ΠΕΡΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ

 

 του Γιάννη Σχίζα

Ποντίκι, 11.4.24

Το έγκλημα είναι αποκρουστικό, ακόμη και όταν έχει σαν αιτία το πιο μεγάλο πάθος, ακόμη και όταν χαρακτηρίζεται από την πιο μεγάλη έξαψη, ακόμη και αν έχει με το μέρος του την πιο ισχυρή δικαιολογία - και γίνεται αποκρουστικότερο όταν τελείται εξ επαφής με την υπηρεσία που είναι επιφορτισμένη με την ασφάλεια των πολιτών… Η τελευταία γυναικοκτονία κοντά σε ανθρώπους που επιβλέπουν την τάξη προκαλεί πραγματική φρίκη σε όσους έχουν κάποια στοιχειώδη ευαισθησία, ταυτόχρονα όμως και αυτή εντάσσεται σε ένα μεγάλο πλήθος παραβιάσεων του νόμου – πολλές από τις οποίες παραμένουν αδήλωτες.

Φαίνεται ότι μετά την εκτέλεση του Λυμπέρη, τελευταίου καταδικασθέντος σε θάνατο πριν 51 χρόνια, τα εγκλήματα έχουν αυξηθεί – ή η επίδρασή τους είναι αυξητική στη σημερινή κοινωνία. Το ευκαιριακό πλην ειδεχθές έγκλημα βαστάει τα πρωτεία, όμως ταυτόχρονα στην Ελληνική κοινωνία αναπτύσσεται και το συστηματικό : Αυτό δηλαδή που βασίζεται σε συμμορίες και καταλήγει σε δολοφονίες. Η τελευταία «γυναικοκτονία» έβαλε σε ένα ποσοστό του πληθυσμού το θέμα της ποινής ως ανασταλτικού παράγοντα. Είναι οι ποινές επαρκείς για να αναχαιτίσουν το έγκλημα; Και αν δεν είναι, μπορούν τουλάχιστον να αποτρέψουν με τον εγκλεισμό τούς δράστες από το να διαπράξουν ανάλογα εγκλήματα;

ΑΥΘΟΡΜΗΤΗ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ

Σε αντίθεση με τα ευκαιριακά εγκλήματα έχουμε βέβαια τα «μεγάλα εγκλήματα», που είναι η πώληση ναρκωτικών, η ληστεία, η πορνεία, η «προστασία». Η απόκλιση από την έννομη τάξη ευ-νοείται σε συγκεκριμένους χώρους και χρόνους, σε βαθμό που θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για μια αυθόρμητη χωροθέτηση του εγκλήματος. Σε ολόκληρο τον κόσμο υπάρχουν περιοχές, συνοικίες, στέκια, πλατείες, δρόμοι, όπου το έγκλημα ή η πα-ραβατική συμπεριφορά, δυνάμει ή ενεργεία, στρογγυλοκάθεται και κάνει τους λογαριασμούς της. Στην Αθήνα μπορεί να είναι η Ομόνοια, η Βάθης, η λεωφόρος Συγγρού, στο Παρίσι μπορεί να είναι η Πλαζ Πιγκάλ, στη Νέα Υόρκη μπορεί να είναι το Σάουθ Μπρονξ και το Μπρούκλιν, στο Λονδίνο το Σόχο, στο Μεξικό City μπορεί να είναι ένα απομακρυσμένο προάστιο όπως το Τουλτιτλάν. Στην Ιταλία δεν λείπουν τα αγάλματα στο Παλέρμο που δείχνουν το τέλος της Μαφίας – μόνο που το τέλος αυτό είναι συζητήσιμο. .

Η εξελισσόμενη αστικποίηση και ειδικά η συσσώρευση πληθυσμών σε μεγαπόλεις, δεν αυξάνει μεν την εγκληματικότητα, φαίνεται όμως πως ευνοεί τη χωρική συγκέντρωση των περιοχών παραβατικότητας, τόσο ώστε να εκτρέφει κατά καιρούς εφιάλτες.

Από τη δεκαετία του 1940 οι κάτοικοι των πλουσίων προαστίων του Λος Άντζελες ύψωναν σιδερένιους φράκτες γύρω από τη βίλα τους, αλλά μετά το 1956, ύστερα από κάποια εξέγερση, θα εγκαταλείψουν έντρομοι το κέντρο της πόλης. Αυτή η «αποχώρηση» των πλουσίων, συνεπάγεται από την άλλη πλευρά ιδιαίτερες συνοικίες για την άσκηση της εγκληματικότητας, όμως υπάρχουν οι κινηματογραφικοί ή πολεοδομικοί εφιάλτες που μιλούν για ένα άλλο είδος, ολικής εγκληματικότητας. Το 1970 ο πολεοδόμος Γκολντ διέβλεπε μια τέτοια μελλοντική αταξία και λουμπενοποίηση των αστικών περιοχών, που θα ανέτρεπε τη σχέση ευταξίας - αταξίας προς όφελος της δεύτερης: Το κράτος δικαίου θα περιοριζόταν σε συγκεκριμένες περιοχές που θα επικοινωνούσαν μεταξύ τους με ασφαλείς διόδους, ενώ η αταξία θα γινόταν πλειοψηφική! Εξ άλλου ο πολεοδομικός εφιάλτης του σκηνοθέτη Τζων Κάρπεντερ "Απόδραση από τη Νέα Υόρκη" (1981) είχε ακριβώς θέμα την μελλοντική συνολική αποδιοργάνωση και κατάλυση της νομιμότητας σε μια μεγαπόλη...

Ο ΝΤΑΒΕΛΗΣ ΣΤΟ ΣΙΚΑΓΟ

Το έγκλημα είναι ιδιαζόντως θεαματικό και πρόσφορο για σκηνοθετική εκμετάλλευση, όμως όλες οι χώρες δεν διαθέτουν χολυγουντιανές υποδομές για τα περαιτέρω. Πάντως ένας τίτλος βιβλίου θύμισε ότι, ανεξαρτήτως κινηματογραφικού θεάματος, οι ελληνικές επιδόσεις στο έγκλημα είναι εφάμιλλες των αλλοδαπών: Είναι το βιβλίο "Ο Νταβέλης στο Σικάγο" που υπογράφονταν από τον Δημήτρη Κωστόπουλο και περιείχε μεταξύ άλλων σπαρταριστές αναφορές στην ημε¬δα¬πή εγκληματικότητα, άκρως κινηματογραφήσιμες. Ο υποφαινόμενος, ως γέννημα και θρέμμα της Ηλιούπολης , ομογενής πλέον, βρήκα συναρπαστική την αφήγηση του Κωστόπουλου αναφορικά με τη δράση της οικογένειας Γρηγοράκου στο συγκεκριμένο προάστιο : Που τελικά οδήγησε όλα τα αρσενικά μέλη της οικογένειας σε εξόντωση από αντίπαλες συμμορίες, με τελευταίο τον πατέρα και αρχηγέτη . Αυτός χτυπήθηκε στη λεωφόρο Βουλιαγμένης, όπου φορούσε μεν επιστήθιο θώρακα αλλά άφηνε το κεφάλι του ακάλυπτο…

ΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΠΛΟΥΤΙΖΕΙ

Το έγκλημα είναι προϊόν των ψυχικών εκκρίσεων που γεννάει το σύστημα, της πλεονεξίας, του φθόνου, του ανταγωνισμού, της επιβολής. «Η πλεονεξία της αγοράς και ο ακόρεστος καταναλωτισμός στη σφαίρα της παραγωγής και διανομής του πλούτου, τροφοδοτούν την νέα εγκληματικότητα», γράφει ο Νίκος Κωνσταντόπουλος. Παρ’ όλα αυτά δεν λείπουν οι εξαιρέσεις ανάμεσα στους παράγοντες του σημερινού εγκλήματος, τις οποίες στοιχειοθετούν οι φωνές τύπου Βασίλη Παλαιοκώστα. Με αφορμή ένα επεισόδιο που στόχευε στην εξόντωσή του, γράφει ο Παλαιοκώστας στο βιβλίο του «Μια φυσιολογική ζωή»: «Ως τώρα δεν έχω ανταμώσει πολεμιστές παρά μπουλούκια μισθοφόρων που ρίχνουν ομαδόν πισώπλατα. Σε καμιά περίπτωση δεν τους θεωρώ ισάξιούς μου. Ο πόλεμος θέλει ήθος και οι πολεμιστές ανδρεία! Τίποτε από τα δυο δεν διαθέτουν».

Το έγκλημα παράγει συστήματα ασφαλείας και "ασφαλίτες", οι υπηρεσίες των οποίων καταχωρούνται στο ΑΕΠ ως τελικά προϊόντα και όχι ως προϋποθέσεις για την κατανάλωση προϊόντων . Ο Ζολώτας περιγράφει την αυξανόμενη οπλοκατοχή στην αμερικανική κοινωνία ως μέτρο της προϊούσας ανασφάλειας, κάποιοι άλλοι όμως αθροίζουν την οπλοκατοχή στο εισόδημα των Αμερικανών! Όσον αφορά την ελληνική κυβέρνηση, με μια πρωτοφανή αναθεώρηση στα διεθνή οικονομικά χρονικά έδωσε δείγματα (εγ)γρα¬φής δραστηριοτήτων στο ΑΕΠ, που έχουν σαφή σχέση με την εγκληματικότητα ! Το 2006 ο υπουργός Αλογοσκούφης συμπεριέλαβε στο ΑΕΠ τα έσοδα από παράνομες δραστηριότητες - λχ το εισόδημα από την πορνεία – ενώ είχε προηγηθεί απόφασή του με την οποία χορηγούσε φορολογική αμνηστία στα κεφάλαια που επέστρεφαν στη χώρα, δείχνοντας επομένως το δρόμο για το ξέπλυμα μαύρου χρήματος !

Οι λούμπεν πρακτικές του μεγάλου και καμιά φορά του μικρού κεφαλαίου, ζουν στο περιθώριο της οικονομικής ζωής. Τη συνάντηση του καπιταλισμού με λούμπεν πρακτικές επεσήμανε και η 17 Νοέμβρη, χωρίς να καταλήξει γι αυτό το συγκεκριμένο λόγο σε γενικότερη καταδίκη του καπιταλισμού. Η σχετική όσμωση νομιμότητας και παρανομίας , με άλλα λόγια η διαχωριστική γραμμή μεταξύ του αστικού κράτους δικαίου και εγκληματικότητας , αίρεται πλήρως, μόνο σε περιόδους μεγάλων ιστορικών ανακατατάξεων και "πρωταρχικής συσσώρευσης κεφαλαίου". Του λόγου το αληθές δείχνει η απίστευτη πλιατσικολογία και ο σχηματισμός μυθικών περιουσιών στη φάση της μετάβασης του παλιού σοβιετικού συστήματος στην οικονομία της αγοράς...Λέει ο Κωστόπουλος : «Με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, η εκπληκτική ζωτικότητα των μαφιόζικων συμμοριών εκρήγνυται». Και καταθέτει στοιχεία της Ιντερπόλ το 1997, όπου η Μαφία τότε έλεγχε το 40% της Ρωσικής Ομοσπονδίας…

Σημειώσεις

1. Δημήτρη Κωστόπουλου, «Ο Νταβέλης στο Σικάγο», εκδόσεις Ευώνυμος, Αθήνα 2007

2. Βασίλης Παλαιοκώστας, «Μια φυσιολογική ζωή- δράσεις και αποδράσεις ενός επικηρυγμένου», εκδόσεις των Συναδέλφων, Αθήνα 2023