Εκτός σχεδίου δόμηση: Μια καταστροφική επιλογή για την ελληνική ύπαιθρο και το τοπίο που δεν πρέπει να συνεχιστεί

 

 

6 Απριλίου 2023

 

Όπως ανακοινώθηκε στην Βουλή το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) προγραμματίζει εσπευσμένα την κατάθεση «…μεταβατικής διάταξης η οποία θα δίνει σαφή απάντηση στο πρόβλημα το οποίο έχει δημιουργηθεί...» με την 176/2023 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) για την οικοδομησιμότητα οικοπέδων εκτός σχεδίου. Είναι θετικό ότι το ΥΠΕΝ επεξεργάζεται μεταβατική λύση, αλλά θα πρέπει παράλληλα να διευκρινίσει ποιος είναι ο στόχος της. Αν η πρόθεση του Υπουργείου είναι να διευκολύνει την συνέχιση της δόμησης στην εκτός σχεδίου, όπως διαφαίνεται από τις μέχρι σήμερα ανακοινώσεις, πρόκειται για επιλογή που έρχεται σε αντίθεση τόσο με την πάγια νομολογία του ΣτΕ, του ανώτερου Διοικητικού Δικαστηρίου της Χώρας, ενός από τους πλέον πολύτιμους θεσμούς της Δημοκρατίας, όσο και με τον Χωροταξικό Σχεδιασμό Εθνικού Επιπέδου, ο οποίος ήδη από το 2008 επιτάσσει τον «περιορισμό της εκτός σχεδίου δόμησης», και κάθε καθυστέρηση εφαρμογής του συνιστά σοβαρή παράλειψη της πολιτείας έναντι της συνταγματικής επιταγής για τον χωρικό σχεδιασμό.

 

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ) αναγνωρίζει την πολυπλοκότητα και την δυσκολία επίλυσης του ζητήματος, υπενθυμίζει όμως ότι η παραπάνω πρόσφατη απόφαση της Ολομέλειας (σε μείζονα σύνθεση) του ΣτΕ επιβεβαίωσε για μία ακόμη φορά ότι προκειμένου να επιτρέπεται η δόμηση στα εκτός σχεδίου ακίνητα, αυτά πρέπει να διαθέτουν πρόσωπο σε κοινόχρηστο χώρο (οδό), ο οποίος υφίσταται νομίμως και δεν έχει προκύψει από ιδιωτική βούληση. 

Ο όρος αυτός συνδέεται με την απαγόρευση (ήδη από το πρώτο νομοθετικό διάταγμα πολεοδομικού σχεδιασμού στην χώρα, του 1923), δημιουργίας οδών με σκοπό την ανάπτυξη συνοικισμών, και στην πραγματικότητα αποσκοπεί στην αποτροπή της οικοπεδοποίησης του αγροτικού χώρου χωρίς σχεδιασμό. Επιπλέον όμως στην απόφαση του ΣτΕ διευκρινίζεται ότι αυτή η προϋπόθεση υφίσταται ήδη από το 1985, στο Π.Δ. για την εκτός σχεδίου δόμηση (ΦΕΚ 270/Δ/1985, στο αρ.1 παρ1.α) και δεν τέθηκε για πρώτη φορά με τον ν. 3212/2003. Συνεπώς -διευκρινίζει το δικαστήριο- ακόμα και τα ακίνητα εκτός σχεδίου που δημιουργήθηκαν πριν από την έναρξη ισχύος του ν. 3212/2003 είναι δομήσιμα, μόνο εφόσον διαθέτουν, μεταξύ των άλλων προϋποθέσεων, πρόσωπο σε κοινόχρηστο χώρο νομίμως δημιουργηθέντα, γεγονός που παραπέμπει στην αποσαφήνιση των "νομίμως υφιστάμενων οδών", ένα δύσκολο εγχείρημα που πρέπει να επιλυθεί όχι μόνο για τις μικρές οικοδομές αλλά και για τις μεμονωμένες επενδύσεις, διότι και οι δύο οδηγούν σε διασπορά της δόμησης στην ύπαιθρο, με καταστροφικά αποτελέσματα για το τοπίο και την γεωργική γη. Το γεγονός ότι η κρίση του Δικαστηρίου δεν συνιστά δυσμενή ανατροπή στην εκτός σχεδίου δόμηση, αλλά επαναφορά στη νομιμότητα, θα πρέπει να ισχύει και στις δύο περιπτώσεις.    

 

Η απόφαση αυτή του ΣτΕ, και η διάσταση που θέτει για ευθύνη των Υπηρεσιών έκδοσης οικοδομικών αδειών, μπορεί μεν να εκπλήσσει τους πολίτες και την αγορά που συνηθίζει να λειτουργεί με τους δικούς της νόμους -με ανοχή της πολιτείας-, δεν ήρθε όμως ως κεραυνός εν αιθρία για το ΥΠΕΝ, αφού η νομολογία αυτή υπάρχει ήδη από το 1986, ενώ κατά τη γνώμη μας μπορεί να διευκολύνει το ΥΠΕΝ για να εξηγήσει στους πολίτες τις διαστάσεις του προβλήματος και ότι η νόμιμη οδός επίλυσής του απαιτεί χρόνο και ολοκληρωμένη στρατηγική,

Δυστυχώς, διαχρονικά, αποφεύγεται η αντιμετώπισης του προβλήματος, επιλογή που θα απαιτούσε μια συστηματική συνεργασία του  επιστημονικού κόσμου, των νομικών και των πολεοδόμων.

 

Η ΕΛΛΕΤ, με το αίσθημα ευθύνης που την διακρίνει είχε ήδη στείλει στο ΥΠΕΝ τεκμηριωμένες προτάσεις, με αφορμή την ανακοίνωση του προγράμματος αναγνώρισης οδών, όπου διευκρινίζεται ότι -βάσει της νομολογίας του ΣτΕ επίσης- θα πρέπει να διακριθεί η διαδικασία αναγνώρισης οδών από την απόδοση δικαιώματος δόμησης, που γίνεται μόνο δια μέσου του χωρικού σχεδιασμού και μόνο με ΠΔ/μα.

 

Ευελπιστούμε ότι οι προτάσεις μας θα ληφθούν υπόψη και θα αποφευχθεί η βιαστική επεξεργασία μιας νομοθετικής ρύθμισης που δεν θα εναρμονίζεται με την νομολογία. Με την παρούσα ανακοίνωση υπενθυμίζουμε στο ΥΠΕΝ ότι οι επιστήμονες που στηρίζουν εθελοντικά το έργο της ΕΛΛΕΤ είναι στην διάθεση της Πολιτείας για την επεξεργασία των δύσκολων αυτών θεσμικών ρυθμίσεων που θα συμβάλουν στην αναβάθμιση του χωρικού σχεδιασμού έναντι της αποδοχής και «τακτοποίησης» τετελεσμένων καταστάσεων.

  

Για περισσότερες πληροφορίες, επικοινωνήστε με τα γραφεία της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ Περιβάλλοντος & Πολιτισμού: κα Κ. Στεμπίλη - Τηλ: 210 - 32 25 245 & 210 - 32 26 693 / E-mail: sepi@ellinikietairia.gr / www.ellet.gr