Η ιστορία και το παρόν του νέφους.....

 

Του Γιάννη Σχίζα

Ποντίκι  12.10.23 

 

     Μια φορά κι ένα καιρό υπήρχε ένας κακός υπουργός βιομηχανίας, που άκουγε αδιάφορος τις διαμαρτυρίες  για την ατμοσφαιρική ρύπανση....Τα πράγματα πήγαιναν  από το χειρότερο στο χειροτερότερο,  ο αέρας  της πρωτεύουσας  γινόταν αφόρητος  και ο ουρανός φιλοξενούσε όλο και πιο συχνά εκείνη τη διάχυτη κιτρινωπή αχλύ – που ήταν ορατή από τα υψηλότερα σημεία  και επιδεχόταν    κοπή με το κουταλάκι...Οι υπήκοοι είχαν αρχίσει να ενοχλούνται  και οι πιο πολυταξιδεμένοι ή πολύξεροι  υπενθύμιζαν το  Λονδρέζικο νέφος αιθαλομίχλης  στη δεκαετία του 50 που είχε σκοτώσει μέχρι  3.000 άτομα - κατά τη διάρκεια μιας και μόνο έξαρσης  σε μία μόνο χρονιά...Τότε, το 1977,  ο κακός υπουργός  απευθύνθηκε  στους διαμαρτυρόμενους και εκστόμισε ένα αποστομωτικό επιχείρημα : «Φέρτε μου ένα νεκρό από το νέφος »!

      Εκείνη τη δεκαετία του 70 συνέβαιναν πολλά και διάφορα, με κορυφαίες τις ευχολογιακές αναφορές στην ατμοσφαιρική ρύπανση και κυρίως και προπάντων τις μετρήσεις :  Που  αναγγέλλονταν και διαδέχονταν η μία την άλλη, εν είδει  «Βουντού» κατά της ρύπανσης , χωρίς να παίρνονται και τα πλέον στοιχειώδη   πρακτικά μέτρα....Και ενώ  Αθηναίοι και Θεσσαλονικείς απαύτωναν τα υπουργεία κατά το γνωστό γνωμικό(και γαμώ τα υπουργεία…), το νέφος εξακολουθούσε να κυριαρχεί στις αρχές της δεκαετίας του 1980 ,  κάνοντας ακόμη και τη συμπαθή τάξη των καλλιτεχνών  να εξεγείρεται και να συσπειρώνεται στους «Πολίτες κατά του νέφους» :  Οι οποίοι πολίτες διοργάνωσαν μάλιστα  και μια εντυπωσιακή  συναυλία,  έχοντας  το σύνδρομο του Ιησού του Ναυή, όστις κατά  την Βιβλική αφήγηση  γκρέμισε τα τείχη της Ιεριχούς χρησιμοποιώντας απλά και μόνο σάλπιγγες...

      

Τελικά η εμφάνιση των καταλυτικών οχημάτων στα τέλη της δεκαετίας του 80    έδωσε  νέα τροπή στην υπόθεση.  Στη δεκαετία του 1990 η ατμοσφαιρική ρύπανση φάνηκε να αναχαιτίζεται και  να μετασχηματίζεται σε «ρύπανση νέου τύπου», με συμμετοχή κυρίως αιωρουμένων σωματιδίων και ενώσεων υδρογονανθράκων. Το πρόβλημα δεν ήταν ιδιαίτερα έντονο, αλλά οπωσδήποτε  δεν ήταν αμελητέο, ήταν δε  αισθητό  σε όσους διέθεταν  ευαισθησία  και αισθητήρες όπως αυτούς της Greenpeace . Η τελευταία  είχε επανειλημμένα ενημερώσει  το ευρύτερο κοινό για τη νέα ατμοσφαιρική τάξη πραγμάτων στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη, πλην όμως η εξουσία αντιμετώπιζε τους συναγερμούς   της διεθνούς οργάνωσης  στο στυλ της αντιμετώπισης του Νταλάρα από τον Χάρυ Κλυν:  «Δε μας χέζεις ρε Greenpeace...»

 

Χοντρές επικεφαλίδες κατά του νέφους

 

Πολλοί και διάφοροι σάλπισαν εναντίον της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, πολλοί   σε προεκλογικές περιόδους  συμπεριέλαβαν στα προγράμματά τους  χοντρές επικεφαλίδες   επί του θέματος, αν και στην πρακτική πολιτική  συχνά οι «θέσεις» τους   κατελάμβαναν τελικά το πόστο  υποσημειώσεων και αστερίσκων..  Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επεσήμανε ότι το 2004, η μέση ετήσια τιμή αιωρουμένων σωματιδίων στην Αθήνα  ήταν 43,2 μικρογραμμάρια,  οι δε ημέρες υψηλής ρύπανσης ανέρχονταν σε 116 στην Αθήνα και 205 στη Θεσσαλονίκη . Αλλά το 2023, το  Ευρωδικαστήριο διαπίστωσε ότι το ελληνικό κράτος παραβίασε την οδηγία 2008/50/ΕΚ για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα  : 

• Πρώτον, ξεπέρασε κατά τρόπο διαρκή και συστηματικό τα ανώτατα όρια που προβλέπει η παραπάνω οδηγία για τις τιμές του διοξειδίου του αζώτου στην περιοχή της Αθήνας. Σύμφωνα με τη δικαστική απόφαση, η παραπάνω παράβαση συντελέστηκε για πάνω από μία δεκαετία, συγκεκριμένα από το 2010 έως το 2020.
• Δεύτερον, δεν θέσπισε κατάλληλα μέτρα για να μειωθούν τα επίπεδα του διοξειδίου του αζώτου στα προβλεπόμενα ετήσια όρια, κάτι που σημαίνει ότι η χώρα αθέτησε την υποχρέωσή της να διασφαλίσει  τα εθνικά σχέδια για την ποιότητα του αέρα  προβλέποντας  κατάλληλα μέτρα, ώστε η περίοδος υπέρβασης των ανώτατων ορίων να είναι όσο το δυνατόν συντομότερη.

 

     Στις νέες συνθήκες  αύξησης  του πληθυσμού, των κατοικιών  και των δραστηριοτήτων στον ευρύτερο χώρο Αθήνας και Θεσσαλονίκης, το νέφος αποδεικνύεται  ακαταμάχητο, έστω και αν στην ίδια περίοδο αναπτύσσονται πρακτικές χαμηλής ή μηδαμινής ατμοσφαιρικής όχλησης  όπως το μετρό, το τραμ, τα υβριδικά αυτοκίνητα κ.λ.π.  Η   υπερκινητικότητα  και πολυπραγμοσύνη μέσα στους χώρους των μεγάλων πληθυσμιακών συγκροτημάτων  επιβαρύνει την ατμόσφαιρα  και υποβαθμίζει την ποιότητα ζωής....

      Οι ειδήμονες λένε ότι  το νέφος αντιμετωπίζεται με τα δένδρα, με τον περιορισμό της κυκλοφορίας, με την ανανέωση του αυτοκινητιστικού στόλου και ιδιαίτερα με τα υβριδικά οχήματα . Ουδεμία αντίρρηση, θα λέγαμε όλοι όσοι έχουμε  ακούσει και ξανακούσει να λέγονται τα ίδια ή παρεμφερή επί του ζητήματος. Όμως αξίζει η υπογράμμιση ότι τα  προτεινόμενα μέτρα αναφέρονται σε μικρο-κλίμακες δραστηριοτήτων, αφήνοντας άθικτο το πλαίσιο και τη συν-άθροιση αυτών των δραστηριοτήτων : Πλαίσιο που είναι τελικά οι μεγαπόλεις της Αθήνας και Θεσσαλονίκης, αυτές οι μεγάλες, οικιστικές και οικονομικές «μαύρες τρύπες» του Ελληνικού «διαστήματος». Που δεν ακολουθούν καμιά χωροταξική λύση εσωτερικής «αραίωσης» με την αναδόμηση των κτηρίων, που κάνουν τις παλιές , καλές, ριζοσπαστικές   στοχεύσεις για την ουσιαστική αποκέντρωση, για την optimum   διανομή του Ελληνικού πληθυσμού  κλπ  να θεωρούνται  γερασμένες και παλαιομοδίτικες.Ιδιαίτερα από αυτούς  που περιφέρουν τη «νεο»φιλελεύθερη  πλην γηραλέα  ματιά τους στην πολιτική,  ανακαλώντας στην ενεργό δράση τον Άνταμ Σμιθ από τα θυμαράκια....