Μιὰ προειδοποιητικὴ ἐπισήμανση

 

του Χρίστου Δάλκου 

Ὁ ἀναγνώστης τοῦ 3^ου τεύχους τῶν ἐνδοσυγκριτικῶν θὰ βρεθῇ ἀντιμέτωπος μὲ ἐκ πρώτης ὄψεως παράδοξες ἐτυμολογικὲς συσχετίσεις ὅπως τοῦ σκύλλα / στσούλλα μὲ τὸ τσούλα (= ἀνήθικη γυναίκα), τοῦ λιάρα (= κηλῖδα στὸ δέρμα ἢ τὸ ροῦχο) μὲ τὸ λέρα, τοῦ πυλαλῶ / πουλαλῶ (= τρέχω γρήγορα) μὲ τὸ πουλαρίζω (= τρέχω γρήγορα σὰν πουλάρι), τοῦ χιλοπίττα ἢ χιλόπιττα μὲ τὸ ἀχλιόπιττα (= ἄρτος ψημένος στὴν ἀχλιά, τὴν χλιαρὴ στάχτη), τοῦ σκυλλόγαμος / σ΄σ΄υλλόγαμος (= «ἑορτὴ» γάμου ἀποσκοποῦσα στὴν ἀποφυγὴ τῆς ἐκδήλωσης τῆς λύσσας) μὲ τὸ ταυτόσημο λ(υ)σσόγαμος, καὶ ἑπομένως τοῦ σκύλλα / σ΄σ΄ύλλα μὲ τὸ ἤδη ἀρχαῖο λύσσα κ.ο.κ.

Ὅλες αὐτὲς οἱ συσχετίσεις βασίζονται στὴν θεμελιώδη ἀρχὴ τῆς ἐνδοσυγκριτικῆς θεωρίας ὅτι ἡ ἐξέλιξη ἑνὸς τύπου στὸ ἐσωτερικὸ μιᾶς γλώσσας δὲν συνεπάγεται τὴν ἐξαφάνιση αὐτοῦ ἀπὸ τὸν ὁποῖο προῆλθε, ὅτι δηλ. στὴν ἴδια γλῶσσα εἶναι δυνατὸν νὰ συνυπάρχουν οἱ πρωτογενεῖς τύποι μὲ τοὺς παραγόμενους. Χαρακτηριστικὸ εἶναι τὸ παράδειγμα τοῦ θέλω νὰ ποὺ ἐξελίχθηκε καὶ σὲ θελά, θενά, θά, χωρὶς αὐτὸ νὰ σημαίνῃ ὅτι θά ᾿πρεπε νὰ ἐξαφανισθῇ, ὅπως δὲν ἐξαφανίσθηκε τὸ θέλεις, ἐπειδὴ ἐξελίχθηκε σὲ θέλ᾿ς > θές, ἢ τὸ willἐπειδὴ ἐξελίχθηκε σὲ ‘ll(πρβλ. hewillgo/ he ‘llgo) κ.ο.κ.

Ἑπομένως, ὅσοι ἀμφισβητοῦν στὸ ὄνομα τῆς «ἐπιστήμης» τους τὶς ἐνδοσυγκριτικὲς συσχετίσεις θὰ πρέπῃ πρὶν καὶ πάνω ἀπ᾿ ὅλα νὰ θέσουν σὲ ἀμφισβήτηση μὲ πειστικὰ ἐπιχειρήματα τὴν βασικὴ ἀρχὴ τῆς ἐνδοσυγκριτικῆς θεωρίας ὅτι εἶναι δυνατὸν οἱ πρωτογενεῖς τύποι νὰ συνυπάρχουν μὲ τοὺς παραγόμενους, στὸ πλαίσιο μιᾶς καὶ τῆς αὐτῆς γλώσσας.

Φυσικά, ἡ ἀναγνώριση τῆς ἰσχύος τῆς βασικῆς αὐτῆς ἀρχῆς δὲν καθαγιάζει ὅλες τὶς ἐνδοσυγκριτικὲς συσχετίσεις, ἀλλὰ ἐκ τῶν πραγμάτων ἀνοίγει νέους δρόμους γιὰ τὴν ἀναζήτηση τῆς ἀλήθειας, οἱ ὁποῖοι δὲν ἔχουν μέχρι τώρα ἀκολουθηθῆ καὶ διερευνηθῆ ἀρκούντως.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Μιὰ προειδοποιητικὴ ἐπισήμανση....................................11

Τὸ τῆς Γραμμικῆς Α΄ (: κου-πα3-ρι-για)

καὶ τὰ «ν.»ἑ. κουβάρ(γ)ια.....................................................13

Εἶναι τὸ καλαμπόκι ἀλβανικῆς (ἢ ξενικῆς)

προέλευσης;............................................................................25

Τὰ ἀρχ. χλιαίνω (= θερμαίνω), χλιαρὸς καὶ τὰ ν.ἑ.

χουχλιαίνω (= ζεσταίνω), χουχουλίζω, χουχουλιάζω,

χουχ᾿λιάζου, χουλίζω (= ζεσταίνω τὰ χέρια μου,

κάνοντας μὲ τὸ στόμα «χού-χού») ....................................28

Ἀρχ. ἑλλ. Λύκτος > ν. ἑλλ. Γιούχτας: Ἡ τροπή l > j

στὴν ἀρχαία καὶ νέα ἑλληνικὴ...........................................39

Ὑβρίζω, βρίζω καὶ σκυλλοβρίζω: Εἶναι δυνατὸν

ἡ πρώτη σημασία τοῦ ὑβρίζω νὰ ἦταν «γαβγίζω»;........69

Διάλογος μὲ τὸν γλωσσολόγο Περικλῆ Ντάλτα ...........87

ΥΠΟΓΕΙΑ ΡΗΜΑΤΑ

Τὸ λεξικὸ ζεῦγος ἀ.ἑ. ὕδωρ – ν.ἑ. νερό, τὸ λανθάνον

γραικικὸ ὑπόστρωμα τῆς καθ᾿ ὅλου ἑλληνικῆς

καὶ ἡ θεωρία τοῦ κ. Δ. Λιθοξόου γιὰ τὴν

«ρωμαίικη» γλῶσσα ......................................................... 96