Σχολικός κήπος

της Σταυρούλας Κατσογιάννη*

Πολύ συχνά, θυμάμαι ακόμα και σήμερα την αυλή του σχολείου μου, παρόλο που  έχουν περάσει σχεδόν τριάντα χρόνια από τότε που την άφησα. Τον Σεπτέμβρη όταν επιστρέφαμε από τις καλοκαιρινές διακοπές βρίσκαμε πράσινες μπανάνες που μάταια περιμέναμε να ωριμάσουν, γιατί τις προλάβαιναν τα πορτοκάλια και το κρύο κατά τα τέλη Οκτώβρη. Πριν τα Χριστούγεννα το χώμα κατά μήκος του φράχτη μαύριζε από τις πατημένες ελιές. ακολουθούσε μια περίοδος χειμερίας νάρκης μέχρι την άνοιξη που μας ξυπνούσαν τα ζωηρά χρώματα των τριαντάφυλλων, τα μεθυστικά αρώματα των ξινών ενώ δεν έλειπε ο λαχανόκηπος τον οποίο φρόντιζαν η Πέμπτη και η έκτη τάξη Δημοτικού. Από τη δεκαετία του 70 στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης, οι κοινωνικές συνθήκες, τα εκπαιδευτικά πρότυπα και οι ανάγκες  άλλαξαν σε σχέση με το σήμερα.  Τότε το εκπαιδευτικό μας σύστημα στόχευε να μας μάθει τη βιολογία των φυτών  και να μας εξοικειώσει με αγροτικές εργασίες.

Σήμερα η αυλή του σχολείου,  αποτελεί το πιο υποτιμημένο τμήμα του σχολείου. Στην πλειοψηφία τους οι σχολικές αυλές είναι τσιμεντοστρωμένες και ασφαλτοστρωμένες επιφάνειες,  με κάποιες μπασκέτες ή  τέρματα ποδοσφαίρου σε μιαν άκρη και με ελάχιστη βλάστηση. Τα παιδιά φεύγουν από το σχολείο μετά από έξι χρόνια χωρίς να έχουν αφήσει κανένα ίχνος πίσω τους αλλά και χωρίς να πάρουν μνήμες από την αυλή του σχολείου.

 Θα πρέπει να  θεωρήσουμε την αυλή σαν ένα εργαλείο στα χέρια του δασκάλου, μια ακόμα τάξη,  την πιο σημαντική ίσως για να πειραματιστούν τα παιδιά να συνδέσουν τη θεωρία με την πράξη, να χαλαρώσουν κάτω από τον ίσκιο ενός δέντρου, να αναπτύξουν την κοινωνικότητά τους. Η αυλή θα πρέπει να μεταμορφωθεί σε πολυλειτουργικό χώρο  που θα έχει την ικανότητα να  μεταπλάθεται ανάλογα με τις δραστηριότητες και να συνδέεται αμφίδρομα τόσο με το κτήριο του σχολείου όσο και με τη γειτονιά. ανάλογα με τις ανάγκες.

Στη σχολική αυλή ο δάσκαλος μπορεί να διδάξει τους μαθητές του διαδραστικά, δίνοντας τους ερεθίσματα όχι μόνο στο μάθημα της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης αλλά και σε άλλα μαθήματα. Πρόσφατα ένας δάσκαλος μου εξήγησε με πιο  τρόπο δίδαξε γεωμετρία  κατασκευάζοντας ένα λαχανόκηπο στην αυλή του σχολείου. 

Τα παιδιά  εκπαιδεύονται να κάνουν ανακύκλωση, να βρίσκουν τρόπους για να εξοικονομούν  ενέργεια, μιλάνε για φυτεμένα δώματα, για κομποστοποίηση, για τη συμβολή του πρασίνου στη ζωή τους, για υγιεινή διατροφή, και δεν έχουν την ευκαιρία να πιάσουν λίγο χώμα στα χέρια τους, να νιώσουν τη πλαστικότητά του, και τη δυναμική του σαν υλικό.

Η σχολική κοινότητα γνωρίζει τη σημασία του σχολικού κήπου, για αυτό τελευταία, έχουν γίνει αξιέπαινες προσπάθειες από δασκάλους και καθηγητές προς αυτή τη κατεύθυνση. 

  

Ο σχεδιασμός και η μελέτη του περιβάλλοντα χώρου επιβάλλεται, αν θέλουμε να υπάρχει ένα βιώσιμο και ποιοτικό αποτέλεσμα. Η πρακτική που εφαρμόζεται με λίγα διάσπαρτα δέντρα και κάποιες πικροδάφνες δε συγκροτούν σχολικό κήπο.

Ο σχεδιασμός θα πρέπει να εστιάζει:

·         Στη βιοκλιματική βελτίωση του χώρου

·         Στην ασφάλεια των χρηστών στο χώρο

·         Στην εξασφάλιση όσο το δυνατό περισσότερου ελεύθερου χώρου

·         Στην οριοθέτηση χρήσεων και λειτουργιών

·         Στην απόκρυψη δυσάρεστης θέας

·         Στη ενοποίηση του κήπου με τους πεζόδρομους στις  εισόδους  των  σχολείων

·         Στην δραστηριοποίηση των μαθητών στον κήπο στα πλαίσια της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

Επιβάλλεται να γίνει επαναπροσδιορισμός των αναγκών, των χρήσεων, των λειτουργιών του περιβάλλοντος χώρου του σχολείου. Τα σημερινά παιδιά περισσότερο από ποτέ έχουν ανάγκη να συνδεθούν με φυσικά στοιχεία, να τα παρατηρήσουν, να πάρουν υλικό από αυτά, να ανακαλύψουν την χρηστική αξία ενός φυτού που δίνει καρπούς, αλλά και ενός άλλου που μπορεί να μη δίνει αλλά η σημασία του μπορεί να είναι εξίσου σημαντική.

Οι αυλές των σχολείων πρέπει να ξαναζωντανέψουν, οι δήμοι πρέπει να το βάλουν στις προτεραιότητές τους, τα οφέλη είναι τόσα πολλά και είναι έργο μικρού  κόστους.

 Ενόψει, Θεματικός κήπος σε σχολείο για παιδιά με ειδικές ανάγκες( Σχεδιασμός Urban Point)

και      Φωλιές πουλιών στα δέντρα της αυλής 

**Agriculturist-Landscape Architect

http://urbanpoints.blogspot.gr/