Η μυστηριώδης εμφάνιση του Σήφη και το ζήτημα της «φιλοξενίας» του

της Ελένης Καπετανάκη-Μπριασούλη*

Λίγες μέρες αφότου σχολίασα το θέμα του Σήφη («Όταν έκλαψε ο Σήφης», Νέα Κρήτη 2/9/2014 και  http://oikologein.blogspot.gr/2014/09/blog-post_29.html    ) ένα αποκαλυπτικό άρθρο («Βρέθηκε χώρος για μόνιμη εγκατάσταση του Σήφη στο Αμάρι», Ρέθεμνος News 10/9/2014) μου δίνει ξανά την ευκαιρία να καταθέσω προβληματισμούς και ανοικτά ερωτήματα.

Το θέμα παρουσιάστηκε και σε άρθρο της Κρητικής Επιθεώρησης («Ακριβά θα πουλήσει την ελευθερία του ο «Σήφης»!», 10/9/2014 ) αλλά σε πολύ διαφορετικό πνεύμα.

Η υπόθεση ‘Σήφης’ έχει τρεις τουλάχιστον όψεις: (α) την αιχμαλωσία μη-ενδημικού ζώου, (β) τη συζήτηση για τις εγκαταστάσεις ‘φιλοξενίας’ του και (γ) τη νοοτροπία και προσέγγιση στην τουριστική ανάπτυξη που καλλιεργείται. Η πρώτη όψη αποτελεί αντικείμενο ενασχόλησης και δράσης φιλοζωικών και περιβαλλοντικών οργανώσεων. Η δεύτερη και η τρίτη όψη αποτελούν το αντικείμενο του παρόντος που βασίζεται στην πληροφορία του άρθρου στο Ρέθεμνος News.

Η επιχείρηση σύλληψης, εγκλεισμού και εμπορικής εκμετάλλευσης του Σήφη που αποκαλείται ‘φιλοξενία’, για να αποκλείσει την πρόθεση δημιουργίας εκτροφείου ή φάρμας κροκοδείλων, εδώ έχει εισαγωγικά γιατί … δεν είναι φιλοξενία.

Στην επιχείρηση ‘φιλοξενίας’ – πέραν των τοπικών παραγόντων (Ειδική Επιτροπή, ΟΑΚ, Περιφέρεια, Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης) – συμμετέχει ενεργά με προτάσεις για τις απαιτούμενες εγκαταστάσεις η αεροπορική εταιρία Ryanair που έχει αρχίσει ήδη την προώθηση του ως ‘τουριστικού προορισμού’ στα περιοδικά των αεροπλάνων της.

Οι αποφάσεις για τη θέση των εγκαταστάσεων ‘φιλοξενίας’ του Σήφη έχουν ολοκληρωθεί, με πρωτοφανή ταχύτητα για Ελληνικά δεδομένα (ο Σήφης εντοπίστηκε στις 4 Ιουλίου). Σύμφωνα με τον κ. Μαμαγκάκη, διευθυντή διαχείρισης έργων ΟΑΚ: «Πρόκειται για απαλλοτριωμένο σημείο που δεν προβλέπεται ν’ αξιοποιηθεί καθώς δεν έχει νερό». Οι απόψεις της ελληνικής πλευράς ταυτίζονται με αυτές του ειδικού επί κροκοδείλων κ. Μπερά, ο οποίος, σύμφωνα με το δημοσίευμα, συμφωνεί να μείνει το ερπετό στο φράγμα στο Αμάρι και θα στείλει τις απαιτούμενες προδιαγραφές για τις εγκαταστάσεις, που δεν θα είναι προσωρινές γιατί οι Σήφηδες ζουν μέχρι 115 χρόνια!

Παρόλο που οι εμπλεκόμενοι παραδέχονται ότι το φυσικό περιβάλλον του ζώου είναι η Αφρική, σημειώνουν ότι το Αμάρι υπερτερεί έναντι του Ενυδρείου του Ηρακλείου και του Αττικού Πάρκου στην Αθήνα, ως εναλλακτικών χώρων ‘φιλοξενίας’, γιατί στο φράγμα των Ποταμών «… ο κροκόδειλος έχει ζήσει κι έχει ήδη εξοικειωθεί με το περιβάλλον». Αλήθεια, πόσο πολύ πριν την 4η Ιουλίου βρισκόταν ο Σήφης εκεί;

Η ‘ωριμότητα’ της επιχείρησης εγείρει ερωτήματα: Ποιος θα χρηματοδοτήσει και θα υλοποιήσει τις εγκαταστάσεις στην «περίπτωση που επέλθει συμφωνία μεταξύ των εμπλεκομένων φορέων»; Πόσο θα επιβαρυνθεί το δημόσιο από την παροχή υποστηρικτικών έργων; Ποιος θα αναλάβει την εκμετάλλευση; Ποιοι ακριβώς είναι οι εμπλεκόμενοι φορείς; Ποιος είναι ο ρόλος των τοπικών παραγόντων και της τοπικής κοινωνίας; Τι οφέλη έχουν προταθεί στην τελευταία;

Η συζήτηση για τη ‘φιλοξενία’ του Σήφη και ο ενθουσιασμός ορισμένων από τους εμπλεκόμενους φορείς είναι αποκαλυπτικά μιας νοοτροπίας και προσέγγισης στην τουριστική ανάπτυξη, που προωθείται με κάθε ευκαιρία, με επίκεντρο το ‘ξένο’ και το εισαγόμενο, και τα αναμενόμενα, άμεσα, γρήγορα και ακοπίαστα, οικονομικά οφέλη. Αυτή η προσέγγιση, πολύ διαδεδομένη στις χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου αλλά και στο Μεσογειακό Νότο, έχει εμπορευματοποιήσει και αλλοιώσει ανεπανάληπτα όχι μόνο το φυσικό περιβάλλον και το τοπίο των τουριστικών περιοχών αλλά, κυρίως και πιο σημαντικά, τις αξίες και την πολιτισμική ιδιαιτερότητά τους. Η δημιουργικότητα των τοπικών κοινωνιών στραγγαλίζεται και εκμηδενίζονται οι δυνατότητες τουριστικής ανάπτυξης συμβατής με τα τοπικά περιβαλλοντικά και κοινωνικο-πολιτισμικά χαρακτηριστικά από και για τους ντόπιους, οι οποίοι αποδέχονται και υιοθετούν τον εύκολο ρόλο του μεταπράτη παγκοσμιοποιημένων τουριστικών προϊόντων.

Τι να σχολιάσει κανείς διαβάζοντας ότι «Η διαμονή του (του Μπερά) εδώ θα του μείνει αξέχαστη, καθώς οι ντόπιοι τον «αγκάλιασαν» με συμπάθεια και σε κάθε ευκαιρία του ζητούσαν να μεσολαβήσει για να μείνει το ερπετό στην περιοχή του φράγματος στο Αμάρι.»; Ή, ότι «η ύπαρξη ενός κροκόδειλου στην περιοχή μπορεί να εξελιχτεί σε τεράστια διαφήμιση και να γίνει γνωστό ότι κάπου στον παγκόσμιο χάρτη, υπάρχει το Φράγμα των Ποταμών και το Αμάρι, …»;

Αν το Αμάρι ήταν μια περιοχή που δεν είχε τίποτε να επιδείξει για να προσελκύσει τουρισμό (αν αυτή ήταν η επιθυμία των κατοίκων του), τότε ο Σήφης, ή οτιδήποτε άλλο ευφάνταστο αλλότριο προωθείται για ‘τουριστική ανάπτυξη’, θα μπορούσε να συζητηθεί για να το κάνει γνωστό. Αλλά όταν πρόκειται για μια ξεχωριστή περιοχή που συνδυάζει εκπληκτικής ομορφιάς φυσικό τοπίο, σχετικά άθικτο φυσικό περιβάλλον, αμύθητο πολιτισμικό πλούτο και βαριά ιστορία, και όταν δεν έχουν προωθηθεί ολοκληρωμένα σχέδια ήπιας τουριστικής ανάπτυξης της, η συζήτηση για τη ‘φιλοξενία’ του Σήφη αποτελεί ύβρη και βεβήλωση του Αμαρίου ως ιστορικής οντότητας. Ο Σήφης θα ήταν μια καλή λύση για τις υποβαθμισμένες περιοχές των βιομηχανικών χωρών … όχι για το Αμάρι. Ας σταματήσει εδώ η προώθηση τέτοιων στρεβλών αντιλήψεων για την τουριστική ανάπτυξη, είναι πολύ πολύτιμοι οι τόποι μας για να τους θυσιάσουμε.

Η συζήτηση για τη ‘φιλοξενία’ του Σήφη φαίνεται να είναι πολύ προχωρημένη, η διαφήμιση έχει αρχίσει, ειδικοί έχουν επιστρατευθεί, λεπτομέρειες έχουν μελετηθεί, σχέδια προωθούνται για έγκριση από τους αρμοδίους. Είναι τυχαίο που η Βρετανική εφημερίδα Guardian αναρωτήθηκε πώς στο καλό βρέθηκε εκεί; Είναι τυχαία, άραγε, η μυστηριώδης εμφάνιση (ή η ανακοίνωση της) του Σήφη στις 4 Ιουλίου 2014;

*Καθηγήτρια στο
Τμήμα Γεωγραφίας, Πανεπιστημίου Αιγαίου
e.briassouli@aegean.gr

Πίσω