OI OΡΕΙΝΟΊ ΠΛΗΘΥΣΜΟΊ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΖΗΣΟΥΝ

 

ΤΟΥ Γιάννη Σχίζα

Ποντίκι 1.12.22
 

 

 "Λαμπυριζούσης και σελαγιζούσης της σελήνης παρά λίμνην της Δοϊράνης εωράκαμεν τους ληστάς.Κράζων δε "σταθήτε ρε π@στηδες, γαμ@ το σταυρό σας"και απαντησάντων "Κλ@στε μας τα @ρχίδι@", απέδρασαν"..

 Αναφορά του  Ιωάννη Πετράκη, ανθυπαστυνόμου του Κιλκίς, προς το τοπικό τμήμα της χωροφυλακής (7 Aπριλίου 1923)

 

 

Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, που έχει 413 ορεινούς όγκους άνω των 1000 μέτρων, όπου οι περισσότεροι ορεινοί οικισμοί φυτοζωούν και ταυτόχρονα φυλλορούν,  η επιβίωση του πληθυσμού των βουνών «είναι μια κάποια λύσις», θα λέγαμε με καβαφικούς όρους :  Μια λύση στις συνθήκες όπου αναπτύσσεται ραγδαία ο τουρισμός με τάσεις  μάλιστα να μεταναστεύσει στις πιο ενδιαφέρουσες ορεινές περιοχές. ¨Όπου έχουν από καιρό εκπνεύσει οι παράγοντες εκείνοι που ήθελαν τους ορεινούς όγκους καταφυγή των ανθρώπων – νόμιμων και παράνομων : Oι νόμιμοι ήθελαν να αποφύγουν την καταπίεση των Οθωμανών, ήθελαν να αποφύγουν κατά το δυνατό αυτούς που δυνάστευαν τις πεδιάδες, ήθελαν να αποφύγουν την ελονοσία και  σε μεταγενέστερες  φάσεις να αξιοποιήσουν τον αέρα των βουνών σαν αντίδοτο στην φηματίωση…Από την άλλη πλευρά οι παράνομοι ήθελαν να αποφύγουν τη σύλληψη και φορές-φορές να αναδειχθούν σε πρόσωπα περιωπής. Ακόμη και στην εποχή του Γιαγκούλα, στην τρίτη δεκαετία του προηγούμενου αιώνα, ένας ληστής είχε την τιμητική του όταν  ονομάζονταν «Βασιλεύς των Ορέων»  και φυσικά συνόδευε τη παρουσία του με τη διάπραξη πολλών και διάσημων ληστειών. Ειρήσθω εν παρόδω  ότι  το επίσημο κράτος  ξετρύπωσε  τους ληστές από τα βουνά και τους εξόντωσε, με το κόλπο της κατάδοσης , απαλλάσσοντας δηλαδή τον καταδότη-ληστή από τη δίωξη, ασχέτως των εγκλημάτων που είχε διαπράξει….

 

Σήμερα  τα πράγματα είναι διαφορετικά, τα βουνά  έχουν «πατηθεί» και  σε μεγάλο βαθμό πάψει να είναι  κατοικία των παράνομων. Με την ευκαιρία της θέσμισης της 11^ης Δεκεμβρίου ως ημέρας των βουνών, μπορούμε πλέον να προβληματιζόμαστε  πάνω στο δυναμικό που φέρνουν οι ορεινοί όγκοι για την ανθρώπινη ζωή, μπορούμε να ανακαλέσουμε τις πολλές χρήσεις που εμπεριέχουν τα βουνά : Χρήσεις γενικά αναψυχής, χρήσεις συνδεόμενες με την ορειβασία και την ορεινή πεζοπορία, με τα χιονοδρομικά κέντρα, με την παραγωγή κάποιων προϊόντων.

 

ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Τα βουνά δεν είναι προς το παρόν, αλλά μπορούν να γίνουν, μια «Ψυχαγωγική ψευτούπαιθρος», κατά πως έθεσε το ζήτημα ο ορισμός της Καταστασιακής Διεθνούς γύρω στα 1955…Παρά το γεγονός ότι φιλοξενούν περίπου το 10% του πληθυσμού της γης και κατέχουν το 23% περίπου του στερεού φλοιού της, τα βουνά αντιμετωπίζουν σήμερα προβλήματα. Το πρώτο βέβαια από αυτά είναι η ρύπανση, που είναι ιδιαίτερα έντονη σε περιοχές όπου η αποδόμηση των ρύπων δυσκολεύεται από το ψύχος.  69 χρόνια μετά την ανάβαση  του Έντμουντ Χίλαρυ και του Τένζιγκ Νοργκάι στην κορυφή του Έβερεστ, τα βουνά και ιδιαίτερα τα πιο κορυφαία από αυτά  δοκιμάζονται από τα απορρίμματα και τη συλλογή τους. Σε ορισμένες περιοχές η συλλογή απορριμμάτων τροφοδοτεί την καλλιτεχνική διάθεση και καταλήγει σε έργα τέχνης :  Φιάλες οξυγόνου, σχοινιά, σκάλες, τέντες, σακούλες και μπουκάλια, άδεια κουτιά μπύρας και προπαντός κόπρανα, είναι αυτά που εγκαταλείπουν οι παραπάνω από  50.000 επισκέπτες του όρους Έβερεστ τα τελευταία χρόνια. Στο κέντρο  εκπαίδευσης Sagarmatha Next Centre που βρίσκεται σε ύψος 3700 μέτρων , υπάρχει μονάδα που επιμελείται αυτής της ανακύκλωσης, αλλά αυτό δεν είναι αρκετό.

Το 2012 καλλιτέχνες χρησιμοποίησαν περιττά υλικά για να δημιουργήσουν μια έκθεση με 75 έργα τέχνης , που μετέφεραν 65 αχθοφόροι και 75 βόδια από το Θιβέτ,  συμμετέχοντας στο πρόγραμμα Everest 8848 Art Project που  παρουσιάσθηκε στην πρωτεύουσα του Νεπάλ Κατμαντού. Τα έργα τέχνης πωλούνται από 1500  μέχρι 200.000 ρουπίες – ήτοι από 17 μέχρι  2260  δολάρια. Οι ορειβάτες δαπανούν δεκάδες χιλιάδες δολάρια προσπαθώντας να φθάσουν στην κορυφή, αλλά οι τοπικοί Σέρπα (φυλή που είναι οδηγοί των ορειβατών) εκφράζουν παράπονα για το ότι λίγοι από αυτούς  φροντίζουν ώστε να μην αφήνουν πίσω τους σκουπίδια.
Οι αποστολές πλέον καταθέτουν 4.000 δολάρια, με δικαίωμα επιστροφής, ώστε να διασφαλίζεται ότι κατά την επιστροφή τους οι ορειβάτες δεν θα έχουν αφήσει πίσω τους τίποτα, ωστόσο, κατά τους Σέρπα ούτε αυτό λύνει το πρόβλημα. Η  κυβέρνηση του Νεπάλ, σε συνεργασία με φορείς του ορειβατικού κλάδου, διοργανώνει μια  εκστρατεία  κατά των σκουπιδιών ενώ είναι  η πρώτη φορά που η κυβερνητικοί παράγοντες εμπλέκονται  σε τέτοια  προσπάθεια, σύμφωνα με το υπουργείο Τουρισμού της χώρας.

“Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας καθαρισμού, θα απομακρυνθούν τα απορρίμματα που βρίσκονται στο Έβερεστ, από την κατασκήνωση βάσης (5.400 μέτρα) έως την κατασκήνωση 4 (περίπου 8.300 μέτρα)”, δήλωσε  στο πρακτορείο Xinhua ο Κουλ Μπαχαντούρ Γκουρούνγκ, γενικός γραμματέας της Ορειβατικής Ένωσης Νεπάλ.  Κρατικοί αξιωματούχοι του Νεπάλ λένε ότι η κυβέρνηση ανησυχεί πάρα πολύ για το περιβάλλον στην υψηλότερη κορυφή του κόσμου,  σε μια περίοδο κατά την οποία  το έτος  "Visit Nepal" 2020 επιχειρούσε να προσελκύσει 2 εκατ. ξένους τουρίστες.

ΤΑ ΑΓΡΙΑ ΖΩΑ ΔΕΝ ΤΙΘΑΣΕΥΟΝΤΑΙ…

Τα βουνά κινδυνεύουν από τις διαβρώσεις, και μάλιστα όχι αυτές που προκαλούνται από φυσικούς παράγοντες. Ο ορεινός όγκος των Άλπεων, που κατανέμεται μεταξύ  της Αυστρίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ελβετίας, του Λιχτενστάίν, της Ιταλίας, της Σλοβενίας και της Ελβετίας, και καταλαμβάνει έκταση περίπου 240.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, φιλοξενούσε περίπου 42.000 χιονοδρομικές πίστες και γενικώς ήταν εχθρικός με επίπεδες εκτάσεις. Το αποτέλεσμα από τη χρήση βαρέως οπλισμού για την επιπέδωση πολλών εκτάσεων ήταν η διάβρωση των εδαφών, η οποία είχε καταστρεπτικές επιπτώσεις. Εξ άλλου η κατασκευή γηπέδων γκολφ στις Άλπεις στερεί την γεωργία από χρήσιμες εκτάσεις- είναι χαρακτηριστικό ότι το 1990 υπήρχαν μόνο 100 γήπεδα, τα οποία έφτασαν το 1992 να είναι 250 και το 1996  τον αριθμό των  500.

Στα βουνά επίσης, ιδιαίτερα μετά την εγκατάλειψή τους από την κτηνοτροφία και τους ορεινούς πληθυσμούς, παρατηρείται η επανεμφάνιση λύκων και αγριογούρουνων, που κάνει ανασφαλή  την ορεινή πεζοπορία. Τα κράτη υπόσχονται να πληρώνουν τις ζημιές των λύκων στο ζωϊκό κεφάλαιο της κτηνοτροφίας – όμως αυτό δεν συμβαινει πάντοτε : Το αποτέλεσμα είναι η εξέγερση των κτηνοτρόφων, οι οποίοι  το 2000 υπόσχονταν δημόσια σε μια Νομαρχιακή συνάντηση στο χωριό Άγραφα, να χρησιμοποιήσουν «οικολογικές» μέθόδους συντήρησης των λύκων, εννοώντας έτσι το ντουφεκισμό τους….Όσον αφορά τα  αγριογούρουνα, που είναι παμφάγο είδος , προκαλούν προβλήματα στις καλλιέργειες και προκαλούν ατυχήματα στο εθνικό και περιφερειακό οδικό δίκτυο, έχοντας  οδηγήσει διάφορες περιφερειακές οργανώσεις στην αναζήτηση μέτρων.

Ο ΑΕΡΑΣ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ

«Ο αέρας των πόλεων απελευθερώνει» - έλεγε ένα ευρωπαϊκό αναγεννησιακό γνωμικό που υποστήριζε τον εποικισμό των πόλεων και τη δημιουργία αστικών πληθυσμών. Σήμερα όμως δημιουργούνται αντίστροφες τάσεις, καθώς υπάρχουν άνθρωποι που έλκονται από τα βουνά και επιδιώκουν την εγκατάστασή τους σ’ αυτά. Με αυτό βέβαια δεν εννοούμε τις εγκαταστάσεις των πλουσίων- πχ στο Πήλιο -  που αναζητούν περίοπτα ησυχαστήρια  για την μεγαλοαστική ευδαιμονία τους. Έτσι ή αλλιώς, σε ένα προσδιορισμό βιωσιμότητας των οικισμών στις ορεινές περιοχές, είμαστε υποχρεωμένοι να κηρύξουμε πολλούς από αυτούς ως μη διατηρήσιμους. Αυτό όμως δεν αρκεί για να κηρύξουμε τους  υπόλοιπους  ως διατηρητέους : Πρέπει  να εργαστούμε σκληρά γι αυτό το σκοπό.

Ας μην ξεχνάμε όμως τη σημερινή χρήση των βουνών, που είναι σαφώς αντίθετη με τη διατήρηση της βιοποικιλότητας .Τα βουνά χρησιμοποιούνται σαν γενικού χαρακτήρα οικόπεδα, όταν διανοίγονται τεράστιοι δρόμοι για τη διέλευση ανεμογεννητριών που θα εγκατασταθούν εκεί – για να μείνουν δυστυχώς, για πάντα, εφόσον δεν απωθηθούν  από το κοινωνικό κίνημα…