Αθήνα, 200 χρόνια

 

 

Το καλαίσθητο λεύκωμα «Αθήνα. ∆ιακόσια χρόνια. ∆ιακόσια κτίρια» και η ομότιτλη αρχιτεκτονική έκθεση στο Κέντρο Πολιτισµού Ιδρυµα Σταύρος Νιάρχος (9-12/12) στάθηκαν οι αφορμές για να συναντήσουμε τον αρχιτέκτονα Μανώλη Αναστασάκη, επιμελητή της έκδοσης, για να µιλήσουµε για την οικιστική ιστορία της πόλης που άλλοτε µας φαντάζει αποκρουστικά τερατώδης και άλλοτε συναρπαστικά ομοιογενής. ΑΕ: Με ποιον τρόπο µια ιστορικής βαρύτητας πολίχνη µετά την απελευθέρωση εξελίχτηκε οικιστικά για να αναδειχτεί σε διοικητικό κέντρο του ελληνικού κράτους; ΜΑ: Διαθέτουμε πληροφορίες για την Αθήνα προς το τέλος της Τουρκοκρατίας κυρίως από κείμενα και απεικονίσεις περιηγητών. Ο πληθυσμός της υπολογίζεται περίπου σε 10.000, µμέγεθος που για την εποχή κατατάσσει την πόλη ως την κυριότερη της Στερεάς Ελλάδας αλλά και ως σημαντική πόλη των Βαλκανίων. Η οικιστική της οργάνωση, η οποία εκτεινόταν στη βόρεια πλευρά της Ακρόπολης, χαρακτηριζόταν από στενά και ακανόνιστα δρομάκια µε φτωχικά σπίτια. Οι πολεμικές συγκρούσεις κατά τη διάρκεια της επανάστασης άφησαν την πόλη σε ερειπιώδη κατάσταση. Η ανοικοδόμηση ξεκινά ουσιαστικά το 1830 µε την υπογραφή του Πρωτοκόλλου Ανεξαρτησίας του ελληνικού κράτους στο Λονδίνο. Ήδη το 1831 εγκαθίστανται σε αυτήν οι αρχιτέκτονες Σταμάτης Κλεάνθης και Έντουαρντ Σάουμπερτ, στους οποίους το 1832 ανατίθεται η εκπόνηση του Νέου Σχεδίου της Πόλεως των Αθηνών. Σημαντικός σταθμός για την ιστορία της πόλης είναι η ανακήρυξή της το 1834 σε πρωτεύουσα του νεοσύστατου κράτους. Με αναθεωρημένο το πολεοδομικό σχέδιο από τον Βαυαρό αρχιτέκτονα Λέο φον Κλέντσε ξεκινάει πλέον το 1834 η ταχύρρυθμη ανοικοδόμησή της. Η Αθήνα οικοδομείται πλέον ως νέα πόλη µε νέα ταυτότητα και πολεοδομικό σχέδιο του οποίου οι χαράξεις αντανακλούν την επικρατούσα για την εποχή νεοκλασική – ρομαντική πολεοδομία. Από τη ρυμοτομία τού προ της απελευθέρωσης οικισμού διασώζονται µμεγάλα τμήματα στην περιοχή της Πλάκας και μικρότερα τμήματα σε παραπλήσιες γειτονιές όπως του Μοναστηρακίου. ΑΕ: Για ποιους λόγους εξακολουθούμε να θεωρούμε την αρχιτεκτονική υλοποίηση του κλασικισμού στην Αθήνα ανυπέρβλητου κάλλους; ΜΑ: Η Αθήνα οικοδομείται ως πρωτεύουσα του νεοελληνικού κράτους την περίοδο κατά την οποία είναι ώριμο στην Ευρώπη το αρχιτεκτονικό ρεύμα του κλασικισμού. Είναι λοιπόν αναμενόμενο η αρχιτεκτονική των νέων κτιρίων να ακολουθεί το διεθνές ρεύμα της εποχής, πόσο µάλλον όταν πρόκειται για αναβίωση προτύπων από το ιστορικό παρελθόν της χώρας. Τα πρώτα µμεγάλα δημόσια κτίρια καθίστανται αμέσως υποδείγματα όχι µόνο για τα επόμενα σημαντικά κτίρια της πόλης αλλά και για τα σπίτια των µμεσαίων και των λαϊκών στρωμάτων. Η αναβάπτιση στα κλασικά πρότυπα από εξέχοντες αρχιτέκτονες οδηγεί στην εμφάνιση ενός ιδιαίτερου αθηναϊκού κλασικισμού υψηλής αρχιτεκτονικής ποιότητας.