Η Μεσόγειος της ελιάς

Σημείωση ΟΙΚΟΛΟΓΕΙΝ : Τι να πρωτοπεί και τι να παραλείψει κανείς γι αυτό το θεσπέσιο δέντρο, με τις διατροφικές, θεραπευτικές, καλλωπιστικές, τελετουργικές, αισθητικές, ενεργειακές, συμβολικές και άλλες χρήσεις του… Τι να πρωτοπεί από όσα ειπώθηκαν γι αυτό: Για τους τενεκέδες λαδιού που έσωζαν ζωές στην   γερμανική Κατοχή με αντάλλαγμα περιουσίες- μια που έχουμε τα 70χρονα από τα «Δεκεμβριανά»…. Για την έκθλιψη της ελιάς που διδάχτηκε από τους Φοίνικες – Αρχαίο λαό της Μεσογείου – στους Αθηναίους, με αποτέλεσμα η μυθολογία να προτιμήσει την Αθηνά ως πολιούχο παρά τον Ποσειδώνα; Για το «ελιά-ελιά και Κώτσο Βασιλιά» των βασιλοφρόνων, ή για την κριτική της άκρατης επέκτασης της  ελαιοκαλλιέργειας από το WWF;Χάρη στην Τατιάνα Σταύρου και στην ασυνήθιστη μυθιστορία της υπό τον τίτλο «Ελιά- η βιογραφία ενός δέντρου», μπορούμε να ξέρουμε πολλά για την ιστορία ενός εξαιρετικά μακρόβιου δέντρου, που από αυτή την άποψη συγκρίνεται μόνο με την Σεγκόϊα της Βόρειας Αμερικής. Και τώρα, γι αυτήν, μια ακόμη αναφορά :

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Καταμεσήμερο Ιουλίου...
που κι αν ακόμα δεν υπήρχαν ελαιώνες...
θα τους είχα επινοήσει.

Οδυσσέας Ελύτης

Χιλιάδες χρόνια τώρα το δέντρο της ελιάς αποτελεί το σύμβολο της λεκάνης της Μεσογείου. Η κλειστή μας θάλασσα δε θα ήταν ποτέ ίδια αν δε φύτρωνε στη γη που αυτή βρέχει το θεϊκό δώρο, η ελιά, που έχει συνδεθεί όσο τίποτα άλλο με την καθημερινότητα και τις συνήθειες κάθε πολιτισμού που αναπτύχθηκε στα παράλια της Μεσογείου. Το αυτοφυές δέντρο, η αγριελιά πρωτοεμφανίζεται στην ανατολική Μεσόγειο και η εμφάνισή του συμπίπτει με την ανάπτυξη στις περιοχές εκείνες των αρχαιότερων και σπουδαιότερων πολιτισμών.

Λέει η ελιά στον αφέντη της:
«Φρόντισε με να σε θρέψω.
Πότισε με να σε πλουτίσω.»

παροιμία από τη Μεσόγειο

Αποτελεί, λοιπόν, η ελιά το κλειδί για την κατανόηση της εξέλιξης πολλών περιοχών, καθώς η φυσιογνωμία των λαών και των κοινωνιών πλάθεται, εκτός των άλλων, και μέσα από τον διάλογό τους με τον φυσικό χώρο που τους περιβάλλει και τα αγαθά που προέρχονται απ’ αυτόν. Για τους Έλληνες και τους υπόλοιπους μεσογειακούς λαούς το ελαιόδεντρο υπήρξε ένα καρποφόρο δένδρο που επέδρασε όχι μόνο στην κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα, αλλά και στο πεδίο της λατρευτικής πρακτικής, των δοξασιών και των εθίμων.

Η χρήση του δέντρου της ελιάς και των προϊόντων της στην αρχαία τελετουργία καθόρισε από πολύ νωρίς τον συμβολισμό του ως «δέντρο του καλού», δίνοντάς του μια ξεχωριστή θέση σε κάθε λατρευτική τελετή, αλλά και στη συνείδηση του λαού. Από αυτά τα μακρινά χρόνια μέχρι τη σύγχρονη λατρεία, το λάδι της ελιάς έχει παραμείνει ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά αγαθά που χρησιμοποιούνται στις τελετές της ορθόδοξης χριστιανικής λατρείας.

Με λίγες σταγόνες λάδι από το καντήλι του Αϊ-Νικόλα γαλήνευαν οι ναυτικοί τη θάλασσα...

Η επί χιλιετίες παρουσία της ελιάς στον ευρύτερο μεσογειακό χώρο, εκτός από την καθημερινή ζωή κα τις λατρευτικές συνήθειες, επηρέασε τα ήθη και τα έθιμα των λαών που έζησαν και ζουν κάτω από τη σκιά της, δημιουργώντας με το πέρασμα των χρόνων έναν εντελώς ιδιαίτερο πολιτισμό, τον Πολιτισμό της Ελιάς. Είναι το δέντρο που συνδέεται με την αναγέννηση και το φως και εξακολουθεί ακόμη και στις μέρες μας να θεωρείται σύμβολο ειρήνης, προστασίας και γονιμότητας. Τα κλαδιά της έγιναν στεφάνια για να στεφανώνουν τους νικητές των Ολυμπιακών αγώνων και ο πολύτιμος χυμός των καρπών της, το ελαιόλαδο, ήταν το βραβείο για τους νικητές των περίφημων Παναθηναϊκών Αγώνων που γίνονταν προς τιμή της θεάς Αθηνάς.

Αξεπέραστη πηγή ζωής, η ελιά είναι παρούσα στα κείμενα των αρχαίων και των σύγχρονων ελλήνων συγγραφέων και ποιητών. Χωρίς την ελιά το ελληνικό τοπίο θα ήταν πιο φτωχό και οι Έλληνες καλλιτέχνες και ποιητές θα είχαν χάσει μια μοναδική πηγή έμπνευσης.

Που τρώει λάδι και ψωμί και λαδωτό πιτάρι,
δεν του επιάνου οι σαϊτιές του χαρομακελάρη. 

Κρητική μαντινάδα

http://arive.gr/subs/ve_projects/the_works/elaiotriveio/elaiotriveio.html