Οι γραφιστικές απεικονίσεις του πορτρέτου της Γαρυφαλλιάς Μιχάλβεη, του κοριτσιού από τα Ψαρά που από τα σκλαβοπάζαρα της Τουρκίας βρέθηκε στην Αμερική, συγκινώντας Αμερικανούς καλλιτέχνες του 19ου αιώνα, και του γλυπτού «Η Ελληνίδα σκλάβα», εμπνευσμένου από την ίδια ιστορία, είναι μόνο δύο από τα εκθέματα που αναπαράγονται στην έκθεση «Η Ελληνική Επανάσταση μέσα από τα μάτια των Αμερικανών», στην οποία παρουσιάζεται η πολυδιάστατη σχέση της Ελλάδας και της Αμερικής τα πρώτα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης. Η έκθεση εγκαινιάζεται την Πέμπτη 30 Σεπτεμβρίου 2021, στο Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα.

«Στόχος της έκθεσης είναι να αναδείξει τη στενή σχέση που συνδέει τις δυο χώρες από την πρώτη στιγμή της δημιουργίας των εθνικών τους κρατών», επισημαίνει στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η Σταυρούλα Μαυρογένη, αν. καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και διευθύντρια του Κέντρου Έρευνας Μακεδονικής Ιστορίας και Τεκμηρίωσης ΙΜΜΑ.

Οι περιπέτειες νεαρών Ελλήνων και Ελληνίδων σε σκλαβοπάζαρα της Ανατολής συγκίνησαν τον αμερικανικό λαό και αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης, όπως η περιπέτεια της Γαρυφαλλιάς Μιχάλβεη, που συγκίνησε τη ζωγράφο Anne Hall και φιλοτέχνησε το πορτρέτο της μικρής σε μινιατούρα. Το πορτρέτο έγινε και εξώφυλλο βιβλίου που κυκλοφόρησε το 1831. Περίπου 13 χρόνια αργότερα, ο γλύπτης Hiram Powers εμπνεύστηκε από την ίδια ιστορία, ένα εντυπωσιακό για την εποχή του γλυπτό, όπου παρίστανε αλυσοδεμένη την Αφροδίτη της Μήλου.

«Τον Μάρτιο του 1821, μετά από αιώνες οθωμανικής κυριαρχίας, ο ελληνικός λαός ξεσηκώθηκε εναντίον του Οθωμανού δυνάστη με αίτημα την ελευθερία του. Οι Αμερικανοί, που είχαν ήδη πετύχει την Ανεξαρτησία τους το 1783, ενώ φαινόταν ότι θα ήταν οι πρώτοι που θα υποστήριζαν την ελληνική υπόθεση, εγκλωβισμένοι στο δόγμα της μη παρέμβασης στα ευρωπαϊκά πράγματα, φάνηκε να μην υποστηρίζουν τα δίκαια αιτήματα των Ελλήνων. Η ιστορική πραγματικότητα είναι ωστόσο διαφορετική καθώς μερίδα Αμερικανών πολιτών υποστήριξε ενεργά τους εξεγερμένους Έλληνες στον αγώνα τους για ελευθερία και ανεξαρτησία, με το αμερικανικό έθνος να δίνει απτές αποδείξεις του φιλελληνισμού του. Αυτή η έκθεση, λοιπόν, παρουσιάζει το όχι τόσο γνωστό στο ευρύ κοινό, αλλά ιδιαίτερα ενδιαφέρον κεφάλαιο της αμερικανικής ιστορίας και υποστήριξης της Ελληνικής Επανάστασης του 1821-29», εξηγεί η Φανή Τσατσάια, ιστορικός Τέχνης, διευθύντρια του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα.

Εξάλλου, όπως επισημαίνει η κα Μαυρογένη «το ένδοξο ελληνικό παρελθόν, το οποίο στάθηκε πηγή έμπνευσης για τους λογοτέχνες, ήταν αυτό που ώθησε και τους Αμερικανούς να ταξιδέψουν τόσα μίλια μακριά και να ενταχθούν στον ελληνικό στρατό, όπως ακριβώς έκανε ο γιατρός Σάμιουελ Γκρίντλεϊ Χάου, ο Λαφαγιέτ της Ελληνικής Επανάστασης, ή ο κλασικιστής Έντουαρντ Έβερετ και ο φιλάνθρωπος Μάθιου Κάρι, που βοήθησαν στην προώθηση του ελληνικού αγώνα και ηγήθηκαν τοπικών και εθνικών προσπαθειών για την ενίσχυση των Ελλήνων. Ακόμη πιο γνωστός και αγαπητός ο Τζορτζ Τζάρβις, γιος Αμερικανού διπλωμάτη, γνωστός με το όνομα ο “Καπετάν Γιώργης ο Αμερικάνος” ή “Ζέρβας” θεωρείται από τους πιο γενναίους πολεμιστές του Αγώνα».

Αξιοσημείωτη, σύμφωνα με τη διευθύντρια του Κέντρου Έρευνας Μακεδονικής Ιστορίας και Τεκμηρίωσης ΙΜΜΑ, είναι και η συμμετοχή των Αμερικανίδων γυναικών που έβλεπαν με συμπάθεια τον ελληνικό αγώνα. «Η βοήθειά τους προς τους αμάχους καθώς και η εκπαιδευτική κοινωνική δραστηριότητά τους, αποτέλεσε έναν τρόπο, με τον οποίο η γυναικεία κοινωνική μεταρρύθμιση μπορούσε να επεκταθεί στο εξωτερικό των ΗΠΑ. Μέσω της ανάμειξής τους στον ελληνικό αγώνα, οι γυναίκες ολοένα και περισσότερο αναγνώριζαν τα ελαττώματα της δικής τους χώρας, ιδίως σε ό,τι αφορούσε τη μοίρα των σκλαβωμένων ανθρώπων και την καταπίεση του δικού τους φύλου», τονίζει.

Τα 22 panels της έκθεσης περιλαμβάνουν τέσσερις βασικές ενότητες με τις εξής θεματικές: «Ελευθερία ή Θάνατος: Η Ελλάδα στην εποχή των επαναστάσεων», «Οι ρίζες της ελληνικής επανάστασης και η σφυρηλάτηση του δόγματος της μη παρέμβασης του Προέδρου Monroe», «Αμερικανοί Φιλέλληνες και η γέννηση του διεθνούς ανθρωπισμού» και «400 Χρόνια Σκλαβιάς: Η Ελληνική ανελευθερία και η Αμερικανική υπεράσπιση του κινήματος κατάργησης της δουλείας».

Η έκθεση πραγματοποιείται στο πλαίσιο των εορτασμών της 200ής επετείου της Ελληνικής Επανάστασης από το Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και της Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας με υπεύθυνες συντονισμού και διοργάνωσης την κα Μαυρογένη και την κα Τσατσάια, σε συνεργασία με τη Ζωή Δέτση, καθηγήτρια του Τομέα Αμερικανικής Λογοτεχνίας και Πολιτισμού του Τμήματος Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΑΠΘ, και τους φορείς Maliotis Cultural Center of Hellenic College Holy Cross (HCHC) και Dean C. and Zoë S. Pappas Interdisciplinary Center for Hellenic Studies of Stockton University των Ηνωμένων Πολιτειών.

Τα εγκαίνια θα πραγματοποιηθούν την Πέμπτη 30 Σεπτεμβρίου, στις 18.30, στο Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα στη Θεσσαλονίκη (Προξένου Κορομηλά 23) από τον πρύτανη του ΑΠΘ Καθηγητή Νικόλαο Γ. Παπαϊωάννου και τον πρόεδρο του ΙΜΜΑ, Νικόλαο Κ. Μαργαρόπουλο.

Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 13 Νοεμβρίου 2021.