Νέφος Ανίκατε Μάχαν

Της Χαράς Καφαντάρη

ΑΥΓΗ, 13.1.13 :Νέφος καπνομίχλης ή νέφος περιβαλλοντικής αδιαφορίας και υποβάθμισης;



Και ξαφνικά επανεμφανίστηκε το νέφος στην Αθήνα. Μνήμες επανήλθαν από παλιότερες εποχές, τότε που το νέφος είχε εγκατασταθεί μόνιμα πάνω από τον Αττικό Ουρανό. Τότε που οι αρμόδιοι υπουργοί δεν το έβλεπαν και ζητούσαν «ένα νεκρό» για να πειστούν.

Το νέφος αιθαλομίχλης, τα παλιά εκείνα χρόνια, σχηματιζόταν από την συσσώρευση αερίων ρύπων, που προέρχονταν από την κακή ποιότητα των καυσίμων και τον μεγάλη κυκλοφοριακό φόρτο. Σήμερα, ο κύριος ρύπος, όπως δείχνουν οι σχετικές μετρήσεις του ΥΠΕΚΑ είναι τα μικροσωματίδια που παγιδεύονται στην ατμόσφαιρα από τις ιδιαίτερες μετεωρολογικές συνθήκες. Τα αιωρούμενα μικροσωματίδια μπορεί να έχουν φυσική προέλευση (π.χ. αλάτι, γύρις, σκόνη) αλλά και ανθρωπογενή προέλευση. Οι κύριες πηγές ανθρωπογενών εκπομπών μικροσωματιδίων είναι οι μεταφορές, η κυκλοφορία οχημάτων, η καύση συμβατικών καυσίμων, βιομηχανικές και λατομικές δραστηριότητες, κατασκευές κλπ. Η σύσταση των μικροσωματιδίων εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως οι άνεμοι, οι πηγές προέλευσης κλπ. Τα επικίνδυνα μικροσωματίδια εισπνέονται και μπορεί να προκαλέσουν ανεπιθύμητες βλάβες στην υγεία.

Τον τελευταίο καιρό εμφανίζεται, ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά συγκροτήματα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, νέφος καπνομίχλης (όπως το ονομάζει το ΥΠΕΚΑ). Αναφέρεται επίσης, ότι το νέφος εμφανίζεται ιδιαίτερα τις βραδινές ώρες και οφείλεται στην αυξημένη χρήση -για καύση σε τζάκια και ξυλόσομπες- βιομάζας, δηλαδή καυσόξυλα και προϊόντα ξυλείας. Δημοσιογραφικά ρεπορτάζ καταγγέλλουν περιπτώσεις καύσης παλιών επίπλων, δηλαδή προϊόντα ξύλου εμποτισμένα με χημικές ουσίες, ή συνθετικά προϊόντα ξυλείας (όπως νοβοπάν, μελαμίνες κλπ) ή ακόμα πλαστικών και ελαστικών. Όλα αυτά τα περίεργα είδη τελικά επιβαρύνουν την ατμόσφαιρα (τόσο την εσωτερική του σπιτιού, όσο και την εξωτερική) με μικροσωματίδια, μονοξείδιο και διοξείδιο του άνθρακα αλλά και σε ακραίες περιπτώσεις με χημικές επιβλαβείς ενώσεις.

Το ΥΠΕΚΑ με πρόσφατο Δελτίο Τύπου υιοθετεί όλες αυτές τις δημοσιογραφικές πληροφορίες. Αποδίδει την αποκλειστική ευθύνη της δημιουργίας του νέφους καπνομίχλης στην Αθήνα, εκτός από τις ευνοϊκές μετεωρολογικές συνθήκες, στην «έντονη χρήση εστιών καύσης που χρησιμοποιούν ως καύσιμη ύλη βιομάζα»....

Στην ετήσια έκθεση της αρμόδιας υπηρεσίας του ΥΠΕΚΑ για την ατμοσφαιρική ρύπανση το 2011 (έκδοσης Απριλίου 2012) αναφέρεται:
Eν όψει, νεαρος εθελοντής του Παγκόσμιου Ταμείου Φύσης με  "αυτοφυή" σκάγια ....









Οι ανθρωπογενείς πηγές εκπομπών των μικροσωματιδίων είναι βιομηχανικές δραστηριότητες, παραγωγικές διαδικασίες (τσιμέντο, γύψος, χυτήρια μεταλλευμάτων), αυτοκίνητα ( κυρίως πετρελαιοκίνητα οχήματα και δίκυκλα), πυρκαγιές, αγροτικές δραστηριότητες και κατασκευές. Η συμμετοχή των αυτοκινήτων οφείλεται στην καύση του καυσίμου, στην φθορά των ελαστικών και στην επαναιώρηση.

• Υπερβάσεις ορίων σημειώθηκαν και μέσα στο 2011, με πρωταθλητή τον σταθμό μέτρησης Αριστοτέλους στο κέντρο της Αθήνας, κατά 84 φορές ( ενώ, 9 φορές οφείλονται στην σκόνη που ήρθε από την Σαχάρα). Ανάλογη είναι η εικόνα των άλλων σταθμών την τελευταία διετία:

ΣΤΑΘΜΟΣ	ΥΠΕΡΒΑΣΕΙΣ 2010	ΥΠΕΡΒΑΣΕΙΣ 2011
ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ	22 (15)	1 (1)
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ	99 (41)	84 (9)
ΘΡΑΚΟΜΑΚΕΔΟΝΕΣ	43 (28)	17 (6)
ΜΑΡΟΥΣΙ	63 (29)	81 (6)
ΠΕΙΡΑΙΑΣ 1	62 (22)	69 (6)
ΛΥΚΟΒΡΥΣΗ	56 (24)	26 (2)
ΚΟΡΩΠΙ	38 (19)	4 (2)

Σε παρένθεση οι μέρες υπερβάσεων μέση ωριαίας τιμής που οφείλονται σε φυσικά αίτια.

Προφανώς, οι υπερβάσεις που σημειώθηκαν την προηγούμενη διετία στην Αθήνα, δεν οφείλονται στην «έντονη χρήση εστιών καύσης που χρησιμοποιούν ως καύσιμη ύλη βιομάζα». Η κατάσταση είναι παρόμοια βέβαια και στην Θεσσαλονίκη. Η ΕΕΑ (Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος) επισημαίνει ότι το πρόβλημα των μικροσωματιδίων στην Ευρώπη είναι πολύ σοβαρό, ένας στους τρεις Ευρωπαίους πολίτες βρίσκεται εκτεθειμένος στις βλαβερές συνέπειες των μικροσωματιδίων, ενώ το όριο ετήσιας έκθεσης σε μικροσωματίδια ξεπεράστηκε την τελευταία δεκαετία συχνότερα στην Πολωνία, την Ιταλία, την Ελλάδα και άλλες βαλκανικές χώρες. Τελειώνοντας, σημειώνει ότι οι πραγματικές εκπομπές μικροσωματιδίων από πετρελαιοκίνητα τεχνολογίας Euro 5 δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς.

Το ΥΠΕΚΑ δυστυχώς ακόμα μια φορά δείχνει την αδιαφορία του και την αδυναμία του να αντιμετωπίσει τα πραγματικά αίτια των προβλημάτων της ποιότητας της ατμόσφαιρας, αποσιωπώντας τα. Ενώ ουσιαστικά αναγνωρίζει με τα δύο Δελτία Τύπου που εξέδωσε στις 21.12.2012 (για την λαθραία υλοτόμηση αλσών και δασών για καυσόξυλα) και στις 28.12.2012 (για την δημιουργία του νέφους καπνομίχλης) την σοβαρότητα του προβλήματος, η Κυβέρνηση, εγκλωβισμένη στις μνημονιακές της πολιτικές επιλογές, δεν μπορεί και δεν θέλει να αντιμετωπίσει.

Η εξίσωση του ΕΦΚ πετρελαίου θέρμανσης με αυτόν του πετρελαίου κίνησης κατάφερε να ακριβύνει υπέρμετρα την τιμή του πετρελαίου θέρμανσης (σχεδόν κατά 40% πάνω από την περσινή τιμή). Η αύξηση αυτή, σε συνδυασμό με την υπερφορολόγηση, τις συνεχείς περικοπές μισθών και συντάξεων κατάφερε να το κάνει απλησίαστο, για τους δεινά πληττόμενους πολίτες. Παρά τις έγκαιρες προειδοποιήσεις ότι τέτοια μέτρα δεν φέρνουν τα ζητούμενα αποτελέσματα δημοσιονομικών εσόδων, ούτε τελικά καταφέρνουν να πατάξουν το λαθρεμπόριο καυσίμων, η τρικομματική συγκυβέρνηση επιβάλλει αποσπασματικά φορομπηχτικά μέτρα, με δεινά αποτελέσματα για την υγεία των πολιτών. Αρκείται να απευθύνει εκ των υστέρων συστάσεις «στο κοινό για τον περιορισμό καύσης βιομάζας (χρήση τζακιών και ξυλόσομπες), εφόσον δεν υφίσταται άμεση ανάγκη» και να προτείνει πρακτικές δανειοδότησης για την «ενεργειακή αναβάθμιση των τζακιών». Εν τω μεταξύ, η κατάσταση χειροτερεύει. Σχολεία κινδυνεύουν να κλείσουν από την ανεπάρκεια των αναγκαίων κονδυλίων για θέρμανση, οι πυρκαγιές κατοικιών με ανθρώπινα θύματα από αναθυμιάσεις και τις φλόγες αυξάνονται. Βέβαια, οι πολίτες δεν ζεσταίνονται με οδηγίες και συστάσεις, ούτε η διεύρυνση κοινωνικών επιδομάτων αρκεί.

Είναι δεδομένο ότι η αντιμετώπιση των αστικών περιβαλλοντικών προβλημάτων δεν μπορεί να βασίζεται σε αστυνομικά – κατασταλτικά μέτρα και σε εισπρακτικές ή φορομπηχτικές λογικές. Χρειάζεται μια ολοκληρωμένη πολιτική πρόταση, αρκούντως σχεδιασμένη, βασισμένη σε επιστημονικοτεχνικές μελέτες, για την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής με γνώμονα το συμφέρον του πολίτη, που, μεταξύ άλλων, θα περιλαμβάνει:

• Αναθεώρηση του καθεστώτος του «πράσινου δακτυλίου», επαναφορά της απαγόρευσης της πετρελαιοκίνησης στα μεγάλα αστικά κέντρα.
• Κατάργηση του ΕΦΚ πετρελαίου θέρμανσης, μείωση των φόρων στο φυσικό αέριο, αναβάθμιση της ποιότητας του πετρελαίου θέρμανσης.
• Ανάπτυξη των ΜΜΜ (ιδιαίτερα των μέσων σταθερής τροχιάς), με χαμηλό εισιτήριο και αποτροπή των αυξήσεων.
• Πολιτικές ανάπτυξης και προστασίας αλσών και ελεύθερων χώρων. Αποτροπή της καταστροφής των δασών από την λαθραία υλοτόμηση.
• Πολιτικές ορθολογικής διαχείρισης των απορριμμάτων, βασισμένες στο τρίπτυχο εξοικονόμηση, διαλογή στην πηγή και ανακύκλωση, αλλαγή των σχεδιασμών για καύση σύμμικτων απορριμμάτων.
• Υιοθέτηση άμεσων μέτρων και έκδοση βραχυπρόθεσμου σχεδιασμού για την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.