Τα Σύγχρονα Κτίρια μας Αρρωσταίνουν και Σκοτώνουν

 

 

Δρ. Μιχαήλ Α. Βιδάλης   *

 

 

Στην ταινία του 1967ο Πρωτάρης (TheGraduate),ο Μπεν(Ντάστιν Χόφμαν)λαμβάνει την εξής συμβουλή από ένα φίλο του πατέρα του: «Πλαστικά νεαρέ. Με ακούς; Υπάρχει ένα λαμπρό μέλλον στα πλαστικά». Πέραν από το συμβολισμό της κλασσικής αυτής στιχομυθίας, τα πλαστικά και κάθε είδους χημικά, βρίσκονται πλέονπαντού και έχουν κατακλύσει τις ζωές μας.

 

Ειρωνικά, βρισκόμαστε στην εποχή όπου η οικολογία φαίνεται να έχει βαρύνουσα σημασία, αν καιενίοτεκαθ’ υπερβολή. Οικολογικά προϊόντα, οικολογικές συσκευασίες, οικολογικές πόλεις, οικολογικές μετακινήσεις, κ.ο.κ., όμως, τα πλαστικά - και τα χημικά - εξακολουθούν να κυριαρχούν. Τι κι ‘αν το καπάκι στα εμφιαλωμένα νερά και αναψυκτικά δεν αποσπάται, τα πλαστικά χρησιμοποιούνται κατά κόρον στην ένδυση και υπόδηση, ή τα καταστήματα χρεώνουν τη χρήση της πλαστικής σακούλας την οποίαν φυσικά εξακολουθούν ναδιαθέτουν.Πως μπορούμε να αντιδράσουμε, πέραν από τον περιορισμό, ή τον αποκλεισμότων πλαστικών και χημικών; Η οικολογική δόμηση και διαβίωση είναι η προφανής απάντηση.

 

Οικολογική Δόμηση: Προστασία Ανθρώπου και Περιβάλλοντος

 

Τα οφέλη που προκύπτουναπό ένα οικολογικό κτίσμα είναι πολλαπλά, όπως: τo formatting

 

1.


του αποτυπώματος του άνθρακα

2. Προστασία του περιβάλλοντος

3. Ποιότητα ζωής

4. Υγιεινή διαβίωση

5. Ενίσχυση της παραγωγικότητας

 

Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός και υλοποίηση ενός οικολογικού κτίσματος, απαιτεί ολιστική στρατηγική, ήτοι, αντιμετωπίζεται σε τρία (3) επίπεδα: 

 

1. Την επιλογή των κατάλληλων (μη ανθυγιεινών) υλικών

2. Τη λιγότερη ρυπογόνα μεταφορά των υλικών από το εργοστάσιο στο εργοτάξιο

3. Την υλοποίηση, δηλαδή, τις κατάλληλες εργασίες κατασκευής με τη λιγότερη όχληση του περιβάλλοντος

 

Εστιάζοντας στα υλικά, τα πλαστικά, τα δάπεδα laminate απομίμησης παρκέ, ή τα υλικά με περιορισμένη διάρκεια ζωής, σαφώς δεν είναι οικολογικά (Η ιδέα του ανακυκλωμένου πλαστικού ακούγεται σουρεαλιστική, αφού ανακυκλώνουμε ένα προϊόν που εξ’αρχής είναι επιβλαβές για τον άνθρωπο). Μάλιστα δάπεδα laminate χωρίς σχετική πιστοποίηση, προκαλούν τοξικές εκρροές φορμαλδεΰδης. Φορμαλδεΰδη υπάρχει επίσης στο κόντρα παρκέ, κόλλες, ρητίνες, μελαμίνη, μοριοσανίδες, βακελίτη (στους πάγκους και καθίσματα λεκάνης), μονωτικά υλικά, βαφές, νέα έπιπλα, αποσμητικά χώρου, κ.ά. 

 

Πληροφοριακά, ημεθανάλη ήφορμαλδεΰδη(CH₂O) είναι μία οργανική χημική ένωση η οποία έχει σημαντική τοξικότητα και ευφλεκτικότητα. Το Εθνικό Τοξικολογικό Πρόγραμμα των ΗΠΑ (US National Toxicology Program), περιέγραψε τη μεθανάλη, ως ένα «...γνωστό ανθρώπινο καρκινογόνο» (2011). Εν τούτοις, χρησιμοποιείται ευρύτητα στην οικοδομική βιομηχανία.

 

Ένα άλλο θέμα που πρέπει να μας απασχολεί στους εσωτερικούς μας χώρους είναι το ραδόνιο, έναεπιβλαβέςαέριο που απαντάται κυρίως στο έδαφος, στα νεόδμητα υπόγεια και στους πάγκους κουζίνας ή μπάνιου από γρανίτη (Παλαιότερα, οι πάγοι της κουζίνας ήταν από μάρμαρο). Στη χώρας μας, στην Ικαρία ιδιαιτέρως, υπάρχει μεγάλη ποσότητα ραδονίου. Το ραδόνιο (Rn) είναι ένα ευγενές και ραδιενεργό αέριο, το οποίο προκαλεί καρκίνο του πνεύμονα. Στις ΗΠΑ κάθε μεταβίβαση ακινήτου απαιτεί έλεγχο για τα επίπεδα του ραδονίου. Στη χώρα μας όπου επικρατεί η ημιμάθεια και διαφθορά, απλά κανένας δεν ασχολείται με το θέμα.

 

Εν αντιθέσει, για παράδειγμα η πέτρα, ο ανακυκλωμένος χάλυβας, το οπλισμένο σκυρόδεμα, ο φελλός, ή η ξυλεία από ειδικά δάση που συντηρούνται (δηλαδή, αντικαθιστώντας τα δένδρα που κόβονται με νέα), είναι βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση. 

 

Τα περισσότερα χαλιά σήμερα είναι συνθετικά (ουσιαστικά «πλαστικά») και αναδύουν διαρκώς μία χαρακτηριστική χημική οσμή, ενώ τα ολόμαλλα χαλιά είναι άοσμα και ασφαλή. Αν και δεν είναι απαγορευτική η τιμή των ολόμαλλων χαλιών – πλην των Περσικών – οι καταναλωτές αντί να αγοράσουν ένα, επιλέγουν να αγοράσουν πολλά συνθετικά χαλιά για να γεμίσουν ή διακοσμήσουν το χώρο τους (Παρεμπιπτόντως, μεγάλη Γαλλική αλυσίδα ειδών σπιτιού και κήπου,πωλάει στη χώρα μας και Περσικά χαλιά σε οικονομικές τιμές). Πολύ απλά, οι περισσότεροι δεν επιλέγουν ένα και καλό, αλλά, πολλά κι ’ας είναι «σκάρτα».

 

Τα σύγχρονα κτίρια έχουν μετατραπεί σε de facto«χημικά εργαστήρια» με δυσμενείς επιπτώσεις για την υγεία μας. Δυστυχώς, η φορμαλδεΰδη είναι μόνον ένα από τα πολλά επικίνδυνα υλικά που απαντώνται στα περισσότερα σπίτια.  Ανάλογα με το επίπεδο έκθεσης και την χρονική περίοδο έκθεσης, οι συνέπειες περιλαμβάνουν πονοκεφάλους, ναυτία, βήχα, ερεθισμούς στα μάτια, στη μύτη, στο λαιμό και τους πνεύμονες, επιβάρυνση της Χ.Α.Π. (χρόνιας αναπνευστικής πνευμονοπάθειας), δυσκολία στην αναπνοή, μέχρι και καρκίνο. Σε μεγάλες συγκεντρώσεις επιφέρει τον θάνατο. Ανάλογα με τη συγκέντρωση, η φορμαλδεΰδηχαρακτηρίζεται ως ερεθιστική, βλαβερή, ιδιαίτερα βλαβερή, ή τοξική.Είναι γνωστό ότι ο καρκίνος, σε σημαντικό ποσοστό, προκαλείται από την έκθεση μας στο περιβάλλον, τόσο το εσωτερικό όσο και το εξωτερικό. Η δε φορμαλδεΰδηέχει συσχετιστεί με ορισμένους τύπους καρκίνου. Δεν είναι τυχαίο ότι στον 21ο Αιώνα φαίνεται να έχουμε επιδημίακαρκίνων  (Για να αναλογιστούμε τα μεγέθη, η κληρονομικότητα μας προδιαθέτει μόνον κατά 7% για μελλοντική νόσηση από καρκίνο). 

Sick Building Syndrome 

Ένας ειδικός αρχιτέκτων μηχανικός που έχει εντρυφήσει στην οικολογική δόμηση, είναι ενημερωμένος για τους παραπάνω κινδύνους καθώς και τις μεθόδους αποφυγής τους. Μέθοδοι αποφυγής περιλαμβάνουν το προαναφερόμενο τρίπτυχο καθώς και ειδικές μεθόδους αερισμού του χώρου. Όταν μετακομίζουμε σε ένα νεόδμητο ακίνητο, ή τοποθετήσουμε στο χώρο μας νέα ξύλινα έπιπλα, είναι απαραίτητο να αεριστεί ο χώρος επαρκώς για πολλές ημέρες πριν τη χρήση του, ώστε να εξατμιστεί μεγάλο μέρος της φορμαλδεΰδης και των άλλων επιβλαβών χημικών.

 

Θυμίζουμε το Σύνδρομο του Ασθενούς Κτιρίου (Sick Building Syndrome) όταν η υπερβολή στη μόνωση και το μη άνοιγμα των εξωτερικών κουφωμάτων, υπήρξε ιδιαίτερα επιβλαβής για την ανθρώπινη υγεία (Κυρίως στο εσωτερικό του εργασιακού περιβάλλοντος).

 

Η συνήθεια των ερμητικά κλειστών παραθύρων ήταν πρακτικήστουςουρανοξύστεςτων ΗΠΑ λίγες δεκαετίες πριν, όμως, η πρακτική αυτή έχει ουσιαστικά επανέλθει με το πρόσχημα της προστασίας του περιβάλλοντος. Ακόμη και στη χώρα μας, «προστατεύουμε» σχολαστικά το κτιριακό κέλυφος και σχεδιάζουμε κτίρια που δεν «αναπνέουν» προς εξοικονόμηση της ενέργειας τόσο κατά τη θέρμανση όσο και κατά τηνψύξη. Στην εποχή της οικο-τρομολαγνείας το περιβάλλον θεωρείται σημαντικότερο από τον… άνθρωπο. Εν ολίγοις, θέτοντας το ευθέως, σκοτώνουμε τον άνθρωπο για να σώσουμε το περιβάλλον…

 

Συμπεράσματα 

 

Ενώ παλαιότερα όλα τα κτίσματα ήταν οικολογικά, οι σύγχρονες μέθοδοι κατασκευαστικής προσέγγισης επηρεάζουν δυσμενώς την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Ειρωνικά, έχουμε καταστεί «δέσμιοι» της τεχνολογικής προόδου, ενώ η τεχνογνωσία για οικολογική δόμηση και υγιεινή διαβίωση υπάρχει. Επίσης, είναι θέμα αντίληψης των πολιτών που εμπιστεύονται άκριτα κατασκευαστές, τεχνίτες, ή διπλωματούχους μηχανικούς άσχετης ειδικότητας, οι οποίοι δεν γνωρίζουν επακριβώς το απαιτητικό πεδίο της οικολογικής δόμησης.

 

Να διευκρινίσουμε ότι άλλο η «οικολογική δόμηση» και άλλο η «βιοκλιματική αρχιτεκτονική» (Αναφορικά με το τελευταίο, εννοούμε τα «παθητικά ηλιακά κτίσματα»). Ενίοτε, το οποίο είναι και ιδανικό, ένα κτίσμα πληροί και τα δύο προαναφερόμενα κριτήρια ταυτόχρονα. 

 

Όταν επανέλθει επιτέλους η λογική και η ελευθερία του λόγου που παγκοσμίως λογοκρίνεται, θα κατανοήσουμε και θα διατρανώσουμε ανεπιφύλακτα, ότιπροτεραιότητα έχει ο άνθρωπος και μετά το περιβάλλον…

 

 

*   Αρχιτέκτων Μηχανικός, MArchκαι Διδάκτωρ Αστικής Κοινωνιολογίας