοποθεσία ΤΑ Τετραθεμελα ΤΟΥ Κόσμου

Αστικό πράσινο

Οι επιπτώσεις από την  κλιματική αλλαγή

       Το 2019 ήταν μια ιδιαίτερα θερμή χρονιά από την άποψη των θερμοκρασιών. Η Ευρώπη δοκιμάστηκε από αλλεπάλληλα κύματα καύσωνα τον Ιούνιο και τον Ιούλιο. Στην Αυστραλία καταγράφηκαν θερμοκρασίες ρεκόρ ενώ εκδηλώθηκαν καταστροφικές πυρκαγιές.                                                                               Το 2019 τα δύο μεγαλύτερα δάση του πλανήτη, στη Σιβηρία και τον Αμαζόνιο υπέστησαν εκτεταμένες καταστροφές. Μέσα λίγες εβδομάδες παραδόθηκαν στις φλόγες τεράστιες εκτάσεις.                                                                              Η πυρκαγιά στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου αποτυπώθηκε από τον αστροναύτη Λούκα Παρμιτάνο από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.                                             

        Οι πλημμύρες είναι ακόμη πιο συχνές και ακόμη πιο καταστροφικές. Η Ιαπωνία αντιμετώπισε τον τυφώνα Hagibis, τον ισχυρότερο εδώ και πάνω από πέντε δεκαετίες. Η Βενετία χτυπήθηκε από την υψηλότερη πλημμυρίδα από το 1966.

         Οι επιστήμονες έχουν μια εξήγηση για αυτές τις ραγδαίες αλλαγές του καιρού. Ο Πέτερι Τάαλας, γενικός γραμματέας του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO) εξηγεί: «Η αλλαγή του κλίματος συνεχίζεται, ένα φαινόμενο που δεν βελτιώνεται σύμφωνα με τη Συμφωνία του Παρισιού. Η τελευταία δεκαετία ήταν η πιο θερμή περίοδος κατά τη διάρκεια των τελευταίων 170 ετών. Έχουμε τρία κύρια αέρια θερμοκηπίου: το διοξείδιο του άνθρακα, το μεθάνιο και το οξείδιο του αζώτου, και σε όλα έχουν σπάσει όλα τα ρεκόρ».                     

Εικόνα 10. EUROKINISSI Εφημερίδα των Συντακτών

       Ο καθηγητής Francesco Ferrini αναφέρει «Η βαρύτητα της κλιματικής αλλαγής και ο πιθανός αντίκτυπός της στη ζωή μας και το μέλλον του πλανήτη δεν μπορεί να αφήσει κανέναν αδιάφορο.       Ο καιρός αλλάζει, πρέπει να αλλάξουμε κι εμείς. Δεν θέλω να πείσω κανέναν ότι η κλιματική αλλαγή υπάρχει, εξελίσσεται με πολύ μεγάλη ταχύτητα και είναι, προς το παρόν, ασταμάτητη. Αυτοί που αρνούνται τα στοιχεία δεν αξίζουν καμία προσοχή. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να μετριάσουμε τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και να υιοθετήσουμε στρατηγικές προσαρμογής στο ίδιο.Στις παρουσιάσεις μου και στο βιβλίο ′′ The Terra Saved by Trees ′′ που γράφτηκε μαζί με τον Ludovico del Vecchio, απλά θα ήθελα να προσφέρω ιδέες για εύκολη κατανόηση στα αστικά περιβαλλοντικά προβλήματα που ασφυκτιά στο μέλλον μας, διατηρώντας ταυτόχρονα την αίσθηση της αισιοδοξίας και δίνοντας προτάσεις πώς μπορούμε να (ξανα) παρέμβουμε.

Αν ο καθένας μας κάνει κάτι, μαζί μπορούμε να κάνουμε πολλά."

Και συνεχίζει…………………

 «- Γνωρίζατε ότι κατά την ανάγνωση αυτών των σύντομων ερωτήσεων, διάρκειας 2 λεπτών, περίπου 30 άνθρωποι στον κόσμο θα πεθάνουν λόγω μόλυνσης;

- Γνωρίζατε ότι μεταξύ 2030 και 2050, η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να προκαλέσει περίπου 250.000 επιπλέον θανάτους, επιπλέον των 12.6 εκατομμυρίων ετησίως που προκαλούνται ήδη από παράγοντες όπως ο υποσιτισμός, η ελονοσία, η διάρροια και το θερμικό στρες;

- Γνωρίζατε ότι η αύξηση της κάλυψης των δέντρων των πόλεων μας θα μπορούσε να μειώσει το ποσοστό πρόωρης θνησιμότητας κατά περίπου 40 %;

      Δεν είμαι και δεν θέλω να γίνω καταστροφολόγος. Οι ερωτήσεις που θέτω είναι μόνο μερικές από τις πτυχές που μπορεί να μας επιφυλάσσει το μέλλον αν δεν αντιστρέψουμε πορεία.

   Αντιστρέφουμε την πορεία μειώνοντας τις εκπομπές και υιοθετώντας στρατηγικές προσαρμογής, αλλά, βραχυπρόθεσμα, πρέπει να μετριαστούμε τα αποτελέσματα της παγκόσμιας αλλαγής. Και τα δέντρα, οι θάμνοι και όλοι οι χώροι πρασίνου είναι το υψηλότερο εργαλείο απόδοσης που διαθέτουμε.

      Πρέπει να αναρωτηθούμε τι μπορούμε να κάνουμε και πώς πρέπει να ενεργήσουμε για να βοηθήσουμε να αλλάξουν τα πράγματα. Και ο καθένας μας πρέπει να κάνει κάτι, έστω και λίγο, γιατί όλοι μαζί μπορούμε να κάνουμε πολλά. Γιατί η αλλαγή είμαστε εμείς. Καλώς ή κακώς».

Εικόνα 11. (εικόνες από το http://www.fao.org/international.../social-media-cards/en/) Arboricoltura Urbana-Arboriculture and Urban Forestry di Francesco Ferrini

       Με τον μετασχηματισμό των αστικών περιοχών, τη γήρανση των υποδομών και την αλλαγή του κλίματος, η βιώσιμη διαχείριση των όμβριων υδάτων αποτελεί βασική πρόκληση για  ανθεκτικές πόλεις. Οι πόλεις αντιμετωπίζουν τα μετεωρολογικά γεγονότα με αυξανόμενη συχνότητα, διάρκεια και ένταση, καθώς επίσης και πιο επίμονες συνθήκες ξηρασίας. Σε μια εποχή κλιματικής αλλαγής, αστικοποίησης και ολοένα και συχνότερων και έντονων καταιγίδων και παρατεταμένων και καταστροφικών ξηρασιών, οι πόλεις πρέπει τώρα να αντιμετωπίζουν τα νερά της βροχής ως πόρο που πρέπει να αξιοποιηθεί και όχι ως σπατάλη για διαχείριση. Τα τελευταία 15-20 χρόνια έχει σημειωθεί, και όχι μόνο στη χώρα μας, αύξηση του μέσου όρου της βροχής που πέφτει κατά τη διάρκεια ακραίων φαινομένων. 

       Είναι πλέον σαφές ότι, ενώ η αναμενόμενη αλλαγή του κλίματος είναι πιθανό να προκαλέσει αύξηση των ξηρών και θερμών περιόδων, ορισμένες όμως περιοχές θα έχουν μείωση των μέσων βροχοπτώσεων και, αυτό ιδίως στη λεκάνη της Μεσογείου, αλλά παράλληλα με αύξηση της συχνότητας των μεγάλων ποσοστών όγκου βροχής σε κάθε βροχόπτωση. Αν και με την αύξηση κάθε είδους φυτικής κάλυψης μπορεί να προσφέρει το οικοσύστημα οφέλη για την υγεία και το αστικό περιβάλλον, η αύξηση της φυτοκάλυψης με δένδρα μπορεί να είναι ιδιαίτερα πολύτιμη, δεδομένης της υψηλής περιεκτικότητας σε φύλλα και της μεγάλης έκτασης που καταλαμβάνουν αυτά, της χωρητικότητας αποθήκευσης νερού, των ποσοστών εξατμισοδιαπνοής και της ικανότητας δέσμευσης άνθρακα.                    

       Η μέση φυτοκάλυψη από δένδρα, είναι αρκετά χαμηλή, σε σύγκριση με εκείνη άλλων χωρών, παρά τα επανειλημμένα και τεκμηριωμένα πολλά οφέλη του αστικού πρασίνου από τις διαδικασίες των διαφόρων οικοσυστημάτων και για την ανθρώπινη υγεία. Δυστυχώς, λόγω της περιορισμένης «πράσινης κουλτούρας» της χώρας μας και του μικρού προϋπολογισμού που αφιερώνεται συνήθως στη φύτευση δέντρων, υπάρχουν επίσης περιορισμένα παραδείγματα προγραμματισμένων εκστρατειών φύτευσης δέντρων, που στοχεύουν στην αύξηση της κάλυψης σε αστικές περιοχές.                                          

       Ωστόσο, σε παγκόσμιο επίπεδο, εκτιμάται ότι περίπου το 50% του νερού που πέφτει σε φυτεμένες επιφάνειες ανακτάται και δεν απομακρύνεται αμέσως από την επιφανειακή απορροή. Η επίτευξη αυτών των στόχων σε μελλοντικές επιφάνειες  πρασίνου από δέντρα, θα είχε ως αποτέλεσμα την τοπική ανακύκλωση σημαντικού μέρους του νερού από τη βροχόπτωση, που δεν θα μεταφερόταν αμέσως στα συστήματα αποχέτευσης και έτσι να χαθεί από το οικοσύστημα.  Όσον αφορά τα οφέλη που παρέχονται στη διαχείριση των όμβριων υδάτων, παρόλο που η συγκράτηση από το φύλλωμα της κόμης των αστικών δέντρων μπορεί να επιβραδύνει την πορεία του νερού της βροχής  προς το σύστημα αποχέτευσης, τα μεγαλύτερα οφέλη έγκειται στην ικανότητά τους να συλλέγουν το νερό και να το απελευθερώνουν πίσω στην ατμόσφαιρα μέσω της εξατμισοδιαπνοής.  

      

Η διαχείριση του νερού της βροχής από τα δέντρα

Εικόνα 12. Από την τοποθεσία How Trees Can Retain Stormwater Runoff  By Arbor Day Foundation | September 27, 2018

«Η πράσινη υποδομή μιας πόλης (δέντρα, φυτά, πάρκα,  κάθε πράσινος χώρος) είναι εξίσου σημαντική με τους δρόμους, τις αποχετεύσεις και τα υδάτινα συστήματα. Όταν φροντίζουμε τα δέντρα, μπορούν να μας βοηθήσουν να ζήσουμε καλύτερα για πολύ καιρό ». (health trees healthy cities.org, 2014).                                                                                   

     Η χρήση των πράσινων υποδομών σε αστικές περιοχές έχει γίνει όλο και περισσότερο αποδεκτή ως μέσο, για τη μείωση των δυσμενών επιπτώσεων των όμβριων υδάτων στα συστήματα και στα δίκτυα αποχέτευσης που εξυπηρετούν τις κοινότητες αλλά και σε μεγαλύτερο βαθμό, στην ποιότητα του νερού. Κατά την τελευταία δεκαετία, έχουμε μάθει πολλά (όχι βέβαια στην Ελλάδα) για το πόσο αποτελεσματικά μπορούν οι μεμονωμένες πρακτικές εφαρμογές πράσινων υποδομών, να μειώσουν τον όγκο των όμβριων υδάτων. 

       Ωστόσο, ένα στοιχείο που παραμένει ελάχιστα κατανοητό είναι ο ρόλος των αστικών δέντρων στην συγκράτηση του νερού των καταιγίδων. Απαιτείται έρευνα για την παροχή ποσοτικών δεδομένων, σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο τα δέντρα επηρεάζουν τον αστικό υδρολογικό κύκλο,  μέσω της μοναδικής τους επίδρασης στην συγκράτηση - αποθήκευση του νερού της βροχής, και στις απώλειες από αυτή τη διαδικασία όπως η εξατμισοδιαπνοή, η ροή προς το έδαφος μέσω του κορμού και των κλαδιών, και η διείσδυση και ροές στην υποεπιφάνεια, ιδίως όσον αφορά στις διαφορετικές χωρικές κλίμακες και στα σύνθετα αστικά μωσαϊκά στα οποία είναι τα δέντρα σπαρμένα στην πόλη. 

      Ενώ υπάρχει ένα σύνολο αποδεικτικών στοιχείων που υποδηλώνουν ότι τα δέντρα αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της διαχείρισης της αστικής λεκάνης απορροής, λίγες μελέτες πεδίου έχουν ποσοτικοποιήσει τις δυνατότητες μείωσης του όγκου των όμβριων των αστικών δέντρων και στο πλαίσιο ολόκληρου του υδρολογικού κύκλου. Μια σύνθεση προηγούμενης έρευνας από τους Kuehler et al. (2016) και Berland et al. (2017), αποκάλυψε ότι υπάρχουν πολλά κενά γνώσεων, τα οποία και παραμένουν, στον ρόλο των δέντρων στη διαχείριση των όμβριων υδάτων.                                                           

      Πολλά από αυτά τα κενά επικεντρώνονται στην ανάγκη για μια πιο ολιστική κατανόηση της συμπεριφοράς του θόλου της συγκόμωσης των αστικών δέντρων, στις επιφανειακές και στις υπόγειες  επιδράσεις απορροής στους αστικούς υδρολογικούς κύκλους, συμπεριλαμβανομένων, αλλά δεν περιορίζονται μόνο σε αυτές όπως:

• διαφορές απόδοσης που αποδίδονται σε είδη δέντρων, ηλικία, εποχικότητα (με φύλλα- χωρίς φύλλα), περιφερειακό κλίμα, αλληλεπιδράσεις με το άμεσο αστικό-προαστιακό οικοσύστημα, και 
• ο ρόλος των δέντρων στο πλαίσιο άλλων πρακτικών πράσινων υποδομών (π.χ., δέντρα που φυτεύονται σε κήπους βροχής).

    Αυτά τα κενά γνώσης ισχύουν για τα δέντρα σε ολόκληρο το αστικό οικοσύστημα (σε αστικά δάση, σε ιδιωτικούς οικιστικούς και εμπορικούς χώρους, καθώς και στο δημόσιο κοινόχρηστο χώρο), όχι μόνο λόγω των αναγκών σχετικά με τους προϋπολογισμούς διαχείρισης των αστικών υδάτων, αλλά και σε σχέση με τον τρόπο με τον οποίο ρέουν και επηρεάζουν τις οικολογικές λειτουργίες που σχετίζονται με τη βλάστηση, τη δημόσια υγεία, την απομάκρυνση των ρύπων από τον αέρα και από τον κύκλο νερού, μεταξύ των άλλων υπηρεσιών οικοσυστήματος.                                                                      Καθώς το τοπίο  στην πόλη αλλάζει, αρχίζει αυτό να επηρεάζει την υγεία των ρεμάτων, τις λίμνες και στις θάλασσες μας.                                                                                    

         Αυτό που κάνουμε πάνω ή κάνω από το έδαφος επηρεάζει τόσο την ποσότητα (όγκος) όσο και την ποιότητα (επίπεδα ρύπων) του νερού στα ρέματα , στις λίμνες και στις θάλασσες μας.                                                                                    Η χερσαία περιοχή μέσω της οποίας οποιοδήποτε ποσότητα νερού  κινείται, ή αποστραγγίζεται, για να φτάσει σε ένα ρεύμα ονομάζεται λεκάνη απορροής.

      Καθώς αρχίζουμε να αφαιρούμε επιφάνειες των δασών και να τις αντικαθιστούμε με οικιστικές (π.χ. στους γύρω ορεινούς όγκους από το λεκανοπέδιο της Αθήνας) με δρόμους, λεωφόρους, χώρους στάθμευσης, σπίτια, αίθρια, πισίνες (αδιαπέραστες επιφάνειες) και ακόμη έστω και με γρασίδι, έχουμε άμεσο αντίκτυπο στις λεκάνες απορροής και στις ρέουσες ή περιοχές συλλέκτες (ποτάμια, λίμνες και θάλασσες). Με την αυξημένη ποσότητα αδιαπέραστων επιφανειών στην πόλη, το νερό διατρέχει τη γη, ταξιδεύοντας στην επιφάνεια της και προς τα συστήματα αποχέτευσης και από εκεί ρέματα, λίμνες και θάλασσες. Καθώς αυτή η «απορροή του νερού της καταιγίδας» ταξιδεύει στα ρέματα συλλέγει ρύπους και αυξάνει την ταχύτητα της. Οι αλλαγές στο τοπίο, όχι μόνο αυξάνουν τον όγκο του νερού που πηγαίνει προς το ρέμα συλλέκτη, αλλά μειώνουν επίσης το χρόνο που χρειάζεται αυτό για να φτάσει στην κοίτη.

Εικόνα 13. The Role of Trees & Forests in Healthy Watersheds Managing Stormwater, Reducing Flooding, and Improving Water QualityThis publication was prepared by Vincent Cotrone, Urban Forester, Penn State School of Forest Resources

      Αυτές οι αυξημένες ή μέγιστες ροές αναγκάζουν το νερό να κινείται γρήγορα στα ρέματα. Αυτό οδηγεί σε πλημμύρες, διάβρωση όχθης η της κοίτης, διεύρυνση του πλάτους των ρευμάτων, ιζήματα η φερτές ύλες που κατατίθενται στα ρέματα, απώλεια ενδιαιτημάτων ψαριών και στη μείωση της ποιότητας των υδάτων.

     Τα δέντρα και τα αστικά δάση διαδραματίζουν έναν απίστευτο ρόλο στην απορροή   των υδάτων καταιγίδας με διάφορους τρόπους, καθώς και στην απομάκρυνση ή το φιλτράρισμα ρύπων, που διαφορετικά θα καταλήγουν στις υδάτινες οδούς μας.                                                                                                                 

Εικόνα 14. Runoff increases as land is developed. Information source: U.S. EPA

       Ένα υγιές αστικό δάσος μπορεί να μειώσει σημαντικά την ποσότητα απορροής του νερού της βροχής  και να μειώσει το φορτίο  ρύπων στα ύδατα υποδοχής με τέσσερις πρωταρχικούς τρόπους:                                                         

 Έλεγχος της απορροής του νερού από καταιγίδα (control stormwater runoff with trees)

       Τα δέντρα αντλούν νερό από το έδαφος και μέσω της εξατμισοδιαπνοής από την επιφάνεια των φύλλων το αποδίδουν, αυξάνοντας έτσι το δυναμικό αποθήκευσης νερού του εδάφους. Τα φύλλα, οι επιφάνειες των κλαδιών και ο φλοιός του κορμού αποθηκεύουν το νερό των βροχοπτώσεων μειώνοντας έτσι τον όγκο απορροής και καθυστερώντας την έναρξη των αιχμών πλημμύρας.

        Η ανάπτυξη και η αποσύνθεση των ριζών αυξάνουν την ικανότητα και τον ρυθμό διείσδυσης του εδάφους από τις βροχοπτώσεις και μειώνουν τη χερσαία επιφανειακή απορροή. Οι κόμες των δέντρων  μειώνουν τη διάβρωση του εδάφους, από τη  μείωση της επίδρασης των σταγόνων βροχής στις γυμνές επιφάνειες του εδάφους (κρουστική δύναμη της σταγόνας).

     Τα δέντρα ως πράσινη υποδομή προσφέρουν ολοκληρωμένες λύσεις για τον έλεγχο των βροχοπτώσεων, τη διαχείριση των όμβριων υδάτων, τον έλεγχο των ρύπων και μεταξύ άλλων τη χρήση νερού,.                                       

     Πράσινα συστήματα υποδομής όπως: bιοswales, λεκάνες βιο-συγκράτησης, περατά πεζοδρόμια, δομικά συστατικά του εδάφους, πράσινα πεζοδρόμια, δεξαμενές συγκέντρωσης νερού στην αυλή των κατοικιών και άλλα μέτρα, ενισχύονται από τα δέντρα σε ολοκληρωμένα συστήματα ελέγχου των αστικών όμβριων υδάτων.

                                                                                      

 Στρατηγικές για την ενίσχυση του αστικού δάσους και τη βελτίωση του ελέγχου απορροής των όμβριων υδάτων:

       Η διαεργασία που γίνεται με την συγκράτηση, αποθήκευση του ύδατός από την κόμη του δέντρου και ροή από τον κορμό και στα κλαδιά και τελικά η  διείσδυση του στο έδαφος  ειναι η ουσια που δίνει ρόλο στο πράσινο στην πόλη.                                                                                                                    

      Σε αστικές και προαστιακές τοποθεσίες, ένα μόνο φυλλοβόλο δέντρο μπορεί να συγκρατήσει από 2000 έως 30400 λιτρα το χρόνο και ένα ώριμο αειθαλές μπορεί να συγκρατήσει περισσότερα από 16.000 λιτρα  ετησίως. Ακόμα και τα μικρά, μικρά δέντρα βοηθούν. Σε μια πρόσφατη μελέτη της Δασικής Υπηρεσίας(ΗΠΑ), ένα μόνο μικρό δέντρο που ήταν μόλις 9 ετών, μπόρεσε να συγκρατήσει  236 νερό από την καταιγίδα από ένα συμβάν ύψους βροχής 15 χιλιοστων( το 67% της βροχής έπεσε στην  κόμη).

     Μια μελέτη στη δεκαετία του 1980 στο Ντέιτον του Οχάιο διαπίστωσε, ότι η υπάρχουσα συγκόμωση των δέντρων μείωσε κατά 7% την απορροή των όμβριων υδάτων και θα μπορούσε αυτή να αυξηθεί σε 12% μέσω της φύτευσης περισσότερων δέντρων.                                                                                         

        Σε μια πιο πρόσφατη μελέτη UFORE Hydro που διεξήχθη από την Υπηρεσία Δασών USDA του Τόμπυ Κρικ (μια προαστιακή περιοχή του Wilkes-Barre), η υπάρχουσα συγκόμωση των δέντρων ήταν 54% και μπόρεσε να μειώσει την απορροή των υδάτων κατά 11%.                                                                                Ένας ερευνητής της Δασικής υπηρεσίας δήλωσε ότι η φύτευση μεγάλων δέντρων με πλούσια κόμη σε αδιαπέραστες επιφάνειες, όπως ένας χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων ή ένας δρόμος έχει πολύ μεγαλύτερη επίδραση στη μείωση των όμβριων υδάτων καταιγίδας (έως και 8 φορές μεγαλύτερη) επειδή λειτουργεί για τη μείωση των ροών αιχμής σε αστικές περιοχές.                                              

       Τα δάση φιλτράρουν και ρυθμίζουν τη ροή του νερού, σε μεγάλο βαθμό λόγω του φυλλώδους θόλου τους που εμποδίζει τις βροχοπτώσεις, επιβραδύνοντας την πτώση του στο έδαφος και το δάπεδο του δάσους, το οποίο λειτουργεί σαν ένα τεράστιο σφουγγάρι, που απορροφά συνήθως έως και 18 ίντσες υετού (ανάλογα με σύνθεση του εδάφους) πριν από τη σταδιακή απελευθέρωσή του σε φυσικά κανάλια και επαναφόρτιση των υπόγειων υδροφόρων υδάτων. Σε μια μελέτη της Βόρειας Καρολίνας Watershed (Kays, 1980), ο μέσος ρυθμός διείσδυσης του εδάφους αυξήθηκε από 12,4 in / hr σε 44 in / hr όταν μια περιοχή  μετατράπηκε από δάσος (στρώμα duff στα εδάφη) σε προαστιακό χλοοτάπητα.

          Άλλες μελέτες (Bharati et al. 2002) έχουν βρει παρόμοια αποτελέσματα κατά τη σύγκριση των ωριαίων ποσοστών διήθησης και της πυκνότητας του εδάφους των δασών με καλλιέργειες και βοσκότοπους.  Στο Όκλαντ της Καλιφόρνια, η συνεχής συγκόμωση των δέντρων εκτιμάται ότι αναχαιτίζει 4 ίντσες βροχής σε ένα στρέμμα σε ένα τυπικό έτος ή περίπου 108.000 γαλόνια. (Δασική Υπηρεσία USDA, 2002). 

        Ο μέσος έλεγχος των βροχοπτώσεων από τη συγκόμωση μιας δασικής συστάδας κυμαίνεται από 10-40% ανάλογα με το είδος, την εποχή του χρόνου και τα ποσοστά υετού ανά συμβάν θύελλας. Τα δέντρα καταναλώνουν και δεσμέυουν τεράστιες ποσότητες νερού καταιγίδας για την ανάπτυξη   τους. Ένα μεμονωμένο ώριμο δέντρο Δρυς μπορεί να καταναλώνει πάνω από 40.000 γαλόνια νερού σε ένα χρόνο. Στα δάση της Πενσυλβανία, κατά μέσο όρο απορροφούνται από τα δέντρα 24  ίντσες των ετήσιων βροχοπτώσεων, 40 ίντσες μέσω της εξατμισοδιαπνοής (μετακίνηση νερού από το έδαφος μέσω του δέντρου και των φύλλων, εξατμίζεται πίσω στο περιβάλλον). Αυτή η εξατμισοδιαπνοή χρησιμεύει επίσης για το δροσισμό και την μεταβολή των γύρω θερμοκρασιών του καλοκαιριού. Εάν το δάσος αφαιρεθεί, η εξάτμιση μειώνεται στις 14 ίντσες και η ροή αυξάνεται για να λαμβάνει 26 ίντσες από τις ετήσιες 40 ίντσες υετού. Έτσι, είναι σημαντικό ότι μόνο και μόνο η απομάκρυνση των δασών μπορεί να έχει αντίκτυπο στα ρέματα της λεκάνης απορροής.

Σκέψεις και προτάσεις για τον έλεγχο του νερού των βροχοπτώσεων     

•  Να φυτεύετε  τα μεγαλύτερα δέντρα, όπου είναι δυνατόν.

«Τα μεγάλα είδη δέντρων, είτε ως δέντρα δρόμου είτε ως μέρος ενός αστικού δάσους ή πράσινων υποδομών, παρέχουν όλα την ευκαιρία να μειωθεί ο ρυθμός και ο όγκος της απορροής των επιφανειακών όμβριων  υδάτων. Τα μεγάλα είδη δένδρων είναι πιο αποτελεσματικά στην αναχαίτιση των βροχοπτώσεων λόγω της μεγαλύτερης και πιο εκτεταμένης κόμης τους και των δικτύων των κλαδιών τους. (CIRIA, 2011).Να φυτεύετε είδη φυτών με υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης, όπου απαιτείται.

• Συνδυάστε τα δέντρα  σε σχεση με τα τοπικά μοτίβα βροχόπτωσης ((πλατύφυλλα αειθαλή και κωνοφόρα που να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά όταν επικρατούν χειμερινές βροχοπτώσεις).

«Μία μελέτη διαπίστωσε ότι«… ένα τυπικό μεσαίου μεγέθους δέντρο μπορεί να αναχαιτίσει έως και 2.380 γαλόνια βροχοπτώσεων ετησίως. » (Δασική Υπηρεσία USDA, 2002)

• Να φυτεύετε δέντρα που απαιτούν μικρή ποσότητα νερού, όπου χρειάζεται, αν και το είδος πρέπει να αντέχει σε βραχυπρόθεσμες συνθήκες κορεσμένων εδαφών.
• Να φυτεύετε αειθαλή πλατύφυλλα, όπου χρειάζεται.
• Χρησιμοποιήστε είδη δένδρων που έχουν αποδειχθεί ανεκτικά στους αστικούς ρύπους.
• Χρησιμοποιήστε γηγενή φυτά που μπορούν να αντέξουν σε ξηρές εποχές (μόλις εγκατασταθούν τα φυτά), μειώνοντας έτσι την ανάγκη για συμπληρωματική άρδευση.
• Βελτιώστε τη συντήρηση των υπαρχόντων δέντρων.
• Χρησιμοποιήστε είδη δέντρων με αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά (ευρεία διάδοση και πυκνά φυλλώματα) που μεγιστοποιούν τις παρεμβολές στο νερό της βροχόπτωσης.

«… Η κόμη (δέντρο)  παρέχει μια θετική και ελαφρυντική επίδραση στον αστικό έλεγχο απορροής όμβριων υδάτων. "(Xiao, 2000)

      Σε πάρα πολλές περιπτώσεις, η αποτελεσματικότητα της διαχείρισης της απορροής των αστικών όμβριων  υδάτων διακυβεύεται από την επιλογή και εγκατάσταση δέντρων που δεν είναι κατάλληλα για προβλεπόμενες λειτουργίες και χρήσεις. Ωστόσο, εάν οι προηγούμενες στρατηγικές εφαρμόζονται στον σχεδιασμό,  τη μελέτη εφαρμογής και τη συντήρηση των πράσινων αστικών υποδομών (συμπεριλαμβανομένων των δέντρων δρόμου), το αποτέλεσμα θα είναι: ολοκληρωμένα και αποτελεσματικά,  βιώσιμα συστήματα διαχείρισης των αστικών όμβριων υδάτων.

Εικόνα 15. TREES TO OFFSET STORMWATER Case Study 05: City of Miami Beach, Florida September 2018

 

Οι πράσινες πόλεις του μέλλοντος

Λίγα στοιχεία για την εξέλιξη της πόλης……………                                                      

 Από τον Λε Κορμπιζιέ στον Μπλέιντ Ράνερ 

«Ο χώρος είναι ότι οι άνθρωποι βλέπουν, αισθάνονται, διαισθάνονται και βιώνουν σε αυτόν», λέει μια κινέζικη παροιμία, θεωρώντας πως το ανθρώπινο είδος μπορεί να κάνει συσχετισμούς, να ενεργοποιεί συνειρμούς, να καταλήγει σε συνθέσεις. Αυτές οι ανθρώπινες λειτουργίες είναι που γεννάνε την αρχιτεκτονική, τη πολεοδομία, τη διακόσμηση, τη μόδα ακόμα και τη σύγχρονη ζωγραφική, τις πολλαπλές εκφάνσεις της χρήσης του χώρου. Η έννοια του χώρου έχει όμως και άλλες πλευρές. Είναι σημείο εκκίνησης για το πώς αντιμετωπίζουμε τον πλανήτη μας. Σημείο προσανατολισμού για το που πηγαίνουμε. Καθορίζει τις σχέσεις των ανθρώπων, τη ζωή τους, την υγεία τους και κυρίως το πώς εξελίσσονται."

           Τον 20ο αιώνα δημιουργήθηκαν πολλά ευρωπαϊκά κινήματα έχοντας αυτή την φιλοσοφία ως αφετηρία, τα οποία συγκρούστηκαν τόσο με την κλασσική προσέγγιση της αρχιτεκτονικής όσο και με την παρορμητική ανάπτυξη των πόλεων. Το Bauhaus, της σύντομης σε διάρκεια δημοκρατίας της Βαϊμάρης, του Βάλτερ Γκρόπιους, του Πήτερ Μπέρενς, του Χάνς Μάγιερ και του Λούντβιχ Μις Βαν Ντε Ροε είναι το πιο γνωστό. Ο Κονστρουκτιβισμός της πρώιμης Σοβιετικής Ένωσης, με το χαρακτηριστικό σύνθημα «να αλλάξουμε τη ζωή και την πόλη» με τους Καντίνσκι, Μάλεβιτς, Μαγιακόφσκι, Εσενιν και Τάτλιν έδωσε θελκτικές ιδέες. Ακολουθεί η αντίληψη του Λε Κορμπυζιέ για τη σύζευξη Τέχνης και βιομηχανίας, καθώς και οι προσεγγίσεις των Γάλλων πολεοδόμων, που επεξεργάστηκαν όσο κανείς άλλος τις μετατροπές και ανακατατάξεις των ιστών των πόλεων. Και τέλος τα ρεύματα στα μέσα του 20ου αιώνα, ολοκληρώνονται με το Μεταμοντερνισμό των Ρικάρντο Μπόφιλ, Ζαν Νινβέλ, Κριστιάν ντε Πόρτζεμπεργκ, Μις Βαν ντε Ρόε, που επανεισήγαγαν το ανθρώπινο μέτρο, το πεζοδρόμιο, την επιστροφή στην Ιστορικότητα.    

      Τα κινήματα αυτά, προϊόντα έντονου προβληματισμού για τα νέα δεδομένα που δημιούργησαν τις νέες μητροπόλεις, έφεραν έναν άνεμο αλλαγής στον τρόπο που η αρχιτεκτονική έβλεπε το χώρο. Οι νέες τάσεις μιλούν για απλότητα, ισορροπία, πειθαρχία που τα συνδυάζουν με το πάθος για διαρκή γνώση, τη φαντασία, τη συλλογικότητα, την ελευθερία στο στυλ. Παρ’ όλα αυτά, τα νέα κινήματα δεν μπόρεσαν να αποτρέψουν την ολοένα αυξανόμενη εντροπία των σύγχρονων μητροπόλεων, που οφείλεται σε πολλούς λόγους, με σημαντικότερους την αστυφιλία, τη μαζική είσοδο του αυτοκινήτου, την αρχαιότητα της υποδομής, την έλλειψη συμμετοχής των πολιτών στο σχεδιασμό των αλλαγών, την κερδοσκοπία των κυρίαρχων τάξεων.       

       Η διαδικασία συνεχούς αλλαγής του τρόπου παραγωγής, η καταστροφή των μικρών αγροτών, η διαστροφή της ανάπτυξης σε βάρος της φύσης, ειδικά στον τρίτο κόσμο, δημιούργησαν πόλεις τέρατα όπως η Μπανγκόγκ, η Σαγκάη, το Ρίο, το Μέξικο Σίτυ, η Καλκούτα, το Κάιρο. Η αισιόδοξη αντίληψη των αλλαγών που έγιναν στις Ιταλικές πόλεις, στο Παρίσι, τη Βαρκελώνη, το Λονδίνο, τη Βιέννη και κυρίως το Βερολίνο, με τροποποιήσεις των παλιών λειτουργιών της πόλης και με πρωτοποριακά νέα κτίρια δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα ότι σήμερα τον χώρο τον βλέπουμε διαφορετικά. 

        Ας έρθουμε στο σήμερα, που η πόλη έχει την ανάγκη να επανασχεδιαστεί κάτω από το πρίσμα των αρνητικών επιπτώσεων της Κλιματικής αλλαγής, της Ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της πανδημίας COVID 19.                                                           

         Η βαρύτητα της κλιματικής αλλαγής και ο πιθανός αντίκτυπός της στη ζωή μας και το μέλλον του πλανήτη, εξελίσσεται με πολύ μεγάλη ταχύτητα και είναι, προς το παρόν, ασταμάτητη. Οι πλημμύρες στις πόλεις είναι ένα φαινόμενο όπου αυξάνει   η ένταση και συχνότητα του από την κλιματική αλλαγή και μπορεί να ελεγχθεί όπως προαναφέραμε με αύξηση του πρασίνου.

          Η ατμοσφαιρική ρύπανση                                                                                               

          Τα λεπτά σωματίδια που περιέχονται στον αέρα που αναπνέουν οι Γάλλοι αποδυναμώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα, επιδεινώνουν την κατάσταση των ατόμων με αναπνευστική ανεπάρκεια, καρδιακούς ασθενείς και σκοτώνουν. Στη Γαλλία, η ατμοσφαιρική ρύπανση  και κυρίως τα λεπτά σωματίδια οδηγεί στο θάνατο 48.000 ανθρώπους ετησίως, σύμφωνα με τη μελέτη της Δημόσιας Υγείας της Γαλλίας το 2016. Η πανδημία που μας έχει κατακλύσει, μας έχει κάνει να συνειδητοποιήσουμε συντριπτικά, ότι είναι απαραίτητη μια αλλαγή στον τρόπο ζωής μας. Οι άνθρωποι συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο το γεγονός, ότι είναι απαραίτητες σημαντικές κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές αλλαγές και, ως εκ τούτου, πιέζουν για ανάληψη δράσης σε αυτό το θέμα.

      

Μετά το COVID-19, Τι ακολουθεί για το πράσινο και την αρχιτεκτονική τοπίου;

          Η αστική κρίση φέρνει πολλές προκλήσεις, αλλά παρουσιάζει επίσης και ευκαιρίες για να βοηθήσουν στην οικοδόμηση πιο δίκαια χώρων  πρασίνου των πόλεων. Εν μέσω αυτής της πανδημίας, ο δημόσιος χώρος έχει σίγουρα την τιμητική του.  Φιλόδοξα προγράμματα ανοιχτού χώρου για τη δημιουργία περισσότερου χώρου αναψυχής και για τη διευκόλυνση της ασφαλούς κοινωνικής απόστασης.

        Τα πάρκα, οι πλατείες και τα άλλα υπαίθρια αστικά στοιχεία κοινόχρηστου πρασίνου δεν θεωρούνται πλέον περιττά, αλλά τελικά αναγνωρίζονται ως απαραίτητα. 

          Τα πάρκα είναι ιδιαίτερα σημαντικά, διότι είναι επίσης ένας τρόπος να βλέπεις άλλους ανθρώπους από μια ασφαλή απόσταση. Αυτοί οι χώροι πρασίνου έχουν λίγες μεταλλικές ή πλαστικές επιφάνειες όπου οι ιοί μπορούν να κρύβονται.

     Η  πόλη, που παρουσιάζεται εδώ και δεκαετίες ως βιώσιμη, αμφισβητείται σήμερα για την ικανότητά της να διαδίδει το Covid-19. Ακόμα κι έτσι, ενόψει οποιασδήποτε πρότασης κατά των πόλεων, συμφωνούμε με τον Juli Herrera ότι, «για διάφορους λόγους, φαίνεται ότι η πυκνή πόλη θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο εργασίας τα επόμενα χρόνια. Η πυκνότητα (πυκνοδόμηση και πυκνοκατοίκηση) κατηγορείται ως η υπηρέτρια της πανδημίας, η οποία στο μέλλον θα απενεργοποιήσει τους ανθρώπους από πόλεις. Τα αρχέτυπα της πόλης και των πράσινων προαστίων βρίσκονται στις φαντασίες μας και χρησιμεύουν μόνο για να μπερδεύουν την έξυπνη επιλογή.

Εικόνα 16. Το δέντρο παράγει οξυγόνο, προσφέρει σκιά, όταν λείπει….Jardins de Epicuro  - Dia da Árvore

Μετά από το COVID-19 πρέπει να φύγουμε από το «χρόνο στην οθόνη» και να πάμε στον «πράσινο χρόνο»                                                                                   

      Η ψυχική μας ευεξία έχει δοκιμαστεί σοβαρά από την πανδημία που κλονίζει τον κόσμο. Δεν είναι μόνο ο φόβος της προσβολής από τον COVID-19 που δημιουργεί περιορισμούς στην έξοδο από το σπίτι  και που θα πρέπει να σεβαστούμε για να αποφύγουμε την εξάπλωση της λοίμωξης,  αλλά επίσης αυτή  έχει προκαλέσει σε εμάς πολλές  μορφές ψυχικής  ασθένειας. Μας λείπει η «κανονική ζωή» και σαν αποτέλεσμα είναι να χάνουμε επίσης την επαφή με τη Φύση.  Να υπενθυμίσουμε ότι η  έρευνα αναφέρει, ότι έχουμε τη μοναδική δύναμη για να βελτιώσουμε την ψυχική μας ευεξία μέσω της επαφής με τη φύση.

       Για όσους ζουν σε αστικό περιβάλλον, επομένως τους είναι απαραίτητο να προγραμματιστεί το μέλλον προβλέποντας περισσότερη φύση στις πόλεις μας. Δυστυχώς, οι περισσότεροι από εμάς περνούν λιγότερο από 30 λεπτά την ημέρα σε χώρους πρασίνου (πράσινη ώρα), αλλά έως και επτά έως οκτώ ώρες μπροστά από μια οθόνη ηλεκτρονικού υπολογιστή  (χρόνος οθόνης). Συχνά ο χρόνος που ξοδεύουμε για έξω μειώνεται στο μηδέν. Μετά από τη περίοδο της πανδημίας και της μοναχικότητας των ανθρώπων μπροστά από την οθόνη του Η/Υ, πρέπει να υπάρχει προτροπή σε αυτούς να επισκεφτούν πάρκα, πλατείες να αυξήσουν το χρόνο που βρίσκονται στο πράσινο και αυτό μπορεί να γίνει εφόσον οι χώροι αυτοί είναι ελκυστικοί και ικανοποιούν τις ανάγκες τους.                                                                                                           

 

Εικόνα 17.Society in pandemic times. Today’s cartoon by Osama Hajjaj: https://cartoonmovement.com/cartoon/pandemic-society

Πώς λοιπόν πρέπει να σχεδιάζουμε χώρους πρασίνου στις πόλεις του μέλλοντος;                                                                                                                                   

      Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η αύξηση κατασκευής στις πράσινες στέγες, στους πράσινους τοίχους, στις μικρές πράσινες παρεμβάσεις αποτελεί ένα βήμα προς τα εμπρός για την ύπαρξη πιο βιώσιμων πόλεων, αλλά αυτές οι μορφές αντιπροσωπεύουν ένα κυρίως «παθητικό» πράσινο. Αντ’ αυτού, θα πρέπει να διασφαλίσουμε ότι έχουμε όσο το δυνατόν περισσότερο «ενεργή» φύση στις πόλεις μας. Επειδή τα στοιχεία είναι ξεκάθαρα: ακόμη και λίγο «πράσινο» μπορεί να κάνει πολλά για να βελτιώσει την υγεία του νου μας, αλλά θα πρέπει να είναι ένα πράσινο με το οποίο θα μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε, να μπορούμε να «ζούμε», καθώς και να μελετούμε.

          Οι παθητικές αλληλεπιδράσεις με τον πράσινο χώρο δεν σχετίζονται με δείκτες υγείας και ευεξίας.Πιστεύω ότι αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη σε μελλοντικές επενδύσεις που προγραμματίζονται για δημόσιο πράσινο.                                                                        

        Μια διαφορετική πόλη, ωστόσο, πρέπει να παρέχει χώρο για το απροσδόκητο, το αυθόρμητο, το απροσδιόριστο. Το ζήτημα είναι πώς πρέπει να αλλάξει ο χειρισμός του δημόσιου χώρου μετά από την πανδημία και πώς μπορούν να προγραμματιστούν οι πόλεις για τη λειτουργία τους.                           

         Επειδή ο ανταγωνισμός για το δημόσιο χώρο είναι τόσο μεγάλος, πρέπει στο μέλλον να είναι δυνατός ο συνδυασμός πολλών χρήσεων μαζί. Ακόμα κι αν η πολλαπλή χρήση αυτή τη στιγμή εξακολουθεί να αποτελεί μείζονες προκλήσεις για τους μελετητές.                                                                                                   «Πόσο απαραίτητη είναι μια χαλαρή και καταπράσινη πόλη για την ευημερία του πληθυσμού, ίσως θα γίνει εμφανής το αργότερο με την επόμενη πανδημία». Η πραγματική ελευθερία του ατόμου είναι  να μετατοπίζεται επιτέλους όλο και περισσότερο  προς τον δημόσιο χώρο και αυτό να γίνεται έτσι, απαλλαγμένο από τη σταθερή και ελεύθερη οργάνωση και χωρίς προγραμματισμό.                                                                                               

     Αυτά τα μέρη είναι ελκυστικά, έστω και με τη δεύτερη ματιά, επειδή δεν αντιπροσωπεύουν τίποτα ή κανέναν. Δεν αφορούν ούτε την εξουσία ούτε την ιδιοκτησία. Σήμερα θεωρώ ότι μία από τις σχεδιαστικές απαιτήσεις ενός εξέχοντος αρχιτέκτονα θα είναι: ένας καλύτερος σχεδιασμός του δημόσιου χώρου που προσανατολίζεται στην ελεύθερη κυκλοφορία των ανθρώπων και να είναι πράσινος.                                                                                                                                                 

        Ίσως το μάθημα του πολεοδομικού σχεδιασμού από την πανδημία συνοψίζεται με λίγα λόγια. «Όσο λιγότερο ιδιωτικό χώρο έχετε, τόσο περισσότερο δημόσιο χώρο χρειάζεστε». Αυτή θα ήταν μια από τις προτάσεις που θα μπορούσατε να διαβάσετε  σε αρκετά διαφημιστικά ταμπλό όταν οι τοπικές αρχές σκεφτούν να επανασχεδιάσουν την πόλη. Το μόνο που θα ήθελα ήταν να κάνω τους ανθρώπους να σκεφτούν. «Λίγο περισσότερος χώρος, για παράδειγμα, θα ήταν μια υπέροχη αρχή».                                                      

       Ο σχεδιασμός αυτών των χώρων, και ιδίως των δημόσιων ανοιχτών χώρων, προάγει διαφορετικά τα επίπεδα κοινωνικότητας. Άλλοι μπορεί να λειτουργούν ως αστικά καταφύγια όπου οι άνθρωποι αναζητούν ηρεμία με τον καφέ και το βιβλίο τους. Η απόδοση των αστικών χώρων κατά τη διάρκεια των εστιών της νόσου απαιτεί επίσης την προσοχή μας.

Εικόνα  18. Arboricoltura Urbana-Arboriculture and Urban Forestry di Francesco Ferrini(foto da https://www.childrenandnature.org/.../if_you_live_near_a.../).                                                                       Πολλές έρευνες δείχνουν τώρα ότι οι άνθρωποι που ζουν σε αστικές περιοχές με περισσότερα μέρη τείνουν να είναι πιο ευτυχισμένοι και η σχέση είναι '' ουσιαστική και σημαντική ". Μάλιστα είναι γνωστή η σχέση σωματικής και ψυχικής ευεξίας και δένδρων, αλλά το πιο ενδιαφέρον που προκύπτει από την πρόσφατη έρευνα είναι ότι η μείωση των συμπτωμάτων κακοδαιμονίας που αποδίδεται στην παρουσία χώρων πρασίνου είναι παρόμοια με τη μείωση που παρατηρείται για άλλα σημαντικά αποφασιστικοί παράγοντες της ψυχικής υγείας συμπεριλαμβανομένης της εργασιακής κατάστασης και του εισοδήματος".

Το δομημένο περιβάλλον έχει συχνά θεωρηθεί ως οντότητα εντελώς ξεχωριστή από τη φύση.                                                                                                     

        Το δομημένο περιβάλλον έχει συχνά θεωρηθεί ως οντότητα εντελώς ξεχωριστή από τη φύση. Αυτή η ιδέα θέτει δύο ανάγκες οι οποίες βρίσκονται σε αντίθεση μεταξύ τους και, που αφήνονται να ανταγωνίζονται για χώρο, σε έναν κόσμο περιορισμένων πόρων.                                                                                               Ιστορικά αυτό έχει νόημα, καθώς η φύση θεωρήθηκε ως δύναμη που πρέπει να προστατευθεί και που απαιτούσε την αξιοποίηση. Με έναν ανθρώπινο πληθυσμό σχεδόν 8 δισεκατομμύρια παγκοσμίως και μια επικείμενη κλιματική κρίση, είναι σαφές ότι αυτός ο τρόπος σχεδιασμού πρέπει να αντικατασταθεί από αρχιτεκτονική που λειτουργεί αρμονικά με το περιβάλλον.

        Η οικολογική αρχιτεκτονική στοχεύει στην ανασυγκρότηση αυτού του παλαιού παραδείγματος, προσπαθώντας να δημιουργήσει κτίρια που λειτουργούν σε συνδυασμό με τα φυσικά συστήματα γύρω τους, με στόχο την επίτευξη ενός σημείου στάσης. Αυτή η περιβαλλοντικά συνειδητή μορφή σχεδιασμού λειτουργεί παράλληλα με τη βιοκλιματική αρχιτεκτονική ή την αρχιτεκτονική που λειτουργεί σε αρμονία με το κλίμα στο οποίο βρίσκεται, αντλώντας από το κλίμα τι είναι χρήσιμο και εκτρέποντας αυτό που δεν είναι.

        Ο Ken Yeang, της Hamzah και ο Yeang είναι πρωτοπόρος στον τομέα της οικολογικής και βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής. Πιστεύει ότι «Ο πράσινος σχεδιασμός και όλες οι παρεμβάσεις της ανθρωπότητας με τη φύση πρέπει να καθοδηγούνται από την επιστήμη της οικολογίας. Αυτή πρέπει να είναι η προσέγγιση για την αντιμετώπιση του επανασχεδιασμού, της επανεφεύρεσης και της ανακατασκευής του ανθρώπινου κόσμου μας, συμπεριλαμβανομένης της αποκατάστασης και αναζωογόνησης των οικολογικών συστημάτων».

         Η βασική σημείωση του Yeang, «Σχεδιασμός με τη φύση: Ο οικολογικός σχεδιασμός θα παρουσιάσει μια προσέγγιση για το σχεδιασμό του δομημένου περιβάλλοντος, ως τη βιοενσωμάτωση του συστήματος της ανθρώπινης κοινωνίας με τη φύση, την τεχνολογία και την υδρολογία σε  ένα σύνολο για υποδομές».

        Ο Ken Yeang είναι αρχιτέκτονας και οικολόγος που είναι γνωστός για την αρχιτεκτονική γραφή του που βασίζεται στην οικολογία, με τη χαρακτηριστική καταπράσινη πράσινη αισθητική του, και τις οικοδομικές παραστάσεις πέρα από τα πράσινα συστήματα. Για περισσότερα από 40 χρόνια μέσω της δέσμευσής του, έχει αναπτύξει ιδέες, αρχές και συστήματα στην οικολογική και βιοκλιματική αρχιτεκτονική και τον προγραμματισμό, συμβάλλοντας στην πρόοδο σε αυτόν τον τομέα. 

         Πρέπει να πυροδοτήσουμε μια συναρπαστική συζήτηση και με προσεκτικό προβληματισμό σε μια εποχή όπου η αβεβαιότητα και η ανάγκη ανθρώπινης σύνδεσης με τη φύση είναι πιο εμφανής από ποτέ. 

Εικόνα 19. AREE VERDI, QUALITÀ DELLA VITA ED EQUITÀ SOCIALE Francesco Ferrini, DAGRI – Università degli Studi di Firenze

Οι πόλεις «Ολοκληρωμένου Οικοσυστήματος» στην εποχή της κλιματικής αλλαγής. Ουτοπία ή εφικτή προοπτική;

Κωνσταντίνος Πορτοκαλίδης Υπ. Διδάκτορας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας 

Κωνσταντίνος Λαλένης Επiκ. Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

"Για την ανάλυση σε μεγαλύτερο βάθος της σχέσης πόλης - περιβάλλοντος, μια νέα έννοια έχει προκύψει πρόσφατα, αποκαλούμενη «αστική οικολογία», που εισήγαγε τις έννοιες της «φυσικής ικανότητας», της «οικονομίας της φύσης», του «οικολογικού αποτυπώματος» και του «μεταβολισμού». Σημαντική συνιστώσα των παραπάνω είναι η ενσωμάτωση οικολογικών αρχών στο σχεδιασμό και την διαχείριση της πόλης, η οποία διαμορφώνει νέες θεωρήσεις όπως η «Οικο-Πόλη» και η «Πόλη Χαμηλών Επιπτώσεων». Αυτές αποτελούν νεωτεριστικές προσεγγίσεις που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα προτάσεων ολιστικής προσέγγισης της πόλης μέσω κυκλικών διεργασιών, δημιουργικής αντιμετώπισης των χωρικών ζητημάτων, εφαρμογής καινοτόμων τεχνολογικών λύσεων, επιδίωξης τοπικής αυτάρκειας, διαχείρισης των φυσικών πόρων κ.λπ. Ως κεντρική φιλοσοφία εστιάζουν συνολικά στην ελαχιστοποίηση του οικολογικού αποτυπώματος και προωθούν ουσιαστικά την επιστροφή στην ανθρώπινη κλίμακα και στις τοπικές φυσικές διεργασίες που ελαχιστοποιούν την κατανάλωση, ενάντια στην υπεροψία των σύγχρονων αντιλήψεων για την αστικότητα. Μια κριτική προσέγγισή τους, ωστόσο, φέρνει στην επιφάνεια δύο κρίσιμα ερωτήματα που ίσως αποτελέσουν την «αχίλλειο πτέρνα» ως προς την αποτελεσματικότητα και τις δυνατότητες εφαρμογής τους.    

     Μπορούν στην πράξη, να εξασφαλίσουν την ανταγωνιστικότητα στις πόλεις και γενικότερα στις σύγχρονες οικονομίες;                                                                                          

Θα καταφέρουν να πείσουν ότι δεν αποτελούν μια «ουτοπιστική» και ανεδαφική προσέγγιση της σύγχρονης πραγματικότητας;                                                    

Οι δυνατότητες πρακτικής εφαρμογής  τους μένει να διερευνηθούν.                       

      Αποτελεί κοινή παραδοχή ότι ανάμεσα στα σημαντικότερα προβλήματα των πόλεων (σύγχρονη αστικοποίηση) είναι η ποιότητα του αέρα, η ποιότητα των υδάτων, η μόλυνση του εδάφους, ο θόρυβος, η διάθεση των λυμάτων και των αποβλήτων, η γενική υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας, η κυκλοφοριακή συμφόρηση, η καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς κ.λπ. (Burton και Pitt, 2001 ̇ Cayford, 2002 ̇ Rickaby, 1991, κ.ά.). Τα ζητήματα αυτά βαίνουν αυξανόμενα αντί να περιορίζονται λόγω της συνεχώς αυξανόμενης ανάγκης για κατανάλωση φυσικών πόρων εξαιτίας της αύξησης του πληθυσμού, του συνεχώς εντεινόμενου καταναλωτισμού και των νέων κοινωνικά και οικονομικά χωρικών προσεγγίσεων όπως η εκτός σχεδίου και η προαστιακή δόμηση (Kallis και Coccossis, 2001), ενώ συμβάλουν σε μεγάλο βαθμό και στο φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής. Για την ανάλυση σε μεγαλύτερο βάθος των ζητημάτων του αστικού περιβάλλοντος και την αναζήτηση καλύτερων λύσεων, μια νέα έννοια έχει προκύψει, η «αστική οικο-λογία».

        Η νέα αυτή θεώρηση, μετέβαλε τις επιδιώξεις του χωρικού σχεδιασμού και της διαχείρισης των πόλεων από τον οικονομικό προσανατολισμό, που κυριάρχησε μεταπολεμικά, όπου το περιβάλλον ουσιαστικά αντιμετωπιζόταν ως περιοριστικός παράγοντας, σε πιο αειφορικές προσεγγίσεις, στον χώρο και στον χρόνο. Σήμερα, είναι απόλυτα δεκτό ότι ο χειρισμός (σχεδιασμός/ διαχείριση κ.λπ.) του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος πρέπει να γίνεται με τρόπο ώστε να είναι συμβατός με την αναπαραγωγική ικανότητα των φυσικών οικοσυστημάτων, να επιδιώκει την επίτευξη μεγαλύτερης κοινωνικής και οικονομικής ισότητας και να μη θέτει προστιθέμενο κόστος και κινδύνους στις επόμενες γενεές (Newman, 1996 ̇ Blowers, 1993).                                                 Σε αυτό το πλαίσιο, ο χωρικός σχεδιασμός και η διαχείριση των πόλεων ταυτίζεται όλο και περισσότερο με την αρχή της «περιβαλλοντικής διαχείρισης», αποκλίνοντας από την άκαμπτη έννοια της «περιβαλλοντικής προστασίας» που είχε εισάγει μια αρνητική και διχαστική άποψη για το περιβάλλον και την ανάπτυξη (Δελούκας, 1995), ενώ οδήγησε και σε ένα ιδιότυπο περιβαλλοντικό ντετερμινισμό (Rydin, 1998).

       Στη συγκεκριμένη λογική, το παρόν άρθρο επιχειρεί μια θεωρητική αποτίμηση των εναλλακτικών οικολογικών προσεγγίσεων των πόλεων, που παρουσιάζουν σήμερα μια έντονη δυναμική με την συμπερίληψη της κλιματικής αλλαγής στην δημόσια συζήτηση και στην ατζέντα του χωρικού σχεδιασμού.                                                                                                                        

Ο όρος "Αστική Οικολογία" (Urban Ecology) εισήχθη από τη Σχολή του Σικάγου. Αφορούσε την οικολογική ανάλυση των ανθρώπινων κοινοτήτων και ιδιαίτερα της σύγχρονης πόλης. Διεθνώς, η θεσμική αναγνώριση της αστικής οικολογίας ήρθε με το Διακυβερνητικό Πρόγραμμα της ΟΥΝΕΣΚΟ "Άνθρωπος και Βιόσφαιρα" το 1971. Για περισσότερα βλ. Sukopp (2002), Νικολαϊδου (1993) κ.ά.

1. Η «οικολογική» προσέγγιση της αστικότητας                                                              

1.1.Γενικά                                                                                                                                              

       Κύριο επιχείρημα των εκφραστών της οικολογικής προσέγγισης είναι ότι προκειμένου να επιτευχθεί η αστική αειφορία, δεν αρκούν μόνο η επίλυση των επί μέρους ζητημάτων της κατανάλωσης ενέργειας, ο περιορισμός της μόλυνσης και η υιοθέτηση πολιτικών και στρατηγικών για την εν γένει προστασία του περιβάλλοντος. Απαιτείται κυρίως μια ουσιαστική και δομική αλλαγή στη σχέση μεταξύ πόλης και υπαίθρου, με την υιοθέτηση της έννοιας του «οικοχώρου», ζήτημα που έχει ιδιαίτερες επιδράσεις στον σχεδιασμό και την διαχείριση της ανάπτυξης μιας αστικής περιοχής που σε συνδυασμό με το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής, οδηγούν σε μια σφαιρική, ολιστική και καθολική προσέγγιση (ΕΕΑ, 1997  Frey, 1999 ̇Frumkin, 2002).                                                                

       Σε αυτό το πλαίσιο, η «οικονομία της φύσης» ως αποτέλεσμα μιας κυκλικής διαδικασίας περιβαλλοντικών λειτουργιών, αποτελεί τη νέα φιλοσοφία για τον χωρικό σχεδιασμό και την διαχείριση των πόλεων. Κοινώς, το συγκεκριμένο οικολογικό πρίσμα για την αστικότητα, παρουσιάζεται σήμερα ως μια νέα και πολλά υποσχόμενη θεώρηση, που εστιάζει στον μεταβολισμό των πόλεων, με στόχο την ελαχιστοποίηση του λεγόμενου οικολογικού αποτυπώματος, όπως παρουσιάζεται παρακάτω (Hough, 1989). 

1.2. Ο μεταβολισμός των πόλεων                                                                                         

       Γενικά, μπορεί να θεωρηθεί ότι οι πόλεις ως σύστημα αντιπροσωπεύουν ένα περίπλοκο σύμπλεγμα φυσικών λειτουργιών και ανθρωπογενών δραστηριοτήτων. Ροές πόρων δημιουργούνται, κυκλοφορούν, μεταβολίζονται και αποβάλλονται, μέσω μιας σύνθετης λειτουργίας (Ganzleben, 2004). Η αποβολή (εκροή) μεγάλων ποσοτήτων πόρων χωρίς επαρκή ανακύκλωση ή χρήση χαρακτηρίζει ένα τέτοιο σύστημα που ονομάζεται γραμμικό, ενώ αντίστοιχα και ο μεταβολισμός μέσα στο σύστημα αυτό χαρακτηρίζεται ως γραμμικός. Οι πόροι που αντλούνται (π.χ. από μια αστική περιοχή), σταδιακά μετατρέπονται σε απόβλητα που στη συνέχεια αποβάλλονται, ως επί το πλείστον στο φυσικό οικοσύστημα. Το γραμμικό αυτό πρότυπο παραγωγής, κατανάλωσης και διαχείρισης του αστικού συστήματος, είναι μη αειφορικό και υπονομεύει μακροπρόθεσμα τη γενική οικολογική βιωσιμότητά του (Girardet, 1992 και 1999).   

         Αντίθετα, στη φύση αναπτύσσεται μια κυκλικού τύπου διεργασία όπου κάθε εξαγωγή (εκροή / παράγωγο) που αποβάλλεται από έναν οργανισμό, μετατρέπεται σε εισαγωγή σε έναν άλλο οργανισμό με μια διαδικασία που ανανεώνει και στηρίζει τη συνοχή ολόκληρου του περιβάλλοντος, με τη χρήση της φυσικής ανακύκλωσης (Girardet, 1992). Έχοντας ως βασική αρχή τη συγκεκριμένη (φυσική) διεργασία, η οικολογική προσέγγιση υποστηρίζει ότι μπορεί να υπάρξει μεταβολή της λειτουργίας του γραμμικού μεταβολισμού των πόλεων (απόβλητα, ενέργεια, απορρίμματα, κατανάλωση γης κ.λπ.) σε κυκλικό όπου η παραγωγή ανακυκλώνεται για να γίνει εκ νέου εισαγωγή στο αστικό σύστημα. 

       Αυτό σημαίνει ότι οι οικονομικοί, κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί στόχοι πρέπει να αλληλοσχετίζονται, έτσι ώστε να μειώνονται οι λεγόμενες «ροές γραμμικού μεταβολισμού», που προκύπτουν από τη χρήση πόρων και την παραγωγή μη ανακυκλούμενων αποβλήτων (o. π., 1992). Ακολουθώντας το παράδειγμα της συγκεκριμένης διαδικασίας φυσικής ανακύκλωσης (κυκλικού μεταβολισμού), οι επιδιώξεις της αστικής οικολογίας εστιάζουν σε αντίστοιχες προσεγγίσεις για την επίτευξη της συνολικής «οικολογικής βιωσιμότητας του χώρου». Σε αυτό το πλαίσιο, μπορεί να ελαχιστοποιηθεί το σύστημα της κατανάλωσης ή καλύτερα να αντικατασταθεί σταδιακά από διεργασίες που προωθούν την χρήση των ανανεώσιμων πόρων (πηγές ενέργειας, ανακυκλωμένα υλικά) και κατά το δυνατόν σώζουν τους μη ανανεώσιμους (π.χ. αδόμητες περιοχές, ορυκτός πλούτος κ.λπ.) ώστε να είναι διαθέσιμοι και για τις επόμενες γενιές.                            

       Η «οικονομία της φύσης», προκύπτει σε αυτή την περίπτωση ως το αποτέλεσμα της ανάγκης για μικρότερη κατανάλωση πόρων, σε τοπικό αλλά και στο ευρύτερο περιβάλλον (Burton και Pitt, 2001 Cayford, 2002).

1.3. Η «Οικολογική Πόλη»                                                                                                     Η      

       «Οικολογική Πόλη» (ή Οικοπόλη), αποτελεί την προσπάθεια να εφαρμοστούν οι ανωτέρω αρχές στην δημιουργία νέων αστικών τόπων ή στην αναδόμηση (ανάπλαση, αναμόρφωση, εξυγίανση) των υφισταμένων. Ο βασικός στόχος ως ολιστική προσέγγιση είναι η δημιουργία καθετοποιημένων διεργασιών χωρικού σχεδιασμού (Fleischer, 2002) που μπορούν να οδηγήσουν σε μια ιδανική ισορροπία μεταξύ του ανθρωπογενούς και του φυσικού περιβάλλοντος των πόλεων (Downton, 1997).                                                   

           Οι πόλεις «Ολοκληρωμένου Οικοσυστήματος», σύμφωνα με την ανάλυση που προηγήθηκε, μπορούν να έχουν σημαντική συμβολή σε πολλές πτυχές της αστικής αειφορίας και να λειτουργήσουν αποτρεπτικά στις αρνητικές επιπτώσεις της αστικοποίησης σε τοπικό αλλά και γενικό επίπεδο (περιβάλλον, φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής κ.λ.π.). Αν και αρχικά χρησιμοποιήθηκαν ως μικρής κλίμακας και εστιασμένες εναλλακτικές προσεγγίσεις, έχουν πλέον αναπτυχθεί και σε τομείς που άπτονται του ολοκληρωμένου σχεδιασμού του χώρου όπως η διαχείριση της ενέργειας, του περιβάλλοντος, των αποβλήτων κ.λπ., στοχεύοντας παράλληλα στην αποφυγή του επιπλέον κόστους που χρειάζεται η εφαρμογή των επί μέρους πρακτικών προστασίας με την υιοθέτηση των συμβατικών διαδικασιών. Προωθούν με αυτό τον τρόπο την επιστροφή στην ανθρώπινη κλίμακα και υιοθετούν ουσιαστικά και τυπικά τις αρχές της αστικής οικολογίας υπό ένα νεωτεριστικό πνεύμα που υπερβαίνει τις αρχές του κλασσικού χωρικού σχεδιασμού, και επιδιώκει, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα, την ολική αειφορία.                                                                                                

       Ο προσαρμοστικός αυτός σχεδιασμός και η διαχείριση της πόλης, εστιάζει όλο και περισσότερο σε πιο ολοκληρωμένες προσεγγίσεις και κάνει χρήση μιας κυκλικής διαδικασίας που αναλύει το σύστημα συνολικά (εξετάζει τα κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά), ελέγχει και αξιολογεί τα αποτελέσματα, και επαναπροσδιορίζει τους στόχους μέσω των βελτιώσεων που προκύπτουν, σε τοπικό πάντα επίπεδο. Αυτή η προσέγγιση, δεν υιοθετεί εξ αρχής μια τελική λύση αλλά ορίζει το πλαίσιο των αρχών και τις διαδικασίες που θα οδηγήσουν στις καλύτερες επιλογές.

Εικόνα 20. George Seurat, Una domenica pomeriggio sull’isola della Grande-Jatte (1883). Από την τοποθεσία Il Verde bene comune, nelle città che cambiano By Francesco Ferrini

 

Και οι κάτοικοι της πόλης πως θα συμμετάσχουν στον προβληματισμό για την πράσινη πόλη στη χώρα μας;

       Στην Ελλάδα ο κάτοικος στις πόλεις, έχει η ζωή του πωρωθεί από το μπετόν, οι συμπεριφορές και οι επιλογές στη διαβίωση του μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι γενετικά έχει έλλειψη του γονιδίου της φύσης η αλλιώς πάσχει η διακατέχεται από το σύνδρομο στέρησης η έλλειψης της φύσης. Σήμερα καλείται ο Δήμος, η Περιφέρεια αλλά και η Κεντρική Κυβέρνηση να σχεδιάσει και να αναπτύξει πολιτική για τη σύνδεση της πόλης με τη φύση. Οι Δήμαρχοι διαφόρων πόλεων του εξωτερικού αναζητούν έναν εταίρο για να αναπτύξει ένα δίκαιο όραμα για την προστασία και την επέκταση των στόχων του δέντρου της πόλης (αστικού πρασίνου). Να δίνει προτεραιότητα σε μια διαφανή και συνεργατική προσπάθεια σχεδιασμού που αναγνωρίζει και υποστηρίζει τις κοινότητες που έχουν εκτεθεί δυσανάλογα σε περιβαλλοντικούς παράγοντες.                                                                                

«Καθώς σχεδιάζουμε για το μέλλον της πόλης μας, εργαζόμαστε για να διασφαλίσουμε μια δίκαιη, ασφαλής πόλη για όλους τους κατοίκους", δήλωσε ο δήμαρχος της Βοστώνης Walsh. 

«Γνωρίζουμε πόσο κρίσιμα είναι τα δέντρα (αστικό πράσινο) καθώς καταπολεμούμε την κλιματική αλλαγή και βελτιώνουμε την ποιότητα ζωής για όλους τους κατοίκους. Αυτό το σχέδιο αστικών δασών είναι το πρώτο του είδους του στη Βοστώνη και είναι μια ευκαιρία να διασφαλιστεί ότι κάθε γειτονιά θα έχει τους πόρους που της αξίζει και που χρειάζεται . Η Βοστώνη έχει δεσμευτεί να ενισχύσει το περιβαλλοντικό  έργο και να δημιουργήσει ένα λαμπρότερο, πιο πράσινο μέλλον για όλους».

«Τα επόμενα χρόνια, η κοινότητά μας θα αντιμετωπίσει υψηλότερες θερμοκρασίες, καθώς και μεγαλύτερα και πιο έντονα κύματα καύσωνα». «Ένας τρόπος για να μετριαστεί αυτό το φαινόμενο «της θερμικής νησίδας» είναι να προστατέψουμε και να αναπτύξουμε τα δέντρα μας (αστικό πράσινο). Εκτιμούμε την κοινοτική προσέγγιση της πόλης για ένα δίκαιο σχέδιο αστικών δασών».                                                                                                                          

«Ο σχεδιασμός για το μέλλον των δέντρων της Πόλης (αστικό πράσινο),  μας είναι ένα σημαντικό μέρος μιας ολιστικής προσέγγισης για ανθεκτικές κοινότητες».

       Η ομάδα του έργου, θα συντονίσει στενά τη διαδικασία του σχεδιασμού με τον και την υλοποίηση του. Ο συνεχιζόμενος συντονισμός θα ενσωματώσει συνεκτικά το όραμα της πόλης, για ανάπτυξη ενός υγιούς αστικού δάσους σε άλλες στρατηγικές ανθεκτικότητας στον καύσωνα. Ο σχεδιασμός  και η ανάπτυξη του αστικού δάσους της Βοστώνης θα χρησιμεύσει όχι μόνο για τη μείωση του φαινομένου της ζέστης στη πόλη αλλά και για την βελτίωση της ποιότητας της οικολογίας της πόλης.

 δέντρα, ο ουρανός θα πέσει πάνω μας. Ινδική παροιμία

 

Πρακτικές εφαρμογές για πράσινη πόλη

Η Βαρκελώνη δημιουργεί νέες πράσινες περιοχές

Εικόνα 21. Η Βαρκελώνη δημιουργεί νέες πράσινες περιοχές. Από την τοποθεσία Barcelona crea nuevas zonas verdes sin aumentar el número de jardineros

       Η Βαρκελώνη ξεκίνησε μια «πράσινη επανάσταση», όπως το ονόμασε ο δήμαρχος  Ada Colau στην τελευταία εκλογική εκστρατεία. Η πόλη διατηρεί και διαχειρίζεται 981 εκτάρια πράσινου και προσθέτει 40 μετά από τη νέα  εντολή. (η Αθηνα εχει  περιπου 350 εκταρια.)

      Σε αυτήν την εντολή, προγραμματίζεται να ανοίξουν νέα πάρκα στο La Modelo, στη Sagrera, στο Paseo Marítimo ή στο Can Batlló. Και σε νέες γειτονιές, όπως η La Marina, στο Zona Franca, υπάρχει επίσης ένα πάρκο που έχει σχεδιαστεί, εκτός από μικρές δράσεις.

    Ο σύμβουλος έκτακτης ανάγκης για το κλίμα, Eloi Badia, τον περασμένο Ιούνιο - όταν το πράσινο έφτασε σε ύψη που δεν είχε ξαναδεί ποτέ λόγω του περιορισμού κατά την κατάσταση συναγερμού - που ευνοούν τις "οικολογικές διαδικασίες, την αυθόρμητη είσοδο της χλωρίδας και της πανίδας" και δράσεις όπως «μείωση της συχνότητας κοπής για να ευνοηθεί η ανάπτυξη ποώδους ειδών, αύξηση των κοιλότητας δέντρων με βλάστηση ή λιγότερο κλάδεμα των δέντρων».

Πόλη Δάσος για τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης

Η Κίνα δημιουργεί την πρώτη πόλη-δάσος του κόσμου, όπου όλα τα κτίρια είναι καλυμμένα με φυτά, προσφέροντας πολλά οικολογικά οφέλη

Εικόνα 22. Stefano Boeri Architetti VERTICAL GARDEN Milan, Italy 

Στο πλαίσιο της προσπάθειας να αντιμετωπιστεί η ρύπανση και η υπερθέρμανση του πλανήτη, στην Κίνα έχει ήδη ξεκινήσει η κατασκευή της πρώτης «Πόλης-Δάσους» στον κόσμο. Η πόλη θα γεννηθεί στο Λιουζού, στην επαρχία Γκουανγκσί, σε μια έκταση 1,75 τετραγωνικών χιλιομέτρων στις όχθες του ποταμού Λιουτζάνγκ. Θα φιλοξενήσει 30.000 ανθρώπους μόλις ολοκληρωθεί και τα γραφεία, τα σπίτια, τα ξενοδοχεία, τα νοσοκομεία και τα σχολεία θα καλυφθούν εξ ολοκλήρου από 40.000 δέντρα και 1 εκατομμύριο φυτά 100 διαφορετικών ειδών. Αυτά τα φυτά αναμένεται να απορροφούν περίπου 10.000 τόνους διοξειδίου του άνθρακα και 57 τόνους ρύπων ετησίως και θα παράγουν περίπου 900 τόνους οξυγόνου. Η πόλη-δάσος θα τροφοδοτείται αποκλειστικά από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και θα συνδέεται με ηλεκτροκίνητο τρένο με την πόλη Λιουζού. 

       Πρόκειται για κοινό πρότζεκτ του ιταλικού αρχιτεκτονικού γραφείου Steffano Boeri Architetti Milan – έδωσε το masterplan- και της Shanghai Tongyan Architectural and Planning Design Company. Οι σχεδιαστές της επισημαίνουν ότι τα οικολογικά οφέλη είναι πολλαπλά, καθώς τα φυτά και τα δέντρα θα μειώσουν τη μέση θερμοκρασία του αέρα, θα δημιουργήσουν φράγματα κατά του θορύβου και θα βελτιώσουν τη βιοποικιλότητα παρέχοντας σπίτι σε πολλά είδη πουλιών, εντόμων και μικρών ζώων. Η ολοκλήρωσή της πόλης αναμένεται εντός του 2020. 

Η πρώτη πόλη-δάσος που θα είναι 100% ενεργειακά και διατροφικά αυτόνομη, ετοιμάζεται στο Κανκούν. 

    Η εταιρεία αρχιτεκτονικής Stefano Boeri Architetti, διάσημη για το σχεδιασμό κατακόρυφων δασών στην Ελβετία και την Κίνα, επιστρέφει με άλλο ένα έργο που θα χρησιμεύσει ως πρότυπο για ανθεκτικό και βιώσιμο πολεοδομικό σχεδιασμό. Η Smart Forest City είναι στα σκαριά και θα βρίσκεται στο Κανκούν του Μεξικού. Πρόκειται να κατασκευαστεί σε έναν χώρο που σήμερα λειτουργεί ως λατομείο. Η πόλη αυτή θα είναι 100% ενεργειακά και διατροφικά αυτόνομη, ικανή να φιλοξενήσει 130.000 κατοίκους σε ένα οικόπεδο 557 στρεμμάτων, καθώς και 7.500.000 φυτά 400 διαφορετικών ειδών τα οποία θα επιλέξει ο βοτανολόγος και αρχιτέκτονας τοπίου Lauri Gatti. 

Εικόνα 23. Stefano Boeri Architetti

        Εδώ θα φυτευτούν περισσότερα από 200.000 δέντρα με σκοπό να δημιουργήσουν μια αναλογία 2,3 δένδρων ανά κάτοικο, ενώ το υπόλοιπο της βλάστησης θα είναι κυρίως θάμνοι, πράσινες στέγες και κάθετοι κήποι. Η έξυπνη πόλη έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να μπορεί να απορροφήσει 116.000 τόνους διοξειδίου του άνθρακα το χρόνο Η οικολογική αυτή πόλη θα έχει ισχυρά θετικό αποτύπωμα στον πλανήτη καθώς έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να μπορεί να απορροφήσει 116.000 τόνους διοξειδίου του άνθρακα το χρόνο. Θα περιβάλλεται από ηλιακούς συλλέκτες, ικανούς να παρέχουν αρκετή ανανεώσιμη ενέργεια για να καλύψουν τις ανάγκες των κατοίκων. Επίσης θα περιλαμβάνει κι ένα πρωτοποριακό σύστημα μεταφοράς με εσωτερικά ηλεκτρικά και ημιαυτόματα οχήματα που θα λειτουργούν με αυτή την ενέργεια. 

         Η αστική περιοχή θα περιβάλλεται από μια αγροτική ζώνη. Δημόσια πάρκα, ιδιωτικοί κήποι, πράσινες στέγες και πράσινες προσόψεις θα συμβάλουν στην επίτευξη μιας τέλειας ισορροπίας μεταξύ της φύσης και του οικοδομικού αποτυπώματος. Η πρόταση της Smart Forest City – Cancun περιλαμβάνει κι ένα κέντρο προηγμένης έρευνας αρκετά μεγάλο ώστε να μπορεί να φιλοξενεί διεθνείς οργανισμούς, πανεπιστημιακά τμήματα και εταιρείες. Σε αυτό περιλαμβάνονται εγκαταστάσεις έρευνας και ανάπτυξης αφιερωμένες – φυσικά- σε ζητήματα βιωσιμότητας και πράσινες υποδομές. 

Πώς να αναδασώσετε τον πλανήτη για να μετριάσετε την κλιματική κρίση

Οι πράσινες ζώνες                                                                                                                                     

        Μία από τις πιο ισχυρές φόρμουλες για τον μετριασμό της κλιματικής κρίσης σε παγκόσμιο επίπεδο συνίσταται στη δημιουργία πράσινων δακτυλίων, ζωνών και τοίχων. Οι μέθοδοι αυτοί αναπτύσσονται ήδη σε μεγάλη κλίμακα σε διαφορετικές ηπείρους.

      Η στρατηγική βασίζεται στη φύτευση δισεκατομμυρίων δέντρων, που θεωρούνται πράσινες υποδομές. Παρέχουν οφέλη που σχετίζονται με τη δέσμευση άνθρακα και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, μεταξύ άλλων παραγόντων.

Οι πρώτες πράσινες ζώνες ιστορικά

       Η πρώτη πράσινη ζώνη θεωρείται ότι είχε σχεδιαστεί από τον Μωυσή πριν από περισσότερα από 3.000 χρόνια στις κοινές περιοχές γύρω από τις δώδεκα Λεβικές πόλεις. Ήταν η απάντηση σε μια από τις μεγαλύτερες κλιματικές κρίσεις στην ιστορία, την πιθανή πραγματική αιτία των λεγόμενων 10 πληγών της Αιγύπτου.

       Η πράσινη ζώνη που σχεδιάστηκε από τον Μωάμεθ τον 7ο αιώνα γύρω από την εμβληματική πόλη της Μεδίνα, μέσω της απαγόρευσης της κοπής δέντρων σε μια λωρίδα 20 χλμ., Μπορεί επίσης να θεωρηθεί πράσινη ζώνη.

    Και στις δύο περιπτώσεις, φαίνεται προφανές ότι αυτοί οι δακτύλιοι ήταν αμυντικής φύσης, αλλά και επίσης προορίζονταν να μετριάσουν τις επιπτώσεις των περιβαλλόντων της ερήμου, όπως οι αμμοθύελλες ή οι ακραίες θερμοκρασίες.

Εικόνα 24 Εναέρια άποψη της ακτής της Μάλαγα και της θάλασσας του Άλμποραν. Shutterstock / EQRoy

     Σε μια πιο κοντινή χρονολογικά προσέγγιση, σε εκείνη της εποχής μας, είναι στα τέλη του 16ου αιώνα όπου η Ελισάβετ Α της Αγγλίας πρότεινε την κατασκευή μιας πράσινης ζώνης γύρω από το Λονδίνο.Απαγόρευσε την κατασκευή κτιρίων σε ζώνη 5 χλμ γύρω από την πόλη του Λονδίνου, με την ιδέα της βελτίωσης της αστικής υγείας και του περιορισμού της εξάπλωσης επιδημιών.

Τα δέντρα, κλειδί στον πολεοδομικό σχεδιασμό

     Ήδη τον 20ο αιώνα, οι πράσινες ζώνες θεωρήθηκαν ως ένα είδος εδάφους – πράσινου χώρου στον πολεοδομικό σχεδιασμό. Στόχος τους ήταν να διατηρήσουν περιοχές άγριας βλάστησης ή γεωργικής γης γύρω από αστικά κέντρα.

Συγκεκριμένα, αυτές οι πράσινες επιφάνειες  προορίζονται για:

*Να προστατέψουν τα φυσικά ή ημιφυσικά περιβάλλοντα, δημιουργώντας ένα δίκτυο γειτονικών οικοτόπων για την άγρια φύση.

*Να βελτιώσουν την ποιότητα του αέρα, του νερού και του εδάφους σε μητροπολιτικές περιοχές.

*Η διασφάλιση ότι οι πολίτες έχουν πρόσβαση στην ύπαιθρο, με τις επακόλουθες ευκαιρίες εκπαίδευσης και ψυχαγωγίας.

*Να προστατέψουν τον μοναδικό χαρακτήρα των αγροτικών κοινοτήτων που διαφορετικά θα μπορούσαν να απορροφηθούν από τα εκτεταμένα προάστια.

    Παρά την κριτική που βασίζεται στο γεγονός ότι οι πράσινες ζώνες ευνοούν τις διάχυτες πόλεις έναντι του πιο βιώσιμου συμπαγούς μοντέλου, έχει σημειωθεί πρόοδος τώρα ενσωματώνοντας μια σημαντική πτυχή για τη βιώσιμη ανάπτυξη των πόλεων τον 21ο αιώνα: τους αστικούς πράσινους διαδρόμους.

    Οι δεντρόφυτοι περίπατοι στα ποτάμια στα αστικά τους τμήματα ή η χρήση δικτύων υποδομής, χρησιμεύουν για την ενσωμάτωση της βιοποικιλότητας και των υπηρεσιών οικοσυστήματος από την περιφέρεια έως το κέντρο των πόλεων.

Πώς να δημιουργήσετε μια πράσινη ζώνη

     Στο τέλος της δεκαετίας του '90 του περασμένου αιώνα, μετά από δεκαετίες παρατήρησης, ο Akira Miyawaki απέδειξε, ότι η αποκατάσταση της πιθανής φυσικής βλάστησης ενός υποβαθμισμένου εδάφους επιτεύχθηκε γρηγορότερα με ένα κοκτέιλ σπόρων γηγενών ειδών από ό, τι πιστεύεται μέχρι τότε, από τη φύτευση μαζικού πληθυσμού ξενικών ειδών δένδρων, που αναπτύσσονται γρήγορα.

     Η μέθοδος Miyawaki έχει καθιερωθεί όχι μόνο ως μορφή αποκατάστασης δασών μεγάλης κλίμακας, αλλά και ως τρόπος δημιουργίας ακόμη και αστικών δασών.

      Η ανάγκη αναδάσωσης του πλανήτη τόσο από τοπικές, από περιφερειακές ή ηπειρωτικές κοινότητες αυξάνεται ολοένα και περισσότερο. Όμως, η φόρμουλα δεν είναι να γίνουν φυτεύσεις χωρίς οικολογικά κριτήρια, με υψηλό κόστος και αμφίβολα αποτελέσματα. Αντίθετα, πρόκειται για την επιλογή νησίδων βιοποικιλότητας ως μια λύση πιο οικονομική και πιο σταθερή οικολογικά στρατηγική.

     Η φύτευση περισσότερων δέντρων δεν δημιουργεί δάση. Το δάσος είναι μια ζωντανή δομή, που απαιτεί τα σύνορά της και τη διαστρωμάτωση  της, για τα οποία εγγυώνται τις υπηρεσίες οικοσυστήματος που περιμένουμε.

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός ως  βασικό εργαλείο διαχείρισης και θα είναι σε θέση να βοηθήσει  στις επιλογές σχεδιασμού, διαχείρισης και κατασκευής των νέων χώρων πρασίνου.    

Σε πολλές πόλεις στον κόσμο, όπως και στη χώρα μας, δεν έχει χαρτογραφηθεί το αστικό πράσινο και δεν υπάρχει π.χ. ακριβής κατάλογος που να περιέχει τον αριθμό των τετραγωνικών μέτρων η στρεμμάτων δημόσιου χώρου (πάρκα, πλατείες δεντροστοιχίες, κήποι κ.λ.π.) η τα είδη της βλάστησης και επομένως δεν βρίσκονται σε πλατφόρμες προσβάσιμες από τους  πολίτες, τις αρχές  κ.λ.π. Τα μόνα απογραφικά δεδομένα που διαθέτουν οι πόλεις δείχνουν περιοχές που αντιστοιχούν στη χρήση γης που προορίζεται για πράσινο, βάσει αεροφωτογραφιών η τοπογραφικών. Το αδύναμο χαρακτηριστικό αυτών των πληροφοριών είναι ότι δημιουργήθηκαν από αεροφωτογραφίες η άλλα δεδομένα των οποίων ο βαθμός ή το ποσοστό σφάλματος είναι άγνωστος. Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο να προσδιοριστούν μελέτες σχετικά με τη ψηφιακή χαρτογράφηση των δημόσιων χώρων και των χώρων πρασίνου στον κάθε  Δήμο η Περιφέρεια που θεωρώ ότι αποτελούν τους τομείς προτεραιότητας της κάθε τρέχουσας διοίκησης.                                                                                                      Ο ψηφιακός μετασχηματισμός που βασίζεται στην τεχνολογία                                                               Η εξέλιξη των τελευταίων δεκαετιών προκάλεσε υπερβολική περιβαλλοντική πίεση, αλλά επέφερε επίσης εξαιρετικές βελτιώσεις στο προσδόκιμο ζωής σε όλο τον κόσμο και, επίσης, χάρη στις ψηφιακές τεχνολογίες, η ανθρωπότητα διαθέτει τώρα ένα επιπλέον όπλο για να μπορέσουμε να δώσουμε μια αποτελεσματική απάντηση στις προκλήσεις που την περιμένουν αυτόν τον αιώνα: αφενός η αύξηση της παραγωγής τροφίμων, η ανάγκη για ενέργεια και πόσιμο νερό για όλους και αφετέρου, η ανάγκη μείωσης των αποβλήτων και των εκπομπών από όλες οι αλυσίδες παραγωγής τους.

Αυτός ο ψηφιακός μετασχηματισμός που βασίζεται στην τεχνολογία του Διαδικτύου που εφαρμόζεται στη καθημερινότητα, θα αντιπροσωπεύει μια άνευ προηγουμένου αλλαγή στην ιστορία της ανθρωπότητας, με επιπτώσεις που δεν είναι ακόμη πλήρως γνωστές.

Ακόμη και στην «πράσινη» πόλη του μέλλοντος, θα είναι δυνατή η χρήση ψηφιακών τεχνολογιών, το Διαδίκτυο των πραγμάτων (IoT) και η χρήση οργάνων ικανών να μας προσφέρουν απαντήσεις σε πραγματικό χρόνο σχετικά με τις φυσιολογικές, υγειονομικές και δομικές συνθήκες των φυτών. Είναι ένα βασικό εργαλείο διαχείρισης και θα είναι σε θέση να παρέχει βοήθεια στις επιλογές σχεδιασμού, διαχείρισης και κατασκευής των νέων χώρων πρασίνου. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η αλλαγή και η καινοτομία, μέσω των δοκιμών και της προόδου νέων μοντέλων, ήταν καθοριστικής σημασίας για την ανθρώπινη πρόοδο και πρέπει να είναι ακόμη και τώρα.

Η «πράσινη ανάπτυξη» (και κατά συνέπεια βιώσιμη) έχει προταθεί ως ένας πολλά υποσχόμενος τρόπος αντιμετώπισης της ανάγκης εξεύρεσης ισορροπίας και, σε αυτό το πλαίσιο, είναι σημαντικό να σκεφτούμε μια ανάπτυξη που μπορεί να είναι μόνο «ολιστική», δηλαδή να περιλαμβάνει οικολογική και οικονομική βιωσιμότητα, δίκαιη κατανομή και να είναι αποδοτική και αποτελεσματική στη χρήση των πόρων.

Ωστόσο, το να κάνουμε τις πόλεις «πράσινες και υγιείς», υπερβαίνει κατά πολύ την απλή μείωση των εκπομπών CO₂ και των ρύπων μέσω μέτρων αποτελεσματικότητας και εξοικονόμησης ενέργειας ή μέσω βιώσιμων αστικών μεταφορών, που είναι θεμελιώδεις παράγοντες στις στρατηγικές μετριασμού για τις μελλοντικές «περιβαλλοντικές διαταραχές», αλλά αυτό δεν αρκεί αν δεν συνοδεύεται από αύξηση στην πράσινη κάλυψη των πόλεών μας με δέντρα.

Πρέπει να σχεδιάσουμε έτσι ώστε το πράσινο να μην είναι πλέον στην υπηρεσία της πόλης, αλλά η «νέα» πόλη να έχει σχεδιαστεί για να εξυπηρετεί το πράσινο, με παράδειγμα  μια συνολική αλλαγή. Αυτό σημαίνει ότι, αντί να θεωρούνται τα φυτά και οι χώροι πρασίνου ως κόστος, θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως κοινά (και ως εκ τούτου σαν επενδύσεις) που δίνουν κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική αξία και παρέχουν πολλά οφέλη για τους αστικούς πληθυσμούς αλλά  και παραπέρα. Οι αστικές πράσινες περιοχές μπορούν να βοηθήσουν στην επανασύνδεση της κοινωνίας με τη φύση και να προσφέρουν ένα δημόσιο χώρο για περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση και άτυπη εκπαίδευση, παίζοντας έτσι ουσιαστικό ρόλο στη βελτίωση της φιλοπεριβαλλοντικής στάσης των πολιτών.

Η πρόκληση είναι να επεκτείνουμε στρατηγικά τα αστικά δάση και να παρέχουμε στις κοινότητές μας, ειδικά στους πιο ευάλωτους ανθρώπους, ένα πιο βιώσιμο, υγιέστερο και πιο δίκαιο περιβάλλον, με γνώμονα πάντα, ότι η ισότητα δίνει στους ανθρώπους τα ίδια πράγματα και τις ίδιες ευκαιρίες.                       

Η νομισματική αξία στη φύση                                                                                                   

        Το να δίνεις νομισματική αξία στη φύση είναι μια προσέγγιση,.... πρέπει να γίνει δεκτό ότι μερικές φορές είναι πιο εύκολο να πείσεις τον ουσιαστικό της ρόλο με την συνανάρτηση σε ευρώ αντί να προσπαθείς  να επιβεβαιώσεις την ανεκτίμητη αξία της με επιχειρήματα . 

     Υπό αυτή την έννοια, η νέα κλίμακα αξίας δέντρου που καθιερώθηκε είναι ένα εργαλείο που αξίζει να προωθηθεί! Σκοπός του να γνωρίζει την αξία ενός δέντρου ή να εκτιμήσει τις ζημιές που μπορεί να του προκλήθηκαν, αυτό το νέο εργαλείο αξιολόγησης έχει την αξία να είναι εύχρηστο και να περιλαμβάνει πολλές παραμέτρους που σχετίζονται με το δέντρο και το περιβάλλον του. Εκτός από τη νομισματική εκτίμηση του οργανισμού-φυτό, το εργαλείο παρέχει επίσης πολύτιμες πληροφορίες για τα ειδικά χαρακτηριστικά του είδους και τα προληπτικά μέτρα προστασίας του.

Κλείνω με ένα κείμενο του Έρμαν Έσσε

Έρμαν Έσσε: Τι μας διδάσκουν τα δέντρα για τη ζωή

«Όποιος έχει μάθει πώς να ακούει τα δέντρα, δεν θέλει να είναι τίποτα εκτός από αυτό που είναι» 

    Τα σέβομαι όταν ζουν σε οικογένειες και φυλές, σε δάση και άλση. Και ακόμη περισσότερο τα σέβομαι όταν στέκονται μόνα τους. Είναι σαν τα μοναχικά άτομα. Όχι σαν τους ερημίτες που έχουν αποσυρθεί μακριά για να κρύψουν κάποια αδυναμία τους, αλλά σαν τα υπέροχα μοναχικά άτομα, όπως ήταν ο Μπετόβεν και ο Νίτσε. Στα ψηλά κλαδιά τους θροΐζει ο κόσμος, ενώ οι ρίζες τους αναπαύονται στο άπειρο. Όμως δεν χάνουν τον εαυτό τους, παλεύουν με όλη τους τη δύναμη για ένα και μόνο πράγμα: να εκπληρώσουν τις ανάγκες τους σύμφωνα με τους δικούς τους νόμους, να δημιουργήσουν το δικό τους σχηματισμό, να εκπροσωπήσουν τους εαυτούς τους. Το σπίτι δεν είναι ούτε εδώ, ούτε εκεί. Το σπίτι είναι μέσα σας, αλλιώς δεν είναι πουθενά. Τίποτα δεν είναι πιο ιερό, τίποτα δεν είναι πιο υποδειγματικό από ένα όμορφο και δυνατό δέντρο. Όταν ένα δέντρο κόβεται και αποκαλύπτεται η θανατηφόρος πληγή του, μπορεί κανείς να διαβάσει όλη την ιστορία του στο φωτεινό δίσκο του κορμού του: στα δαχτυλίδια του φαίνονται τα χρόνια του, ενώ στα σημάδια του φαίνονται ο αγώνας, τα δεινά, όλες οι ασθένειες, η ευτυχία και η ευημερία, τα δύσκολα χρόνια αλλά και τα ωραία, οι επιθέσεις που άντεξε, οι καταιγίδες που έχει υπομείνει. Και κάθε νέο παιδί του χωριού σίγουρα γνωρίζει ότι το σκληρότερο και το πιο ευγενές ξύλο είναι αυτό που έχει στενότερα δαχτυλίδια, κι ότι εκεί ψηλά στα βουνά και μέσα στο συνεχή κίνδυνο αναπτύσσεται το πιο άφθαρτο, το ισχυρότερο, το ιδανικό δέντρο.                                                                      

     Τα δέντρα είναι ιερά. Όποιος ξέρει πώς να μιλήσει μαζί τους, όποιος ξέρει πώς να τα ακούσει, μαθαίνει την αλήθεια. Δεν κηρύττουν μάθηση και παραινέσεις, κηρύττουν τον αρχαίο νόμο της ζωής.                                                                

       Το δέντρο λέει: Ένας πυρήνας είναι κρυμμένος μέσα μου, μια σπίθα, μια σκέψη, είμαι ζωή από την αιώνια ζωή. Μοναδικά είναι η μορφή και οι φλέβες του δέρματος μου, το μικρότερο φύλλο στα κλαδιά μου, αλλά και η μικρότερη ουλή στο φλοιό μου. Έγινα για να σχηματοποιήσω και να αποκαλύψω την αιωνιότητα στη μικρότερη μου λεπτομέρεια.

     Το δέντρο λέει: Η δύναμή μου είναι η εμπιστοσύνη. Δεν ξέρω τίποτα για τον πατέρα μου, δεν ξέρω τίποτα για τα χιλιάδες παιδιά που κάθε άνοιξη σπέρνονται από μένα. Ζω μέχρι τέλος για το μυστικό του σπόρου μου, και δεν με νοιάζει για τίποτα άλλο. Πιστεύω ότι ο Θεός είναι μέσα μου. Πιστεύω ότι η εργασία μου είναι ιερή. Μ' αυτή την αλήθεια ζω. Όποιος έχει μάθει πώς να ακούει τα δέντρα, δεν θέλει να είναι τίποτα εκτός από αυτό που είναι.           

        Όταν απογοητευόμαστε και δεν μπορούμε να αντέξουμε τη ζωή μας, τότε το δέντρο έχει κάτι να μας πει: Σταθείτε! Σταθείτε! Κοιτάξτε εμένα! Η ζωή δεν είναι εύκολη, η ζωή δεν είναι δύσκολη. Αυτές είναι παιδαριώδεις σκέψεις. Το σπίτι δεν είναι ούτε εδώ ούτε εκεί. Το σπίτι είναι μέσα σας, αλλιώς δεν είναι πουθενά. Τα δέντρα θροΐζουν το βράδυ, ενώ είμαστε ανήσυχοι μέσα στις δικές μας παιδαριώδεις σκέψεις: Τα δέντρα έχουν μακρές σκέψεις, μεγάλες και ξεκούραστες αναπνοές, όπως έχουν και μεγαλύτερη διάρκεια ζωής από τις δικές μας. Όσο εμείς δεν τ’ ακούμε, παραμένουν σοφότερα από εμάς. Αλλά όταν μάθουμε πώς να ακούμε τα δέντρα, η στενότητα η ταχύτητα και η παιδική βιασύνη των σκέψεών μας, θα αντικατασταθούν από ανείπωτη χαρά. Όποιος έχει μάθει πώς να ακούει τα δέντρα δεν θέλει πλέον να είναι ένα δέντρο. Δεν θέλει να είναι τίποτα εκτός από αυτό που είναι.   

Απόσπασμα από το βιβλίο του Έρμαν Έσσε, Bäume: Betrachtungen und Gedichte (Δέντρα: Σκέψεις και Ποιήματα) που εκδόθηκε το 1984. https://www.doctv.gr/page.aspx?itemid=spg13398

Εικόνα 28 Από την τοποθεσία La Terra salvata dagli alberi.      

ΠΗΓΕΣ

• Το Meteo απαντά σε επτά ερωτήματα με αφορμή τον μεσογειακό κυκλώνα Ιανό - Τα οχτώ μεγαλύτερα ύψη βροχής
• HuffPost Greece , εξι μεσογειακοί κυκλώνες από το 1982 στην Ελλάδα
• protothema.gr Νεκροί και μεγάλες καταστροφές ο τραγικός απολογισμός της κακοκαιρίας. Τι ποσότητα βροχής έπεσε και ποια τα χαρακτηριστικά του Ιανού.
• Φυσικές καταστροφές και κλιματική αλλαγή Ανδρέας Ν. Αγγελάκης** επίτ. μέλος της Διεθν. Εταιρ. Νερού (IWA)
• Ανασκόπηση 2019: Η κλιματική αλλαγή στο επίκεντρο των εξελίξεων euronew
• Από την ιστοσελίδα Δασική υπηρεσία Controlling Stormwater Runoff with Trees by Rick Magil
• TREES TO OFFSET STORMWATER Case Study 05: City of Miami Beach, Florida
• Οι πόλεις "Ολοκληρωμένου Οικοσυστήματος" στην εποχή της κλιματικής αλλαγής. Ουτοπία ή εφικτή προοπτική;                                       Κωνσταντίνος Πορτοκαλίδης Υπ. Διδάκτορας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Κωνσταντίνος Λαλένης Επiκ. Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
• Από τον Λε Κορμπιζιέ στον Μπλέιντ Ράνερ | DOC TV ... Από τον Βασίλη Καραγιάννη
• DOPO IL COVID-19 DOBBIAMO PASSARE DALLO "SCREEN TIME" AL "GREEN TIME" di Francesco Ferrini
• City of Boston seeks partner to design first urban forest plan                     Published by: Parks and Recreation The 20-year plan will be designed to set citywide goals for canopy protection, be responsive to climate change, and enhance the quality of life for all Bostonians
• Barcelona crea nuevas zonas verdes sin aumentar el número de jardineros
• Η πρώτη πόλη-δάσος που θα είναι 100% ενεργειακά και διατροφικά αυτόνομη, ετοιμάζεται στο Κανκούν ΠΕΡΣΑ ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ 30 Ιανουαρίου 2020  www.doctv.gr   
• Η Κίνα δημιουργεί την πρώτη πόλη-δάσος του κόσμου, όπου όλα τα κτίρια είναι καλυμμένα με φυτά, προσφέροντας πολλά οικολογικά οφέλη ΜΑΡΙΑΝΙΝΑ ΠΑΤΣΑ www.doctv.gr  
• Cómo reforestar el planeta para mitigar la crisis climática                                       Ángel Enrique Salvo Tierra Profesor de Botánica y Planificación y Ordenación Territorial, Universidad de Málaga
• Antonio Flores Moya Catedrático de Botánica, Universidad de Málaga                      
• Il COVID-19 dimostra la necessità di un nuovo paradigma: la “Green City” di Francesco Ferrini
• Έρμαν Έσσε: Τι μας διδάσκουν τα δέντρα για τη ζωή www.doctv.gr