O εναλλακτικός τουρισμός δεν είναι ουτοπία

 

Του  Γιάννη Σχίζα*

Αυτά τα καλοκαίρια είναι αλήθεια πως χορταίνουμε από τουρισμό – και γι αυτό μάλλον "υπεύθυνος" είναι ο νόμος των "συγκοινωνούντων δοχείων", δηλαδή  οι συνθήκες που επικρατούν στην ανατολική Μεσόγειο και  στη Εγγύς  Ανατολή... Όμως κοντά στον συναλλαγματοφόρο τουρισμό με τις απίθανες  απαιτήσεις από τις εγχώριες  κοινωνίες, υπάρχει και ένας άλλος τουρισμός, που διεκδικεί μια απόλαυση ποιότητας.

Να ξεκινήσουμε πριν απ΄όλα από το γεγονός ότι υπάρχει  αποστασιοποίηση  από τη φύση ως στοιχείο έλξης  και ότι  οι χώροι υποδοχής των  επισκεπτών υποβάλλονται πλέον σε   εξωραϊσμούς  και γενικώς  «σκηνοθετούνται»,  χάνοντας   την αυθεντικότητά τους.
Η εξειδίκευση των υπηρεσιών οδηγεί  εκτεταμένες περιοχές στην «τουριστική μονοκαλλιέργεια», πράγμα το οποίο  κάνει ευάλωτη την  εγχώρια οικονομία στις διακυμάνσεις της συγκυρίας . Ο  μαζικός τουρισμός  προκαλεί  «συνωστισμούς » επισκεπτών σε ξενοδοχειακά συγκροτήματα ,  πράγμα που οδηγεί στην υπέρβαση της «φέρουσας ικανότητας» της αντίστοιχης περιοχής. Εξ άλλου ο ανταγωνισμός των επιχειρήσεων και η διαρκής παροχή «πλούσιων  πακέτων γνωριμίας», υπαγορεύουν στον καταναλωτή  μια   βουλημική αναζήτηση προορισμών και οδηγούν σε μιαν άλλη «υπέρβαση φέρουσας ικανότητας» : Αυτή  τη φορά  είναι η  ικανότητα του τουρίστα-καταναλωτή  να γνωρίσει σε  βάθος μια περιοχή,  να προσλάβει   όχι μόνο  παραστάσεις  αλλά και  βιώματα  .....

       Ο μαζικός τουρισμός  οδηγεί σε μορφές συγκεντροποίησης του τουριστικού κεφαλαίου.   Ο «μαζικός  τουρίστας»  γίνεται  ελάχιστα έως καθόλου ριψοκίνδυνος, απρόθυμος να εκτεθεί στο τυχαίο,  αδιάφορος    για την ουσιαστική γνώση, «υπνοβάτης» μάλλον παρά συνειδητός επισκέπτης - σύμφωνα με ένα ακραίο   σχόλιο του Εντγκάρ Μορέν. Όμως   αυτή η πλειοψηφική κατάσταση πραγμάτων δεν παύει να εγείρει αντιδράσεις  από τις τοπικές κοινωνίες αλλά και από την «κοινωνία των πολιτών» .  Όπως και σε τόσα άλλα πεδία, έτσι και εδώ δεν έχουμε ένα «τέλος ιστορίας», μια κατάληξη σε παγιωμένη μορφή :   Ο τουρισμός στην τρέχουσα κατάσταση γίνεται πεδίο πάλης  ανάμεσα στις  συμβατικές δυνάμεις και στις δυνάμεις που επιδιώκουν την ειρηνική συνύπαρξή του με τις τοπικές κοινωνίες, το περιβάλλον και τον πολιτισμό : Οι πρώτες στοχεύουν κυρίως  στο άμεσο και άνευ όρων  κέρδος, έχοντας σαν τακτικό στόχο τον εντυπωσιασμό και την διαμόρφωση πολυτελών  συνθηκών  για τον τουρίστα. Οι δεύτερες επιδιώκουν την συνολική αναβάθμιση της τουριστικής εμπειρίας, την επανασύνδεσή της με τη γνώση και τον  εγχώριο πολιτισμό, την ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Στο δια ταύτα λοιπόν : Μια σοβαρή περιγραφή του τουριστικού φαινομένου  είναι κατ’ ανάγκη διαλεκτική και  εστιάζεται  σε αυτή τη σύγκρουση, περιγράφοντας  τη διαδρομή της  στο χρόνο και στο χώρο....

* Δημοσιεύεται στην ΑΥΓΗ της 10.8.19