ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΤΟΥΡΟΣ 1948 – 2008 Του Γιάννη Σχίζα

 

Περιοδικό ΟΙΚΟΛΟΓΕΙΝ, Ιανουάριος 2009

 

    Η θλίψη από την απώλεια ενός φίλου δεν πρέπει  να επισκιάζει το έργο του : Το έργο    που μπορούν  να  προσλάβουν  και άλλοι άνθρωποι   για να κατανοήσουν   το μέγεθος της απώλειας – είτε   γνώρισαν   είτε   δεν είχαν την τύχη  να γνωρίσουν τον Γιώργο Ντούρο...

     Αυτός ο   ευγενικός δασολόγος και δασάρχης της Πάρνηθας για μια 11ετία, ξεχώριζε  για την  «οικοσυστημική» και ολιστική αντίληψη του χώρου. Όταν πολλοί και διάφοροι   οικολογίζοντες εστιάζονταν  σε  καταλόγους απειλουμένων με εξαφάνιση  ειδών και  επικαλούντο την υπαρκτή ζωογνωσία και φυτογνωσία τους, ο Ντούρος διέθετε πολύτιμο μέρος της προσπάθειάς του για να αναδείξει την ολότητα  των προβλημάτων  :  Όπως   και στο βαθμό που  αυτά δηλώνονταν  στην «πρώτη όψη» τους, στο λεγόμενο «τοπίο».

      Σε αντίθεση με τους εξωραϊστές και τους εν γένει πάσχοντες από πολιτικό στραβισμό, ο Ντούρος κακοκάρδισε  όσους ήθελαν να προσεγγίσουν την πραγματική πραγματικότητα της ελληνικής φύσης.  Στον αντίποδα κάθε γλυκερού συναισθηματισμού   μας πότισε με  «σκληρά» κοκτέϊλ αισθημάτων, με υλικά την αγανάκτηση, τη νοσταλγία, την απόρριψη του καθωσπρεπεισμού και του «εκσυγχρονισμού», την  εξέγερση κατά της ηλιθιότητας και της αδράνειας , την  απελπισία ενώπιον των «καλοθελητών» της προόδου , την ευφυή  διακωμώδηση.   

    

Αξέχαστη αλλά και δραματικά επίκαιρη έμεινε  η ατάκα του για ένα τοπίο, παρόδιο και αστικό,  όπως αυτό που διαμορφώθηκε στην οδό Μεσογείων το καλοκαίρι του 2002, με κάποιες   τεράστιες διαφημίσεις γυναικείων μαγιό.  Έγραφε τότε :

«Εξαίσια οπίσθια παρατεταγμένα σε δεκάδες τριάδες εξάδες (δίκωλα, τρίκωλα, εξάκωλα) διαφήμιζαν γυναικεία μαγιό. Η Μεσογείων έγινε  οδός του κώλου, και από τους αρμόδιους  προσέβαλε μόνο την αισθητική της κ. Φωτεινής Πιπιλή, η οποία δημοσίως διαμαρτυρήθηκε -  αφού όμως προηγουμένως, είχε συναινέσει στο  Δημοτικό Συμβούλιο της Αθήνας για την τοποθέτηση αυτών των διαφημιστικών εγκαταστάσεων....» (περιοδικό Οικοτοπία , τεύχος 24, σελ 17)

 

ΜΙΑ ΚΡΙΤΙΚΉ ΤΩΝ ΟΔΕΥΣΕΩΝ  ΚΑΙ  ΔΙΑΔΡΟΜΩΝ

        Ο Ντούρος τα είχε με τους δρόμους του κώλου, όμως γενικά ήταν ένας από τους βασικούς αντίπαλους της βλακώδους και περιβαλλοντικά καταστρεπτικής οδοποιίας στην ύπαιθρο. Έχοντας γυρίσει την Ελλάδα «σπιθαμή προς σπιθαμή», ήταν ο καταλληλότερος για να  κατανοήσει  το νόημα μιας οδοποιίας χωρίς νόημα(!), που είχε χαράξει διαδρομές 50.000 χιλιομέτρων  στην ελληνική ύπαιθρο μόνο μέχρι το 1990 ! Ήταν από αυτούς που  μπορούσαν  να μιλήσουν  για τη σημασία του εδαφικού αναγλύφου και τις διαταραχές   εις βάρος του, που αναντίστρεπτα και «τελεσίδικα»  πληθαίνουν .Σε  συνάρτηση με μια μικρή πραγματεία  για το τοπίο,  ο Ντούρος κατέθετε μια εξαιρετική φωτογραφία του Παγγαίου όρους παρμένη από τη πεδιάδα της Δράμας(περιοδικό Οικοτοπία τεύχος 21,  σελ 1 ), στην οποία είχε τοποθετήσει ως λεζάντα μια προσφώνηση του εκκλησιαστικού ποιητή προς την Παναγία :  «ΧΑΙΡΕ  ΟΡΟC ΑΛΑΤΟΜΗΤΟΝ» . Ήταν ένας έμμεσος αλλά σαφής τρόπος για να  προτάξει  τη  διαχρονική  αξία της  αρτιότητας του χώρου και της φυσικής υφής των εδαφικών επιφανειών, σε μια κοινωνία που διαχειριζόταν  τη φύση ως οικόπεδο γενικών χρήσεων...

       Ο Ντούρος ασχολήθηκε  με την κινητικότητα και ειδικά με την παράλογη κινητικότητα. Ήταν μονίμως αναστατωμένος και αγανακτισμένος με τους λεβεντο....ηλίθιους   των μότοκρος, που εκινούντο  σε δρόμους της Πάρνηθας,ή  ακόμη και σε οδοιπορικά μονοπάτια ,  αναστατώνοντας φύση και  περιπατητές, επιβάλοντας έναν παρασιτικό θόρυβο,  ακυρώνοντας τη βίωση του τοπίου και  γενικά εκπέμποντας την αρνητική εμπειρία για το πως καταστρέφεται ένα τοπίο -  έστω και εάν οπτικά παρέμενε  άθικτο. Αυτός ο ηχητικός βανδαλισμός  σε χώρους όπου θα έπρεπε να κυριαρχούν οι διακριτικοί ήχοι της ζωντανής φύσης,  έδειχνε σε κάθε κομιστή  στοιχειώδους IQ  την  συνήθως άρρητη αλήθεια :  Την αλήθεια  περί της άρθρωσης  του «εικονίσιμου τοπίου» με μια ποικιλία ηχοτοπίων, αλλά όχι και με οποιοδήποτε  από αυτά!    

     Ο Ντούρος ήταν  εν γένει πολέμιος  όλων των μορφών κινητικότητας που απειλούσαν ευαίσθητες περιοχές της φύσης, γι αυτό και ξιφούλκησε εναντίον των διαθέσεων γνωστής  τουριστικής εταιρείας  στο να εγκαινιάσει ξεναγήσεις με ελικόπτερο πάνω από τον Εθνικό Δρυμό Αώου. Γι αυτό και  παρέπεμπε στις  εμπειρίες από το αμερικανικό Grand Canyon, όπου οι επιτρεπτές σε μια περίοδο πτήσεις ελικοπτέρων απαγορεύθηκαν στη συνέχεια, ή  στα  ιπτάμενα κυνηγετικά σαφάρι στην Αφρική,  που κι αυτά απαγορεύθηκαν όταν διαπιστώθηκαν οι  περιβαλλοντικές  επιπτώσεις τους , ή σε μια μήνυση που είχαν καταθέσει οι οικολόγοι εναντίον του  Γάλλου προέδρου Ζισκάρ Ντεσταίν , γιατί είχε προσγειωθεί με  ελικόπτερο  σε κάποιο βουνό της Γαλλίας !  Είχα θαυμάσει τότε τον τρόπο που «είχε πιάσει το νόημα» τιτλοφορώντας σχετικό κείμενό του  «Για να μην κρυώσει ο αστακός σας»(Οικοτοπία τεύχος 21, σελ. 31): Το «νόημα» έγκειτο στο ότι κάποιοι χαϊκλας τουρίστες της Κέρκυρας,  ήθελαν να κάνουν  ένα γκλάμορους πέρασμα πάνω από τον Εθνικό Δρυμό Αώου. Και φυσικά  ήθελαν  να ξαναγυρίσουν στο ξενοδοχείο της Κέρκυρας  γρήγορα, για να απολαύσουν τον αστακό τους στην πρέπουσα θερμοκρασία...

       Αυτός ο άνθρωπος που μπορούσε άνετα να προσεγγίζει θέματα όπως η ασθένεια των πεύκων Marchalina Hellenica ή τα ζητήματα των δένδρων- μνημείων, που έλαμπαν με την ιδιαιτερότητά τους στην ελληνική φύση,  αν και «βιδωμένος» στην παράδοση  διέθετε μια σπάνια φλέβα φουτουρισμού και  συντηρούσε ένα σταθερό «μέτωπο» στον αγώνα για τη διαχείριση και ανάπλαση του αστικού χώρου.  Το δασολογικό του φλέγμα δεν τον  εμπόδιζε από το να  εκφέρει απόψεις γύρω από εικαστικές καινοτομίες όπως αυτήν του καλλιτέχνη Δημήτρη Τσουπλέκα, που μέσα από την έκθεση Future Athens  διαμόρφωνε σκηνικά – υβρίδια, μιας Αθήνας που κάνει την Ομόνοια  λίμνη (!) ή το λόφο του Φιλοπάππου βιότοπο αγρίων ζώων...Έγραφε το 2005 (Οικοτοπία, τεύχος 32): «...πρέπει να έρθουν τα πάνω-κάτω για να δούμε άσπρη (ή πράσινη) μέρα σ’ αυτή την πόλη...Η φαντασίωση του Τσουπλέκα είναι ένα μνημόσυνο χαμένων ευκαιριών για την Αθήνα. Άλλες εποχές θα μπορούσε να είναι μια χωροταξική-πολεοδομική πρόταση...»     

         Ο Ντούρος χρησιμοποίησε το ψευδώνυμο «Κώστας Κλωναράς» αλλά και διάφορα ευκαιριακά ψευδώνυμα, όντας υποχρεωτικά στη σκιά λόγω της διευθυντικής του  θέσης  στο Υπουργείο Γεωργίας. Οι επιδόσεις του σε αυτό τον   κλεφτοπόλεμο  επί τη βάσει της αρχής hit and run*(χτύπα και φύγε!) ήταν αξιολογότατες και διασκεδαστικές. Όθεν  ο υποφαινόμενος συνήθιζε να τον προσφωνεί «Καπετάν Ντούρο» και να του ζητάει χρονοδιάγραμμα για το ξεκίνημα  του πρώτου οικο-αντάρτικου στην ιστορία....

        Τα κείμενά του ήταν η ψυχή του, ήταν κάθε άλλο παρά «θεαθήναι» στη πιάτσα των ιδεών, ήταν  βολή για την αλλαγή των πραγμάτων. Δεν τον συγχώρησα  πάντως   για ένα κείμενο,  που του ζήτησα επίμονα να γράψει αλλά δεν  έγραψε, ύστερα από ένα  ταξίδι στη Λαπωνία με τη γυναίκα του Μαρία. Διατελώ ακόμη θαμπωμένος από την αφήγηση που είχα την τύχη να ακούσω, από αυτόν τον βαθύ  γνώστη του λεξιλογίου και της γραμματικής της φύσης....