Επαναπροσδιορίζοντας τη σχέση νεκροταφείου και πόλης

Από τη φοιτήτρια: Καψάσκη Στεφανία-Άλκηστη
Επιβλέπων καθηγητής: Γιάννης Αίσωπος
Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία Παρουσίασης: 27-06-2014

  

Εισαγωγικό σχόλιο του ΟΙΚΟΛΟΓΕΙΝ : Στην Ελλάδα το νεκροταφείο εντάσσεται στις «οχλούσες» δραστηριότητες  και η εκτόπισή του εκτός αστικού χώρου είναι ιδιαίτερα επιθυμητή. Σε περιπτώσεις όπως η Γλυφάδα, η επιθυμία της εκτόπισης έχει οδηγήσει μέχρι και στη δημιουργία «αυθαίρετου νεκροταφείου» στον Υμηττό (!), ενώ στο ίδιο βουνό (βόρεια περιοχή) έχουν εγκατασταθεί  αρκετά νεκροταφεία – με επιβλητικότερο όλων  του Παπάγου : Εκεί ο δασικός χώρος έχει σπαταληθεί τόσο ώστε να υπάρχει η δυνατότητα μέχρι και drive in νεκροταφείου (Σχίζας, 1991, «Υμηττός»). Αξιοσημείωτη είναι η πρόταση που αναφέρθηκε πρόσφατα, σχετικά με την εγκατάσταση «ταφικής χρήσης» στο χώρο του πρώην αεροδρομίου Ελληνικού….Σχετικά

http://oikologein.blogspot.gr/2014/12/blog-post_44.html

Καψάσκη Στεφανία-Άλκηστη :

Γιατί ένας χώρος που υπάρχει μέσα στον ιστό μιας πόλης να μην μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους κατοίκους της και για άλλες χρήσεις πέραν της ταφής; Θα μπορούσαν τα νεκροταφεία να αποτελούν δημόσιους χώρους για πενθούντες και μη πενθούντες;

<<Το νεκροταφείο είναι σίγουρα ένας τόπος διαφορετικός απο τους συνήθεις πολιτισμικούς χώρους. Πρόκειται για ένα χώρο ο οποίος συνδέεται κατά βάση με όλους τους χώρους μιας πόλης ή μιας κοινωνίας ή ενός χωριού, καθώς κάθε άτομο, κάθε οικογένεις έχει συγγενείς στο νεκροταφείο>>

Μισέλ Φουκώ, Περί αλλοτινών τόπων, Ετεροτοπίες, σελ.6

Η θέση των νεκροταφείων στις πόλεις ποικίλει ιστορικά αναλόγως της σχέσης των ανθρώπων με το θάνατο.Η στενή σχέση των ανθρώπων με το θάνατο τη περίοδο του Μεσαίωνα είναι εμφανής από τη συνύπαρξη ζωντανών νεκρών στον αστικό ιστό αλλά και από τη σημασία που έδιναν οι άνθρωποι στο γεγονός του θανάτου. Τα νεκροταφεία χρησιμοποιούνταν μεν για την ταφή των νεκρών αλλά ταυτόχρονα φιλοξενούσαν και τις δημόσιες δραστηριότητες της κοινωνίας. Στην ουσία αποτελούσαν τον κυριότερο δημόσιο χώρο της πόλης.

Στο πέρασμα των χρόνων, από δημόσιοι χώροι μετατράπηκαν σε χώρους περισυλλογής και ηρεμίας και σήμερα, ειδικά στην ελλάδα αποτελούν στη πλειοψηφία τους μη σχεδιασμένους χώρους, αποκλειστικά για την ταφή παρόλο που καταλαμβάνουν μεγάλα τμήματα πόλεων. Τα νεκροταφεία δεν έχουν την ιερότητα του παρελθόντος πόσο μάλλον το χαρακτήρα τους. Έχουν μεταφερθεί εκτός πόλεως, είναι συχνά παραμελημένα και προκαλούν αποστροφή.

Ο θάνατος αποτελεί ένα δυσάρεστο συμβάν που πρέπει να διεκπεραιωθεί άμεσα, με διακριτικό τρόπο και η μνήμη του θανάτου δεν είναι επιθυμητή.

Γιατί ένας χώρος που υπάρχει μέσα στον ιστό μιας πόλης να μην μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους κατοίκους της και για άλλες χρήσεις πέραν της ταφής; Θα μπορούσαν τα νεκροταφεία να αποτελούν δημόσιους χώρους για πενθούντες και μην πενθούντες;

Στόχος αυτής της διπλωματικής είναι ο επαναπροσδιορισμός της σχέσης του νεκροταφείου με την πόλη και η αντικατάσταση των σύγχρονων νεκροταφείων από πράσινους, ανοιχτούς δημόσιους χώρους όπου άνθρωποι όλων των ηλικιών θα  βρίσκουν έμπνευση για τη ζωή και θα προετοιμάζονται για το θάνατο.

Βασικές αρχές για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι:

Η επαφή με το γεγονός του θανάτου που θα οδηγήσει  αντιμετώπιση του φόβου και στην αλλαγή της κοινωνικής αντίληψης

Η συσχέτιση του νεκροταφείου με άλλες δημόσιες χρήσεις, διαφυλάσσοντας την ιερότητα και  τη σημασία του χώρου.

Ο σχεδιασμός του χώρου ταφής

Το οικόπεδο που επιλέχθηκε βρίσκεται στην Αθήνα, στην περιοχή της Κηφισιάς και αποτελεί όριο τριών δήμων Κηφισιά, Μαρούσι και Μελίσσια. Πιο συγκεκριμένα το οικόπεδο  συνορεύει με Άλσος Συγγρού και με το νεκροταφείο Κηφισιάς και ακολουθεί ανοδική κλίση  με χαμηλότερο το σημείο που βρίσκεται στο Αλσος Συγγρού.

Βασική αρχή για το σχεδιασμό του νεκροταφείου αποτέλεσαν τα όρια του οικοπέδου. Πρόκειται για ένα τμήμα γης που συνορεύει με ένα κατεξοχήν δημόσιο χώρο, ένα άλσος και με ένα «νεκρό» χώρο, το νεκροταφείο. Η πρόταση αποτελεί στη ουσία συνέχεια του υπάρχοντος νεκροταφείου της Κηφισίας το οποίο σύμφωνα με τους κανονισμούς για τη σωστή λειτουργιά και διαχείριση των νεκροταφείων χρειάζεται επέκταση.

Ξεκινώντας από τους δρόμους του περιβάλλοντος χώρου δημιουργούνται πορείες που διατρέχουν του οικόπεδο, προσαρμόζονται στη τοπογραφία του οικοπέδου και δίνουν τη δυνατότητα πολλαπλών συνδυασμών διαδρομών προς τον επισκέπτη.

Το πάρκο φαίνεται να «σβήνει» καθώς πλησιάζουμε από το άλσος στην πόλη δίνοντας την θέση του σε αστικές πλατείες οι οποίες δημιουργούνται στο βόρειο τμήμα του οικοπέδου και καταλήγουν ως διαδρομές στο νότιο.

Βασικός στόχος είναι  η ομαλή μετάβαση από το νεκροταφείο στο άλσος μετατρέποντας έτσι το οικόπεδο σε έναν υβριδικό χώρο. Το πάρκο μοιάζει να χάνει τα αυστηρά του όρια και να εξαπλώνεται φυσικά στο τοπίο ενώ το νεκροταφείο λόγω της υψομετρικής διαφοράς εισχωρεί υπόγεια στο οικόπεδο, σχίζοντας τη γη και αναπτύσσεται σε χαμηλότερο επίπεδο. Σε αρκετά τμήματα οι δυο χρήσεις αναπτύσσονται σε παράλληλα επίπεδα ενώ σε όλη την έκταση του  επιτρέποντας οπτική επαφή το νεκροταφείο στο πάρκο και αντίστροφα.

Οσον αφορά στο σχεδιασμό του νεκροταφείου, σύμφωνα με την υπάρχουσα νομοθεσία τα νεκροταφεία  πρεπει να σχεδιάζονται με βάσει τα εξής χαρακτηριστικά: περίφραξη, ζώνη πρασίνου, δρόμος και διαχωρισμός σε ιπποδάμειο σύστημα. Ενώ οι απαιτούμενες αποστάσεις είναι: 150μ από απόσταση από άκρη εγκεκριμένου σχεδίου πόλεως, 75μ από μεμονωμένες κατοικίες και 50μ από απόσταση από μεμονωμένες κατοικίες με ύπαρξη χώρου πρασίνου, σε αυτή ανήκει και το παρών οικόπεδο.

Η λογική σχεδίασης των νεκροταφείων στηρίζεται λοιπόν  στα προηγούμενα χαρακτηριστικά τα οποία  προσαρμόζονται στο σχήμα των τμημάτων του νεκροταφείου δημιουργώντας θράυσματα ιπποδάμειου συστήματος. Ο ογκώδης συμπαγής τάφος αντικαθίσταται από ένα μπετονένιο περίβλημα που οριοθετεί το σημείο ταφής και στη μέση του περιβλήματος αναπτύσσεται φύτευση. Οι τάφοι κατανέμονται στο χώρο ανά ομάδες δημιουργώντας διαφορετικά επίπεδα. Τα οστεοφυλακία, τοποθετούνται στις κεντρικές διαδρομές και στα όρια με το πάρκο και εναλλάσσονται με κατακόρυφη φύτευση και καθίσματα

H εκκλησία και το καφέ του νεκροταφείου βρίσκονται στη κεντρική πλατέια, η οποία αναπτύσσεται σε επίπεδα διαμορφώνοντας χώρους στάσεις. Η εκκλησία αναπτύσσεται σαν μια σπήλια μέσα στο έδαφος. Κατά τη είσοδο υπάρχει ένας πέτρινος τοίχος ο οποίος ξεδιπλώνεται εσωτερικά. Στον τοίχο αυτό καδράρεται ο αποθανών  κατά τη διάρκεια της τελετής. Το φως εισέρχεται από την κορυφή της εκκλησίας οπού διαθλάται από μια λεπτή στρώση νερού.

Kατά την είσοδο του στο νεκροταφείο ο επισκέπτης βυθίζεται ενώ εκατέρωθεν βρίσκονται επιφάνειες νερού, οι οποίες αποτελούν χαρακτηριστικό στοιχείο συμβολισμού στο χώρο των νεκρών. Η είσοδος περιλαμβάνει την υποδοχή, το νεκροθάλαμο καθώς και αποθήκες. Την αίσθηση της βύθισης εντείνει η ύπαρξη φυτεμένης πέργκολας και τέλος κορυφώνεται διασχίζοντας τον τοίχο.

Tο νεκροταφείο έχει σχεδιαστεί με σκοπό να βοηθήσει τον επισκέπτη να ξεπεράσει την απώλεια. Ακολουθώντας λοιπόν τα στάδια του πένθους δημιουργούνται χωρικές εμπειρίες οι οποίες κατευθύνουν την ψυχολογία του επισκέπτη προς την αποδοχή.

Όσον αφορά τη σχεδίαση του πάρκου, η φύτευση σβήνει σταδιακά από το πάρκο προς την πόλη, από  άναρχη και δασώδης  μετατρέπεται σε οργανωμένη και αστική. Τα φύτα επίσης ακολουθούν την ίδια λογική. Η διαφορά στη φύτευση ενισχύεται απο τις πλάκες οι οποίες μικραίνουν καθώς πλησιάζουμε στο πάρκο. Στο χώρο του πάρκου εντάσσονται μια βιβλιοθήκη, ενας χώρος εκθέσεως, ενα εστιατόριο και ενα καφέ. Η βιβλιοθήκη και το εστιατόριο εμφανίζονται ώς τρύπα στο τοπίο και επικοινωνούν μέσω μιας πλατείας. Ο χώρος εκθέσεως και το καφέ συνδέονται στο επίπεδο που βρίσκεται το καφέ καθώς ο χωρος εκθέσεως ακολουθεί καθοδική πορεία.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.

More Sharing ServicesShare|Share on facebookShare on myspaceShare on googleShare on twitter

Σχετικές Δημοσιεύσεις:

·         Το Κρεματόριο Baumschulenweg στο Treptow του Βερολίνου ( 16 Μάιος, 2008 )

·         ΑΣΩΜΑΤΩΝ ( 09 Νοέμβριος, 2007 )

·         Αλλάζει πρόσωπο η «αρχιτεκτονική του θανάτου» ( 10 Σεπτέμβριος, 2006 )

·         (255) Νεκρόπολις ( 28 Απρίλιος, 2011 )

·         (256) “νεκρών τοπίο” ( 29 Απρίλιος, 2011 )

·         Ισορροπώντας μεταξύ θανάτου και ζωής ( 06 Ιούλιος, 2011 )

·         (150.11) Νέκυια: χώρος νεκρών ( 26 Σεπτέμβριος, 2012 )

·         Texas American Society of Landscape Architects Student Competition ( 18 Απρίλιος, 2012 )

·         Η χωρική γεωγραφία του Θανάτου. Το ζήτημα του Ορίου ( 02 Ιούνιος, 2013 )