Οι ακτές που χάνονται…

Η εισήγηση της βουλευτίνας του ΣΥΡΙΖΑ Χαράς Καφαντάρη για τη προστασία των ακτών, μου θύμισε μια παλιά-καλή-αλλά ατελέσφορη κινητοποίηση οικολογικών οργανώσεων πριν δυόμισι δεκαετίες, με  επικεφαλίδα “The vanishing coast” – οι ακτές που χάνονται…Αυτό το σημαντικό  φαινόμενο που περνάει στα ψιλά την σήμερον ημέραν, έτυχε να  αντικρίσω σε μια κορυφαία «τιμή»  του στην παραλία «Ποτάμι» της Νότιας Εύβοιας, πριν τέσσερα  χρόνια – αφού είχε προηγηθεί η δέσμευση των νερών ενός  ποταμού για αρδευτικές χρήσεις  και είχε περιορισθεί η μετακίνηση «φερτών υλών» προς τη θάλασσα. Η «απόσυρση»  της αμμουδιάς στο  συγκεκριμένο χώρο ήταν άκρως θεαματική  για μένα – που είχα να φανώ στη περιοχή αρκετούς μήνες-  αλλά επί πλέον  δεν είχε διαφύγει της προσοχής του ταβερνιάρη της περιοχής, που έβλεπε την κατάσταση κάθε ημέρα και  επομένως «εθιζόταν» στην όλη εξέλιξη.

 Μετά από ένα προ-λογύδριο  το οποίο  εκφώνησα για να μην θεωρηθώ «γραφικός»,  απευθύνθηκα στην  κ. Μαίρη Ανδρέλλου, Δημοτική Σύμβουλο Καρύστου, που έδειξε κατανόηση αλλά όχι και αισιοδοξία για τη λύση του προβλήματος…

Η στεριά ούτως ή άλλως εφάπτεται  στη θάλασσα, αλλά όταν μιλάμε για «ακτές»  εννοούμε έναν ήπιο τρόπο επαφής των δυο αυτών στοιχείων, που επιτρέπει συγκεκριμένες χρήσεις – κολύμβησης, σπορ, ελλιμενισμού κλπ. Από αυτή την άποψη η «προστασία των ακτών» δεν είναι μια οικο-σαπουνόφουσκα, αλλά υπεράσπιση  βιοτικού χώρου με μεγάλη σημασία για την οικονομία και την ποιότητα ζωής…

Ιδού τι είπε η Χαρά Καφαντάρη – γεωλόγος το επάγγελμα- σχετικά με το ζήτημα :

          Είναι κοινά αποδεκτό, απ' όλα τα κράτη της Μεσογείου, ότι οι παράκτιες ζώνες της Μεσογείου θαλάσσης αποτελούν κοινή φυσική και πολιτιστική κληρονομιά των λαών της Μεσογείου και ότι πρέπει να προστατεύονται και να χρησιμοποιούνται με σύνεση προς όφελος των σημερινών και των μελλοντικών γενεών.

         Αναγνωρίζεται, επίσης, ότι για το σχεδιασμό και τη διαχείριση των παράκτιων ζωνών απαιτείται συγκεκριμένη και ολοκληρωμένη προσέγγιση για όλη τη λεκάνη της Μεσογείου και των παράκτιων χωρών της, λαμβανομένων υπόψη της ποικιλομορφίας τους ιδιαίτερα των ειδικών αναγκών των νήσων εξαιτίας των γεωμορφολογικών χαρακτηριστικών τους.

         Καθίσταται αναγκαίο, και λόγω νομοθετικού κενού, να ληφθούν άμεσες δράσεις σε κατά τόπους περιοχές οι οποίες αντιμετωπίζουν έξαρση στο θέμα της διάβρωσης των ακτών με την αμεσότητα εκείνη και την αποτελεσματικότητα, την οποίαν αντιμετωπίζουμε άλλου τύπου φυσικές και πρωτογενείς καταστροφές.

         Γνωρίζοντας όλοι ότι οι ακτές συνδέονται άμεσα με την ποιότητα ζωής των ανθρώπων και γενικότερα την οικονομική ανάπτυξη, αλλά όχι μόνο, θα πρέπει να λάβουν υπόψη τα εξής:

1. η διάβρωση των ακτών, σε όλες περιπτώσεις, συνοδεύεται με την υποχώρηση της ίδιας της ακτογραμμής, σε βάρος της ίδιας εκτός του κράτους.

2. Το ένα τέταρτο της ακτογραμμής των χωρών-μελών της Ε.Ε. κινδυνεύουν από διάβρωση.

Στην Ελλάδα το ποσοστό της διάβρωσης είναι υψηλότερο από άλλες μεσογειακές χώρες και η αντιμετώπιση της διάβρωσης είναι και εθνικό ζήτημα. Το 30% των τουριστικών ακτών της χώρας μας συρρικνώνεται κατά 20 εκατοστά το χρόνο και σε μερικά σημεία μέχρι και ένα μέτρο το χρόνο.

Οι προβλέψεις για την άνοδο της στάθμης της θάλασσας στη Μεσόγειο, για τον 21^ο αιώνα, είναι – και αυτό είναι το δυσμενέστερο σενάριο – 61 εκατοστά, συγκεκριμένα για την ανατολική Μεσόγειο.

Σήμερα, βάση των υπολογισμών, περίπου το 45% κάθε χρόνο των φερτών υλών, που θα προσκομίζονταν από τους ποταμούς προς τη Μεσόγειο είτε κατακρατούνται από φράγματα είτε συλλέγονται από τις κοίτες των ποταμών για την αξιοποίηση τους, ως άμμου και χαλικιού, κάτι το οποίο προκαλεί και ένα σημαντικό έλλειμμα τέτοιων φερτών υλών στην ακτογραμμή.

Οι περιοχές των δέλτα των ποταμών, λόγω της τοπογραφίας τους και της ευαίσθητης δυναμικής τους, είναι πλέον ευπαθείς περιοχές, δηλαδή, θα πιεστούν περισσότερο από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας.

Μεταξύ των άλλων επιπτώσεων, που έχει η διάβρωση στην ακτογραμμή, είναι η καταστροφή των επιφανειακών στρωμάτων του εδάφους, κάτι το οποίο με τη σειρά του προκαλεί ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα και απομείωση των αξιοποιήσιμων υδατικών πόρων. Επίσης, καταστρέφονται οι θίνες, με αποτέλεσμα την ερημοποίηση και την καταστροφή της βιοποικιλότητας στις παράκτιες ακτές.

Οι ανθρωπογενείς υποδομές στο παράκτιο περιβάλλον επηρεάζουν το φαινόμενο της διάβρωσης και προβλέπεται ότι θα ενταθούν στο μέλλον.

Σχετική νομοθεσία: ο νόμος περί αιγιαλού και παραλίας (2971/2001), ο οποίος κάνει ειδική μνεία σε ένα άρθρο, σχετικά με προστατευτικά έργα και έργα προσχώσεως.

Προτάσεις και συμπεράσματα.

Κατά τη διαδικασία της συζήτησης στην Επιτροπή, αναπτύχθηκαν από τους ομιλητές προτάσεις, οι οποίες κωδικοποιούνται, όπως παρακάτω:

Κύρωση από την Ελλάδα του Πρωτοκόλλου της Μεσογείου για την ολοκληρωμένη διαχείριση παράκτιων περιοχών (ακόμα και για συμβολικούς λόγους).

Ανάγκη για τροποποίηση του νόμου για τον αιγιαλό.

Αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου με απλοποίηση της διαδικασίας, κατηγοριοποίηση και διαχωρισμός μεταξύ ήπιων και σκληρών μεθόδων, πρότυπες περιβαλλοντικές δεσμεύσεις, καθορισμός προδιαγραφών των έργων και της αλληλεπίδρασης τους με το θαλάσσιο περιβάλλον.

Τροποποίηση των κοινών υπουργικών αποφάσεων για τις σχετικές μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, ώστε να μειωθούν οι χρόνοι για κάποια ήπια έργα, σχετικά με τη διάβρωση των ακτών.

Νομοθετικό πλαίσιο άμεσης αδειοδότησης (απλοποίηση και δραστική μείωση του χρόνου  των  διαδικασιών αδειοδότησης) των «ήπιων» παρεμβάσεων για την προστασία των ακτών.

Άρση προβληματικών διαδικασιών προστασίας στις δημόσιες εκτάσεις, με χρήση αιγιαλού, που έχουν εισαχθεί με τον εφαρμοστικό νόμο 3986/2011 του μεσοπρόθεσμου πλαισίου (άρθρο 14).

Σύσταση διαχειριστικών επιτροπών (για το ειδικό πλαίσιο χωροταξικού σχεδιασμού του παράκτιου χώρου) ανά Περιφέρεια και συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε διάφορα επίπεδα στη λήψη αποφάσεων.

Αναθεώρηση της πολιτικής για τις αμμοληψίες από ποταμούς και παραλίες, λόγω των προβλημάτων που δημιουργούν σχετικά με τη διάβρωση των ακτών.

Δημιουργία μηχανισμού ελέγχου καταπάτησης αιγιαλού.

Ουσιαστική συνεργασία και συντονισμός μεταξύ υπηρεσιών, συναρμόδιων φορέων, υπουργείων (κοινές δράσεις, συμπληρωματικότητα).

Δημιουργία Τράπεζας Δεδομένων με τα επιστημονικά προγράμματα, τους επιστήμονες, τους φορείς και τα συμπεράσματα των μελετών αυτών, ώστε οι χρήστες (είτε είναι οι αποφασίζοντες είτε οι επιστήμονες είτε οι ενδιαφερόμενοι φορείς κ.λπ.) να μπορούν να αντλήσουν πληροφόρηση.

Πρόγραμμα αξιολόγησης των υφιστάμενων έργων προστασίας από τη διάβρωση, ανεξαρτήτως τύπου και κλίμακας.

Συνεχής παρακολούθηση του  φαινομένου της διάβρωσης και αξιολόγηση των τεχνικών παρεμβάσεων στη παράκτια ζώνη.

Ίδρυση τεχνικού φορέα που θα καταγράφει, θα αξιολογεί και θα εφαρμόζει τις ενδεδειγμένες παρεμβάσεις στις παράκτιες ζώνες.

Συνολικός μακροχρόνιος ουσιαστικός σχεδιασμός και όχι αποσπασματικός.

Να οριοθετηθεί (καθορισμός) ο  αιγιαλός, να χαρτογραφηθεί ο αιγιαλός και η παραλία   με χρήση νέων τεχνολογιών, με καθαρά επιστημονικά μέσα, με φωτοερμηνεία και άλλα δεδομένα.

Σοβαρές πολιτικές ήπιων παρεμβάσεων, με παράλληλη αποφυγή βαριών κατασκευών ή αποφυγή σοβαρών τεχνικών παρεμβάσεων, που αλλοιώνουν ανεπανόρθωτα το φυσικό περιβάλλον.

Εφαρμογή ήπιων μεθόδων, οι οποίες είναι σίγουρες μέθοδοι, που έχουν χαμηλό κόστος και μηδαμινές ή ελάχιστες συνέπειες στο παράκτιο περιβάλλον.

Άμεση ανάγκη για ένα εργαλείο θετικής επιλογής έργων, με μικρό κόστος και μικρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, για άμεση ανάσχεση του φαινομένου της διάβρωσης, σε σχέση με τη σταθεροποίηση μιας ακτής.