Ο,ΤΙ ΦΑΜΕ , Ο,ΤΙ ΠΙΟΥΜΕ, ΚΙ Ο,ΤΙ ΑΡΠΑΞΟΥΝΕ......

Με αφορμή την "Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής", αναδημοσιεύω  παλιό κείμενό μου από την ΕΠΟΧΗ της  6.5.2007

    Ο συμπαθής κύριος Μαμαλάκης, αναγνωρισμένος πλέον συνταγο-λόγιος  στον ελληνικό χώρο, προκάλεσε ένα γενικότερο ρεύμα  επανεμφάνισης παλαιών γαστριμαργικών συνθέσεων ή παρουσίασης  νέων  . Παραδοσιακά φαγητά, παραδοσιακές κυρίες  με γνώσεις αναγόμενες στο παλαιολιθικό διαιτολόγιο, κλασικές νοικοκυρές  και άλλες προοδευτικές δυνάμεις, κι από κοντά  ρηξικέλευθοι σεφ της νέας εποχής με εντυπωσιακές κρεασιόν και μεταμοντέρνα πιατοποιϊα,  όλοι αυτοί κατέλαβαν χώρους στην ύλη εντύπων και χρόνους στα τηλεοπτικά μέσα. Ο χωροχρόνος των ΜΜΕ έγινε φαγανός όσο ποτέ άλλοτε, η λαϊκή σιελόρροια εν όψει διεγερτικών αφηγήσεων προσέλαβε μοναδικές διαστάσεις.

    Το φαγητό είναι βεβαίως μια θεμελιακή απόλαυση της ζωής, και δεν μπορεί να θεωρηθεί ή να υποβαθμιστεί σε μια διαδικασία πρόσληψης «χρησίμων» υλών. Το φαγητό είναι πρωτίστως ηδονή , η δε  πρωτοκαθεδρία της γεύσης στην επιλογή των τροφίμων  είναι αναπόφευκτη. Όμως εκτός από τις επιταγές της γεύσης υπάρχουν και οι επιταγές της υγείας, της αισθητικής, της καλής αφομοίωσης. Γι αυτό όταν ακούω να προτείνονται ή να παρουσιάζονται live συνταγές όπου συμμετέχουν τηγάνια και ανακατεύονται πρωτεϊνες και χρησιμοποιούνται πάμπολλα και αμφίβολης συμβατότητας υλικά, πείθομαι ότι η υγιεινή  δεν λαμβάνεται υπόψη ή  έχει παραμερισθεί σιωπηλά. Στη προκειμένη περίπτωση έχουμε να κάνουμε με μια «μονοκαλλιέργεια» της γευστικής αίσθησης,  με μια παραγνώριση του «χρονικού βάθους» των συνεπειών των τροφίμων. Έχουμε να κάνουμε με μια επιστροφή στο πρωτογονισμό, στη κατάσταση  παλαιότερων εποχών , όπου το άμεσο αίσθημα από την πρόσληψη της τροφής ήταν και το μοναδικό κριτήριο επιλογής του φαγητού .

      Ένα γερμανικό γνωμικό  υποστήριζε ότι «ο άνθρωπος είναι ό,τι τρώει».

Η πρόταση αυτή  δεν απηχούσε ολόκληρη την αλήθεια για το «είναι» του ανθρώπου, όμως εμπεριείχε ένα μεγάλο ποσοστό της. Λέγεται ότι η τροφή σχετίζεται ή αυτή η ίδια είναι πολιτισμός, και  δεν έχουν άδικο: Η διατροφή η οποία ενσωματώνει γνώσεις και πληροφορίες για τη σχέση των τροφίμων  με το ανθρώπινο σώμα, πολύ δε περισσότερο η τροφή της οποίας η επίδραση αναλύεται και εξατομικεύεται  με βάση το  Ιπποκράτειο σκεπτικό «η τροφή είναι το φάρμακό σου», πραγματικά απηχεί το εύρος και το βάθος των γνώσεων κάθε συγκεκριμένης εποχής. Αλλά και το «περιβάλλον» της διατροφικής λειτουργίας είναι δηλωτικό της παρουσίας ή της απουσίας πολιτισμού :  Η τροφή που προσλαμβάνεται μοναχικά και αγχωτικά  στο μεσοδιάστημα δύο εργασιακών περιόδων, η γρήγορη τροφή των ταχυφαγείων με τις αντιαισθητικές  σάλτσες που θυμίζουν εκκρίσεις του παχέος εντέρου, η  τροφή που καταντάει  απλή κατάποση  από εργαζόμενους με ανύπαρκτο ελεύθερο χρόνο, όλα αυτά μιλάνε για τον υπαρκτό πολιτισμό πολύ περισσότερο από διάφορα  τεχνουργήματα και κατασκευές.

     Ο Κυριάκος Σιμόπουλος  αναφερόταν στα  τσιμπούσια που παρέθεταν σε ξένους επισκέπτες κάποιοι  Οθωμανοί του ελλαδικού χώρου, όπου το ρέψιμο στο τέλος του γεύματος ήταν υποχρεωτικό(!), ως ένδειξη ευχαρίστησης και φιλοφροσύνης  προς τον οικοδεσπότη...Στη σημερινή εποχή  η αποστασιοποίηση των ανθρώπινων εκκρίσεων(στερεών, υγρών και αέριων...) από το χώρο του φαγητού, αποτελεί βεβαίως μια ένδειξη  προηγμένου πολιτισμού, όμως η ζωή έχει αποδείξει ότι τίποτα δεν είναι τελεσίδικο. Γι αυτό και το κριτικό βλέμμα πάνω στην όλη διατροφική λειτουργία αποτελεί σοβαρή ανάγκη.Έστω, για να αποφύγουμε τα χειρότερα...

    Κάποτε στην Ελλάδα εμφανίστηκε το κίνημα slow food – «αργή τροφή» δηλαδή- ως αντίβαρο στην ταχυφαγία και προχειροφαγία της εποχής. Αλήθεια, τι έγινε;          

 Μήπως κι αυτό αποτελούσε μια πρόχειρη έκλαμψη ενδιαφέροντος κάποιων κυνηγών «κινηματικών σουξέ», και τελικά ξεχάσθηκε μέσα στη ροή της επικαιρότητας;

     Κάποτε ακόμη υπήρχε μια έντονη κριτική της κρεοφαγικής κουλτούρας του πρώτου κόσμου, η οποία κουλτούρα βασιζόταν στο ότι  μεγάλες ποσότητες  φυτικών ζωοτροφών εξάγονταν  «από το πιάτο» των τριτοκοσμικών  χωρών και μετασχηματίζοταν σε κρέας για  τα  τσιμπούσια των δυτικών καλοζωϊστών -  έστω και αν αυτό  τους στοίχιζε  αυξημένα επίπεδα χοληστερίνης. Τι έγινε όλη αυτή η πολεμική της δεκαετίας του 1980 και 1990, για το «κρέας μας που είναι ο λοιμός τους» ;

      Σήμερα η τροφή γίνεται εξαιρετικά περίπλοκη, το χειρότερο όμως είναι ότι απουσιάζει μια κοινωνική συνηγορία υπέρ της απλότητας.Σήμερα  οι γευσιγνώστες παραπέμπουν στην παράδοση, όμως η παράδοση δεν είναι πάντοτε «διατηρητέα» και ωφέλιμη για το ανθρώπινο σώμα. Πρωτίστως όμως σήμερα, μέσα στις συνθήκες αδιαφάνειας της αγοράς και αποθέωσής της από  διάφορους πολιτικούς νεάντερνταλ, η ποιότητα των τροφίμων γίνεται προβληματική   οι δε  τροφοσυνθέσεις επιτρέπουν τη χρήση  ανθυγιεινών υλικών. Να θυμίσουμε τα βελγικά κοτόπουλα που προ ετών  τρώγαν τα λάδια των μηχανών εσωτερικής καύσης(!)  μέχρι που αποκαλύφθηκε η παρουσία διοξινών στο κρέας τους, ή τα σπορέλαια που μέσω της διαφημιστικής προβολής επεχείρησαν , εδώ στην Ελλάδα, χώρα-ορμητήριο του ελαιολάδου,  να μας τα εμφανίσουν  ως πιο υγιεινά ;

    Επείγει λοιπόν να  απαγκιστρωθούμε από τα σκουπιδοφαγικά  «συν-δρομα». Να μεταπείσουμε  όσους  τρώνε, πίνουν, κι ό,τι αρπάξουν τα διάφορα συμφέροντα.. Να αλλάξουμε  τη μπουκιά μας  με τη βεβαιότητα πως κάπως έτσι γίνεται – με δόσεις οπωσδήποτε – και η αλλαγή του κόσμου....