Ελάχιστα Ενθυμήματα, του Άγγελου Ελεφάντη

 

Του Γιάννη Σχίζα

Ποντίκι  1.6.23

Ο Άγγελος Ελεφάντης (1936- 2008) ήταν ένας διακριτός διανοούμενος της λεγόμενης «Ανανεωτικής Αριστεράς» : Ήταν διακριτός, γιατί ουδέποτε κατέλαβε κάποιον ακαδημαϊκό τίτλο, γιατί στην ωριμότητά του είχε σαν  κύρια ασχολία  το περιοδικό «Πολίτης», γιατί σε αντίθεση με άλλους λόγιους  του ίδιου ή παρεμφερούς χώρου οργάνωνε κάθε Παρασκευή και  επί σειράν ετών «ανταμώματα»  σε ένα παλιό σπίτι στην οδό Κέκροπος, στη  Πλάκα, ότι ήταν μοναδικός κατασκευαστής μακαρονάδων που σερβίρονταν τις πρώτες πρωϊνές ώρες, ότι έκλεινε τη λέσχη προ των  θερινών  διακοπών με ένα κανονικό κατάβρεγμα της αξιότιμης πελατείας  του ! Μετά το σεισμό του 1999 η έδρα  αυτού του αξιολογότατου  ιδρύματος  μεταφέρθηκε στα Εξάρχεια, χωρίς βέβαια να αποκτήσει την αίγλη του προηγουμένου χώρου…

Ο Ελεφάντης ήταν κοινωνιολόγος και πολιτικός, είχε πάθος με το «Συνασπισμό», προκαλούσε την μήνι πολλών και διαφόρων για τις ιδέες του – που ήταν «διεθνιστικές». Ανήκα στις τάξεις των αντιπάλων του, αλλά είχα σημειώσει μιαν αξιόλογη  δική του ιδέα – αυτήν της «παραγραφής» :

Πίστευε δηλαδή ότι όπως ισχύει η παραγραφή των ατόμων για κάποιες αξιόποινες πράξεις, έτσι έπρεπε να υπάρχει και παραγραφή για πράξεις μεταξύ συλλογικοτήτων και εθνών, με μεγαλύτερα όμως χρονικά περιθώρια. Από μια άποψη, η αντίληψή του αυτή έβγαζε από τον κόπο όλους τους ισχυριζόμενους περί «ιστορικού τέλους»,  διαφόρων ιδίως εδαφικών διεκδικήσεων…

Ο Ελεφάντης  όπως είπα ήταν κοινωνιολόγος, το πολύ κριτικός της τέχνης, όμως σε προχωρημένη ηλικία κάθισε και έγραψε τα  «Ελάχιστα ενθυμήματα» - τα  Minima Memorialia , που ήταν μια αναφορά στον παππού του. Η ιστορία αυτή είχε ένα πεζό αλλά κατά βάθος συγκλονιστικό  τέλος, και γι αυτό ακριβώς  αξίζει η δημοσίευσή της.

Ο Ελεφάντης παππούς ήταν Ευρυτάνας, ήταν γενημένος  στη δεκαετία του 1880, και είχε αποφύγει τη στράτευση για πολύ καιρό…Η  στράτευση γινόταν ως εξής : Ερχόταν ένα απόσπασμα χωροφυλάκων, έλεγε στο χωριό ποιοι ήταν σε ηλικία για να πάνε στο στρατό, παρουσιάζονταν οι υπόχρεοι, και απ’ αυτούς διάλεγαν τους πιο κατάλληλους, τους εφοδίαζαν με ξηρά τροφή και τους οδηγούσαν  μέχρι το χώρο κατάταξης. Ο παππούς Ελεφάντης είχε αποφύγει τη στράτευση – κρυβόταν όταν εμφανιζόταν το απόσπασμα- αλλά τελικά πιάστηκε και οδηγήθηκε κι αυτός στο χώρο κατάταξης, σε μια ηλικία που ξεπερνούσε  τα τριάντα χρόνια. Επειδή ήταν υψηλόκορμος πήγε στη Βασιλική φρουρά του Τατοϊου, όπου έπεσε σε ένα μούτρο λοχαγό, και κατά τη διάρκεια ενός καυγά τον σκότωσε ! Το αδίκημα τιμωρείτο με θάνατο δια τυφεκισμού, γι αυτό ο Ελεφάντης τόσκασε, και παρήγγειλε μέσω ενός γνωστού στη γυναίκα του να του δώσει   ότι έχει και δεν έχει ! Με αυτά τα λεφτά κατάφερε να μπαρκάρει, να φτάσει λαθρομετανάστης στην Αμερική, να γλυτώσει βέβαια τη συμμετοχή στους πολέμους του 1912 – 1922 (θετικό σχόλιο του Ελεφάντη εγγονού…), να κάνει προκοπή με ένα μαγαζί από τις εισπράξεις του οποίου βοηθούσε κατά καιρούς την οικογένεια,  και τέλος να πεθάνει – στα πρόθυρα του Β Παγκοσμίου πολέμου. Η οικογένεια επιχειρεί τότε να πάρει τα λεφτά της κληρονομιάς, αλλά ο πόλεμος που έρχεται ματαιώνει όλες τις προσπάθειες. Τη μεταπολεμική περίοδο ψηφίζεται ένας νόμος που εξομοιώνει  την αξία της μεταπολεμικής δραχμής με την προπολεμική, αλλά η μεταπολεμική δραχμή είναι πληθωριστική, οπότε ο πατέρας  Ελεφάντης πηγαίνει με τα πληθωριστικά λεφτά και αγοράζει ότι είναι δυνατό :  Δηλαδή μια κούτα τσιγάρα για τον ίδιο και ένα  μαντήλι για τη γυναίκα του…

Αυτή η ιστορία , που είναι πέρα για πέρα αληθινή, είναι στη διάθεση κάθε σεναριογράφου και σκηνοθέτη. Αξίζει να δει το φως , υπό μορφή σήριαλ ή όπως αλλιώς θέλουν . Εγώ προσωπικά την κρίνω άξια να μείνει, μνημείο των καιρών, των ηθών και των ανθρώπων