[Στὶς 3 Ἰουνίου 2022 ἔφυγε ἀπὸ τὴν ζωὴ ὁ Ἀντώνης Ζέρβας. Τὸν τελευταῖο μῆνα τῆς ζωῆς του συνέγραψε πυρετωδῶς στὴν κλίνη τοῦ «Μετροπόλιταν» τὸ τελευταῖο του (ἡμιτελές) ἔργο ποὺ ἀρχικὰ τοῦ εἶχε δώσει τίτλο Ὑποθῆκες ἀπὸ τὸ τελευταῖο κρεββάτι τῆς ζωῆς, καὶ κατόπιν Εὐρω-Ἑλλάδα ἢ Ἑλλάδα τῆς Ε.Ε.; Ὑποθῆκες γιὰ ὅποιον διασκεδάζει ἀκόμα μὲ τὰ γράμματα καὶ τὰ «πολιτιστικά». Βρίσκουμε πὼς ὁ πρῶτος τίτλος (ἀποδείχθηκε πὼς) εἶναι πιὸ ταιριαστός.
Τὸ ἔργο συντίθεται ἀπὸ ὀχτὼ ἑνότητες μὲ τοὺς ἑξῆς τίτλους, ἐνδεικτικοὺς τοῦ περιεχομένου τους:
Α. ΣΑΙΞΠΗΡ – ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΒΣΚΗ. ΤΑ ΔΥΟ ΜΙΣΑ ΜΙΑΣ ΣΦΡΑΓΙΔΑΣ
Β. PARIS! Η ΜΙΚΡΗ ΓΕΝΙΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ
Γ. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ. ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΠΑΛΑΙΟΥ ΤΗΣ Ε.Ε.
Δ. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΟΕΔΡΙΑ – ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ 2004
Ε. ΔΙΧΑΣΜΟΣ – ΔΥΟ ΕΠΙΛΟΓΕΣ: ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΔΑ / ΜΙΚΡΗ ΕΛΛΑΔΑ
ΣΤ. Ο ΔΙΧΑΣΜΟΣ ΩΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ
Ζ. ΟΙ ΞΕΧΩΡΙΣΤΟΙ
Η. ΕΠΙΛΟΓΟΣ: ΚΑΤΑΒΟΛΕΣ καὶ ΠΑΤΡΙΟΣ ΛΟΓΟΣ
Παραθέτουμε τὰ δύο πρῶτα κεφάλαια, ποὺ τυχαίνει νὰ εἶναι καὶ τὰ πιὸ ἐπεξεργασμένα.
Χρίστος Δάλκος.]
⸙⸙⸙
Α΄. ΣΑΙΞΠΗΡ ΚΑΙ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΒΣΚΗ
Τὰ δυὸ μισὰ μιᾶς σφραγίδας
ΤΙ ΕΝΝΟΟΥΣΕ Ο ΧΑΪΝΤΕΓΓΕΡ, ὅταν ἀναγνώριζε ὅτι μόνον ἡ Ρωσσία μπορεῖ νὰ διασώσει τὴν πνευματικότητα τῆς Εὐρώπης, ἐνόσῳ οἱ δύο υἱοί του ἦσαν αἰχμάλωτοι τοῦ Κόκκινου Στρατοῦ;
ΓΙΑΤΙ Ο ΜΕΓΑΣ Τ.Σ. ΕΛΙΟΤ δὲν ἤθελε τοὺς Ρώσσους καὶ τὸν Ντοστογιέβσκη;
Γιὰ τὸν Ἔλιοτ, ὁ δημιουργὸς ἔπλασε τὸν καλὸ μὰ πεπτωκότα ἄνθρωπο.
Ἔμεινε πιστὸς στὴ μεγάλη παράδοση τοῦ Δόγματος. Ζητοῦσε δηλ. τὴν κρίσιμη μεταβολὴ τοῦ ἀτόμου ὑπὸ Θεὸν ἀσύλληπτον μέν, πλὴν προσδιορισμένο καὶ ἀποκεκαλυμμένο μέσῳ τοῦ Υἱοῦ. Τὸν Θεὸ μόνο νὰ τὸν ξεχάσεις μπορεῖς (Ζ. Λορεντζάτος). Τὸ μεγαλεῖο τῆς Χριστιανικῆς παράδοσης. Ὅποιος ξεχνάει, μπορεῖ νὰ θυμηθεῖ (Πλάτων).Γιὰ τὸν Τ.Σ. Ἔλιοτ λοιπὸν τὸ Κακὸ ὑπάρχει μόνον ὡς διαστροφὴ τοῦ Καλοῦ. Πειστήριο ὁ στίχος ποὺ μοῦ ἀντέταξε ἕνας φίλος:
I said to my soul, be still, and wait without hope
For hope, would be hope for the wrong thing;
Μόνη ἐλπίδα δηλαδὴ ἡ ἀποφυγὴ τοῦ σφάλματος! Ἀλλὰ ποιός λέει ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι μόνο γιὰ καλοὺς οἰκογενειάρχες; Ἢ μήπως κι εἶναι γιὰ τοὺς Ἀκραίους; Τέτοια δὲν εἶναι ἡ πνευματικὴ παράδοση τοῦ λαϊκοῦ Συναξαριστῆ;
Χωρὶς Σφάλμα στὴν καθημερινὴ ἱστορικότητα, τὸ χριστιανικὸ μεγαλεῖο μεταβάλλεται σὲ οἰκουμενικὴ σούπα τῶν ἀγορῶν.
❧
Θὰ ἀφήσω στὴν ἄκρη τὶς οὐσιαστικὲς διαφορὲς μεταξὺ δυτικῆς καὶ ἀνατολικῆς ἑρμηνείας τοῦ Δόγματος, γιὰ νὰ αγγίξω τὴν τεράστια διαφορὰ μεταξὺ Τραγικοῦ καὶ Πλατωνικοῦ πνεύματος, ἀλλὰ καὶ μιὰ ὑπόγεια συνάφειά τους.
Τὸ Τραγικὸ σπάει τὴ μνήμη τοῦ Δημιουργοῦ. Χυμάει ἀπὸ τὴν ἄναρθρη ψυχὴ τοῦ κτήνους ποὺ δὲν ἐξανθρωπίζεται ὁριστικῶς μὲ θεσμούς. Ἐξ οὗ καὶ ἡ σύγχρονη τεχνολογία τῆς χημείας ποὺ θὰ ἀποβαίνει ὁλοένα καὶ πιὸ ἀναγκαία.
Λένε, ἡ Τραγωδία εἶναι σπουδαία καὶ τελεία δημοκρατικὴ «διαδικασία», ἀλλὰ δὲν κατανοεῖται ὅτι πρόκειται γιὰ πολιτικὴ ἐξανθρωπισμοῦ, δηλ. γιὰ θέσμιση πόλης μεταφυσικῆς τάξεως καὶ ὄχι γιὰ ἀντιπαλότητα πολιτικῶν φρονημάτων. Μὲ τὴν ἀριστερή, πλὴν ἄντε καὶ κάπως δικαιολογημένη, παιδεία, ἡ Ἑλλάδα ἔπεσε στὴ νηπιότητα, ἐξ οὗ καὶ τὰ πολλὰ ἀνθρωπιστικὰ καὶ συναισθηματογενῆ ποιήματα. Ἡ Ἑλλάδα ὅμως μπορεῖ, πιστεύω, νὰ βγάλει ἀκόμη καὶ ποιητὲς καὶ πολεμιστές!
Πλὴν ὅμως, ἔστω καὶ κατ᾿ ἐξαίρεση, ἕνα δημοκρατικὸ πολίτευμα δύναται νὰ εἶναι πολὺ χειρότερο καὶ ἀπὸ μιὰ Τυραννία (Πλάτων, Ἀριστοτέλης, Φωτισμένες Μοναρχίες).
Ὅλη ἡ σύγχρονη πολιτικὴ σκέψη ἀπέρρευσε ἀπὸ τὴν ἐκκοσμίκευση τοῦ Χριστιανικοῦ Δόγματος, δηλ. ἀπὸ τὸ κεντρικὸ ζήτημα τῆς Ἐξουσίας καὶ τῶν Ἱεραρχιῶν της. Γελιέται ὅποιος νομίζει ὅτι μπορεῖ νὰ σκεφθεῖ τὴν Πολιτικὴ χωρὶς νὰ ἔχει ἐγκύψει στὴ Θεολογία. Τὸ ἴδιο ἰσχύει γιὰ τὴ Λογοτεχνία ἀπὸ τὴ σκοπιὰ τῶν ἀτομικῶν ἐρωτημάτων.
Μὲ τὴν ἐμφάνιση τῶν Σλάβων στὴν Εὐρώπη, ἐπέρχεται μιὰ τρομακτικὴ ἀλλοίωση. Ἐκχριστιανίζονται ἑλληνικῶς, διατηρώντας κάτι ἀπὸ τὴν ἄθεσμη ψυχὴ τοῦ Ἀλόγου, ποὺ συναντοῦμε σὲ ὅλα τὰ ἔργα τους.
Αὐτὸ τὸ Ἄλογον τοῦ κτήνους πιάνει ἀκριβῶς ὁ Ντοστογιέβσκη, ἐπανερμηνεύοντας τρομακτικὰ τὸ Δόγμα.
Ὁ Ρῶσσος εἶδε πὼς μόνο ἀπὸ τὸ κτῆνος ὑπάρχει ἐλπίδα ἐξανθρωπισμοῦ, τὰ ὑπόλοιπα ἦταν διαφωτιστικές, πλὴν ἀπαραίτητες, ψευδαισθήσεις. Δένουν τὴν Πόλη ἀλλὰ ὄχι τὸ Ἄτομο. Τίθεται τὸ μέγα πρόβλημα συλλογικότητας – ἀτομικότητας.
Ὁ Ντοστογιέβσκη σκύβει στὴν ἱστορικότητα τοῦ παρόντος. Δὲν μιλάει γιὰ Δημιουργό, ἀλλὰ γιὰ Χριστό.
Γιατί δὲν ἤθελε νὰ ἀφήσει τὴν Πόλη στοὺς Γραικούς, ὅταν προέκυψε τὸ Ἀνατολικὸ Ζήτημα; Γιατὶ ἁπλῶς οἱ Γραικοὶ εἶχαν ἀρχίσει νὰ γίνονται ἄγγελοι τοῦ οὐρανοῦ, νὰ βγαίνουν ἀπὸ τὴν Ἱστορία. Ὁ ἴδιος πίστευε στὸ δράμα τοῦ ἀκατάπαυστου ἐξανθρωπισμοῦ ἐν ζωῇ. Ἀγώνας διαρκὴς πέραν συμφώνων καὶ νομικοῦ πνεύματος, μὲ ὅλες τὶς ἀντιφάσεις καὶ λοιπὲς συνέπειες. Δὲν ἤθελε, σὰν νὰ λέμε, οὔτε τὸν Λένιν, οὔτε τὸν Φρόυδ. Γαλήνευε μὲ τὸν Πούσκιν, μὲ τὸν λυρισμό, ὅπως κάθε ἄγριος πολεμιστής!
Ἡ κοινωνία τοῦ Διαφωτισμοῦ ἔπλασε τὰ δέοντα ἀνθρωπιστικὰ ἰδεώδη, καὶ τώρα ὁ Ἀστός, ἤ, ὀρθότερα, ὁ Μετα-ἀστός, εἶναι πλέον τὸ ἀπόλυτο αἴτημα τῆς Οἰκουμένης, ὁ δρόμος τοῦ μέλλοντος ἔξω ἀπὸ τὴν Ἱστορία, δηλ. ἔξω ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο. Δὲν χρειάζεται πλέον ὁ ἄνθρωπος, ὅπως δὲν χρειάζεται τὸ Πνεῦμα, ποὺ εἶναι ἀοράτως ἀπόλυτη βία!
Ὁ Ἑλληνοχριστιανικὸς Λόγος τὸ εἶχε κατανοήσει. Θὰ ἔσπαγε ὅμως μπρὸς στὴν προοπτικὴ τοῦ Ἀπείρου. Ἡ Τεχνολογία πλέον εἶναι τὸ Ἄπειρον. Κανένα δόγμα δὲν τὴ σταματάει. Δὲν ὑφίστανται πιὰ κάθετοι καὶ ὁριζόντιοι!
Νά ὅμως ποὺ ὑπάρχει ὁ Ντοστογιέβσκη καὶ μαζὶ οἱ Τραγικοί! Καί, ἴσως, ἡ ἐμφάνιση νέου Θεοῦ;
Ἀσφαλῶς καὶ μένει τὸ Ἅγιον Ὄρος καὶ τὸ Θιβέτ. Ἀλλὰ μένουν, ἐπειδὴ ἡ Ἱστορία ζῆ ἀκόμα. Ὁ Οὐρανὸς ἔγινε χωματερὴ τοῦ προσδιορισμένου Ὄντος!
Βεβαίως καὶ θέλουμε κομψότητα, φινέτσα κ.λπ. Ἀλλὰ ἐδῶ πρόκειται γιὰ τὸν πυρήνα τοῦ Πνεύματος, καὶ τὸ Πνεῦμα εἶναι πυρηνικὴ βόμβα! Μιλᾶμε γιὰ τὸ Πνεῦμα καὶ ὄχι γιὰ τὶς ὄντως ἀπαραίτητες ἐξακτινώσεις τῶν Εὐαγγελιστῶν.
Καὶ νά γιατί, κατὰ τὴ γνώμη μου, ἡ μεγάλη Εὐρώπη τοῦ Σαίξπηρ εἶναι μισερὴ χωρὶς τὴν ἄγρια πνευματικότητα τοῦ Ρώσσου, δάσκαλος τοῦ ὁποίου στάθηκε ὁ μέγιστος Φλωμπέρ: «Τὸ μέλλον τοῦ νεώτερου ἀνθρώπου εἶναι ἡ βλακεία!».
Ἐπειδὴ χωρὶς τὴ ζῶσα ἰδέα τοῦ πολέμου, ὁ ἄνθρωπος παύει νὰ παλεύει μέσα του. Ὁ φιλόσοφος εἶναι φιλοπόλεμος, καὶ μόνον ἔτσι συντηρεῖται ἡ Εἰρήνη.
❧
Β΄. PARIS!
Ἡ μικρὴ γενιὰ τῆς Χώρας
ΑΚΟΥΩ ΤΟΥΣ φίλους μου νὰ μοῦ ἀντιτείνουν πὼς ἡ ἀγριότητα δὲν ἔχει Πρόσωπο καὶ σκύβω τὸ κεφάλι. Μισῶ τὴν ἀγριότητα. Πλὴν ὅμως, τὸ πρόσωπο σχηματίζεται ἀπὸ τὴν ἀντιθεώρησή της. Ἀσφαλῶς, δὲν εἶναι γιὰ μᾶς τοὺς μικροὺς ἀνθρώπους τέτοιο ἀγνάντι. Ἀλλὰ πρέπει νὰ τὸ συλλογιζόμαστε, ἀλλοιῶς κρυβόμαστε μὲ words, words, words. Ἐδῶ, ὁ σκληρὸς μύθος τέρατος καὶ προσώπου. Τήρα καὶ Πολέμα, ἀρκεῖ νὰ βλέπεις ποιό εἶναι τὸ Τέρας!
Jadis, si je me souviens bien…
Un soir, j’ai assis la beauté sur mes genoux et j’ai la trouvée amère.
Je me suis injurié contre la justice…
Παρίσι, 17 χρονῶν, μὲ τὸν Κωστῆ, τὸν Νίκο, τὸν Λάκη, τὸν Ζιαμπάκα καὶ μὲ τὸν Στυλιανὸ ἀργότερα ἀλλὰ καὶ μερικοὺς ἄλλους ποῦ καὶ ποῦ, τοῦ ἰδίου φυράματος, ἐγκρατεῖς φιλολόγους καὶ ἔντιμους, μαζὶ μὲ τὴν ἄσβεστη φιλοσοφικὴ φλόγα τοῦ πιτσιρικᾶ Μαρσέλου, σὺν τὴ μορφὴ τοῦ λεπτότατου Κώστα Ζαφειρόπουλου, ἀπὸ τοὺς λίγους ποὺ ἔνοιωθαν.
Ἤμασταν ὑπερόπτες, περιφρονητικοί, ὀξύθυμοι. Ἕτοιμοι νὰ ἀλληλοσφαχτοῦμε καὶ νὰ ξαναφιληθοῦμε. Δὲν δεχόμασταν ἐπαίνους καὶ καλὰ λόγια. Δὲν ἤμασταν τῆς πιάτσας, ἀλλὰ τῆς ἄκρης καὶ τῶν ἄκρων. Καγχάζαμε μὲ τοὺς τίτλους «ποιητὴς» καὶ «φιλόσοφος».
«Μετρᾶμε καὶ μαλώνουμε», ἔλεγε ὁ Κωστῆς. La tête, λέγανε στὴν Pratique τῶν μεγάλων ὑφολόγων καὶ ρώσσων φορμαλιστῶν, ὁ μόνος ἕλληνας élève stagiaire τῆς Poétique et Rhétorique στὸ κτίριο τῆς Normale μὲ Κοϊντιλιανὸ στὰ Λατινικά.
Τότε ἦταν ποὺ ὁ ἐξωπανεπιστημιακὸς Κωστῆς μὲ ρεζίλεψε, χάνοντας τὸ δοκίμιο περὶ Sade τοῦ καθηγητῆ μου, πρὸς μετάφραση στὴ Χώρα, κατόπιν δικοῦ μου αἰτήματος. Ποῦ νὰ κρυβόμουν! Στὴ σοφίτα τοῦ Μονπαρνάςς, στὴν μαύρη ἀγκαλιὰ τοῦ εὐγενικοῦ Μπατάιγ…
Ἐκεῖνος ὁ καθηγητάκος, πλήρης Μὰξ Βέμπερ, μᾶς μάθαινε πὼς ὁ μεγαλύτερος κοινωνιολόγος εἶναι ὁ Proust, ἂν τὸν μελετήσεις βεβαίως τρεῖς φορὲς τουλάχιστον. Ὅπως ὁ Κωστῆς τὸν Μπαλζάκ. Μιὰ μόνο ἀνάγνωση εἶναι γιὰ φιγούρα.
Ὑπερόπτες, ὀξύθυμοι, περιφρονητικοί!
Ὅλο τὸ ἑλληνοευρωπαϊκὸ μάθημα σχεδὸν στὸ πρωτότυπο! Αusgezeichnet! Δὲν διαβάζαμε σελίδες, μελετούσαμε βιβλία.
Πιὸ Γάλλοι ἀπὸ τοὺς Γάλλους, πιὸ Ἕλληνες ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες.
Μὰ ὅλα ἔχουν ἀρχὴ καὶ τέλος, ἔγραφε ὁ furious Πάουντ στὸ κελλί του. Τὸ μεγαλύτερο ποιητικὸ ἔργο τοῦ 20οῦ αἰῶνα, ποὺ δὲν διαβάζεται γιὰ πλάκα καὶ καλλιέργειες. Γραμμὴ Δάντη, Μαλλαρμέ, Φλωμπέρ…
Τὰ γραμματικά, καταλάβετε, τέλειωσαν! Κανεὶς δὲν τά ᾿χει ἀνάγκη. Διαχείριση πλέον πολιτιστικῶν ἀγαθῶν. Προώθηση μὲ κουμπιά, πόστα καὶ ὀθόνες, σὰν καλὴ ὥρα…ξένη δύναμη, χωρὶς μυρωδιὰ καὶ λεκιασμένα, τρύπια χαρτιὰ ἀπὸ τὸ τσιγάρο!
Ἂν αὐτὸ εἶναι ἐπιτυχία, ζήτω ἡ ἀποτυχία!
Ἕνα θὰ μετράει, πὲς τὸν Λόγο σου καὶ σώπα, χωρὶς νὰ σὲ νοιάζει ἂν θὰ χειροκροτηθεῖς.
Ἡ μικρὴ γενιὰ τῆς Χώρας. Ναί, ἀπὸ τὸ τελευταῖο, ἴσως, κρεββάτι τῆς ζωῆς, ξημέρωμα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου