Μνημείο ηπειρώτικης μαστοράντζας

του Γιάννη Ζήβα 

Μεγάλη  είναι  η  συγκίνηση  από  την  κατάρρευση  του  γεφυριού  της  Πλάκας, αυτού  του  μνημείου  των  ηπειρωτών  μαστόρων. Όμως  οι  υφιστάμενες  μελέτες  στατικότητας  θα  επιτρέψουν  την  αναστήλωσή  του. Ήδη  από  το  2006  είχε  συνταχθεί  ειδική  μελέτη  επί  των  προβλημάτων  στατικότητας  της  γέφυρας  της  Πλάκας, αλλά  δεν  δόθηκε  η  δέουσα  προσοχή  και  δεν  έγιναν  οι  απαραίτητες  εργασίες  ενίσχυσης  των  βάθρων  και  του  τόξου. 

  Με  την  ευκαιρία  θα  πρέπει   να  σημειωθεί  ότι  σε  όλη  την  Ήπειρο  αλλά  και  στην  Δυτική  Μακεδονία ( νομοί  Γρεβενών, Κοζάνης) έχουν  κτισθεί  δεκάδες  γεφύρια, αληθινά  θαύματα   λαϊκής  αρχιτεκτονικής. Οι  ηπειρώτες  μάστορες  δεν  διακρίνονταν  μόνο  στην  οικοδόμηση  γεφυρών  αλλά  και  εκκλησιών,  σπιτιών, αλωνιών, υποστέγων  κλπ. Το  χωριό  που  θα  μπορούσε  να  θεωρηθεί  ως  " η  μάνα "  των  λαϊκών  μαστόρων  της  πέτρας  είναι  η  Πυρσόγιαννη  της  επαρχίας  της  Κόνιτσας. Διαδόθηκε  μάλιστα  από  τους  περασμένους  αιώνες  η  φράση : " Ο  Θεός   έκτισε  την  Πυρσόγιαννη  και  οι  Πυρσογιαννίτες  έκτισαν  τον  κόσμο", για  να  καταδείξει  την  μεγάλη  αξία  της  τέχνης  αυτών  των  μαστόρων. 

 Πραγματικά  στολίδια  της  τέχνης  της  γεφυροποιίας  υπάρχουν  διάσπαρτα  σε  όλα  τα  χωριά  του   Ζαγορίου, τα  οποία  επέτρεπαν  την  πρόσβαση  στις  αντικρινές  πλαγιές  των  βουνών  που  δεν  μπορούσαν  διαφορετικά  να  προσπελασθούν, αλλά  και  για  να  συνδεθούν  οι  όχθες  των  ηπειρώτικων  ποταμιών, όπως  του  Βοϊδομάτη, του  Αώου, του  Σαραντάπορου, του  Αράχθου, του  Καλαμά, του  Λούρου  και  του  Αχέροντα.
  Όμως  η  γέφυρα  της  Πλάκας  έμεινε  γνωστή  για  την  συμφωνία  που  υπεγράφη  μεταξύ  του  ΕΛΑΣ  και  του  ΕΔΕΣ  (1943-1944)ως  κείμενο  συμφιλίωσης  προκειμένου  να  αποδυθούν  από  κοινού  στον  αγώνα  για  την  εκδίωξη  των  κατακτητών  κατά  την  Κατοχή.
Το  σημείο  της  γέφυρας  είναι  επίσης  γνωστό  διότι  πλησίον  της  βρισκόταν  και  το  τελωνείο  ( σώζεται  ακόμη  το  μικρό  του  κτίριο),  που  έλεγχε  την  διακίνηση     αγαθών  και  εμπορευμάτων  από  το  ανεξάρτητο  ελληνικό  κράτος  που  από  το  1881  είχε  συμπεριλάβει  και  την  Θεσσαλία. Η  Ήπειρος  δεν  είχε  ακόμη  απελευθερωθεί , και  έτσι  ακόμη  συνιστούσε  ξένη  επικράτεια. Ο  Άραχθος  λοιπόν  αποτελούσε  στην  περιοχή  γύρω  από  την  Πλάκα  και  το  φυσικό  σύνορο  Ηπείρου - Θεσσαλίας.
  Ο  Άραχθος  με  συνολικό  μήκος  110  χιλιόμετρα  έχει  βασική  κατεύθυνση  από  Βορρά  προς  Νότον  και  πηγάζει  στα  ανατολικά  των  Ιωαννίνων, σχηματιζόμενος  από  την  συμβολή  δύο  μικρότερων  ποταμών , του  Ζαγορίτικου  από  τα  δυτικά  και  του  Μετσοβίτικου  από  τα  ανατολικά. Στην  πορεία  του  δέχεται  τα  νερά  πολλών  μικρών  παραποτάμων  όπως  του  Καλαρύτικου  και  του  ρέματος  των  Μελισσουργών, του  Ραφτανίτικου  και  του  Καλεντίνικου  και  στεφανώνεται  από  εξαιρετικής  τεχνικής  και  κάλλους  γεφύρια  όπως  τα  γεφύρια  της  Πολιτσάς,  του  Παπαστάθη  και  του  Τσίμοβου.  Νοτιότερα  λίγο  πρίν  συναντήσει  τις  πλαγιές  του  Ξηροβουνίου  στα  δυτικά  εισέρχεται  σε  μεγάλη  κοιλάδα  όπου  υπάρχουν  εκτεταμένες  καλλιέργειες  των  παραποτάμιων  χωριών. Όμως  η  κατασκευή  του  φράγματος  του  Πουρναρίου  αλλοίωσε  το  τοπίο  από  τον   μέσο  προς  τον  κάτω  ρού  του  ποταμού. Οι  κάτοικοι  των  χωριών  Ροδαυγή , Σκούπα , Σούμεσι  και  Βαθύκαμπου και  άλλων  κατά  τα  τελευταία  χρόνια  έχουν  κινητοποιηθεί  κατά  της  μελετώμενης  κατασκευής  ενός  ακόμη  φράγματος  στην  περιοχή  Αγίου  Νικολάου, που  θα  δώσει  την  χαριστική  βολή  στην  οικολογική  ισορροπία  τόσο  της  ευρύτερης  περιοχής, όσο  και  του  ίδιου  του  Αράχθου. Το  σκηνικό  που  ανάγλυφα  εμφανίζεται  στην  περιοχή---που  επιβάλλεται  να  διασωθεί---  είναι  απερίγραπτης  ομορφιάς. Με  τα  Αθαμανικά  όρη ( Τζουμέρκα)  στα  ανατολικά  και  το  Ξηροβούνι  στα  δυτικά  και  τα    δάση  οξυάς, δρυός, και  κυρίως  καστανιάς  τα  οποία  περιβάλλουν  την  περιοχή  καθιστούν  τον  τόπο  πραγματικό  παράδεισο. Τα  πτηνά   και  τα  θηλαστικά  που  διαβιούν  κατά  μήκος  των  κοιλάδων  του  Αράχθου  θα  είναι  επίσης  θύματα  ενός  ενδεχόμενου  τερατουργήματος  από  την  κατασκευή  ενός  επιπλέον  φράγματος.
  Ο  Άραχθος  λόγω  του  υφισταμένου  φράγματος  του  Πουρναρίου  διογκώνεται  παρά  φύσιν  σχηματίζοντας  μία  επιμήκη  λίμνη   που  μετά  το  φράγμα  επανέρχεται  στο  φυσικό  του  μέγεθος  για  να  διανύσει  πλέον  τον  κάτω  ρού  του  και  να  αγκαλιάσει  στην  κυριολεξία  την  πόλη  της  Άρτας  με  το  πασίγνωστο,  τεράστιο  σε  πλάτος  γεφύρι  της. Κατόπιν  διαρρέει  την   προσχωσιγενή  πεδιάδα  στα  νότια  του  νομού  και  αφού  συναντήσει  το  ηρωικό  χωριό  Κομμένο ( σφαγή  των  κατοίκων  από  τους  Ναζί  16-8-1943), εκβάλλει  στον  Αμβρακικό  Κόλπο.