Οι δαιμονισμένοι.

Του Σταύρου Βιτάλη*  

Όταν ο καλός φίλος και άριστος ηθοποιός Στάθης Ματζώρος, με κάλεσε πρόσφατα να δω τους Δαιμονισμένους του Ντοστογέφσκυ, η σκέψη μου πήγε αμέσως στα χρόνια της νιότης, και στις πρώτες αναγνώσεις του μεγάλου Ρώσου συγγραφέα. Ιδιαίτερα μάλιστα στο τεράστιου βεληνεκούς έργο του, που αφορά στα γεγονότα που κυριάρχησαν στα τέλη του 19ου αιώνα στη Ρωσία.

Παρότι γνωρίζω το συγκεκριμένο αυτό έργο - σχεδόν απ' έξω και ανακατωτά που λένε - έμεινα έκπληκτος - πέρα από την καταπληκτική ερμηνεία - από την συνάφεια την οποία έχουν οι Δαιμονισμένοι, με τη σημερινή, ελληνική πραγματικότητα.

Για να βοηθήσω λίγο τους φίλους που δεν γνωρίζουν το έργο αυτό, να πω με δυο λόγια, πως αναφέρεται σε μια εποχή  μεγάλων ιδεολογικών συγκρούσεων στη Ρωσία. Είναι η εποχή των δυτικιστών-φιλελεύθερων, των σλαβόφιλων, των μηδενιστών (όπως αποκαλείτο η ριζοσπαστική ακραία επαναστατική τάση) του Μπακούνιν και του Νιετσάγεφ. Μια εποχή που εφαρμόζοντάς την κανείς στη σημερινή ελληνική πραγματικότητα, θα μπορούσε να την αντιστοιχίσει ως εποχή των ευρωλιγούριδων/αμερικανολιγούριδων, ελληνοκεντρικών/ελληναράδων και των εθνομηδενιστών/εκδικητών.


Το κυρίαρχο πρόσωπο στο έργο, είναι ο Ρώσος επαναστάτης Σεργκέι Νετσάγεφ (Πιερ Βερχοβένσκι στο έργο), συνδεδεμένος με το κίνημα των Νιχιλιστών και θεωρητικός της τρομοκρατίας. Ο «ένοπλος προφήτης», όπως τον αποκάλεσε ο έλληνας διανοητής Κώστας Παπαϊωάννου, ο οποίος επηρέασε την πολιτική πρακτική τόσο του Λένιν και του Στάλιν, όσο και κάποιων ριζοσπαστικών και τρομοκρατικών οργανώσεων του 20ου αιώνα. Ο Νετσάφεφ, μπορεί να δολοφονεί όποιον θέλει, αρκεί να "κατασκευάζει" ιδεολογικό περίβλημα στις βίαιες πράξεις του.
Αυτή λοιπόν η σκοτεινή μορφή - την οποία ο κορυφαίος θεωρητικός του αναρχισμού Μπακούνιν, εκδίωξε από τις τάξεις των αναρχικών - είναι και σήμερα σύμβολο και πρότυπο των σύγχρονων οργανώσεων πολιτικής βίας, όπως οι Πυρήνες της Φωτιάς, η Σέχτα Επαναστατών και λοιπές "νετσαγεφικού" τύπου τρομοκρατικές οργανώσεις, που κάνουν όλο και συχνότερα αισθητή την παρουσία τους, στο καταρρέον ελληνικό τοπίο.
Για να ξαναγυρίσουμε όμως στο Ντοστογέφσκυ, και στο ψυχογράφημα του Νετσάγεφ, όπως τον σκιαγραφεί με τον μοναδικό του τρόπο, ο Ρώσος συγγραφέας. Και μέσα από αυτήν την "περιγραφή", να βοηθηθούμε να καταλάβουμε το ψυχογράφημα και του σημερινού "αγριεμένου Έλληνα πιτσιρικά", που αποφασίζει να μετατραπεί σε νομοθέτη, εισαγγελέα, εκτελεστή.
Ο Ντοστογέφσκυ, επιχειρεί στους Δαιμονισμένους, ν' ανιχνεύσει τα αίτια αλλά κυρίως τον ψυχισμό του ανθρώπου που επιλέγει για τον εαυτό του τον ρόλο του «λαϊκού  εκφραστή - κοινωνικού τιμωρού» και ευαγγελίζεται την αλλαγή του κόσμου σε μια «δικαιότερη» κοινωνία των «πολλών».
Ο «Δαίμονας» που εγκαθίσταται στο μυαλό του τρομοκράτη του δίνει το δικαίωμα να διαχειρίζεται την ανθρώπινη ζωή σαν ένας μικρός Θεός που τα θύματα κρίνονται και επιλέγονται  μόνο από την ιδεολογία τους.
Τα ψυχικά αίτια που τον οδηγούν είναι μόνο το υπόστρωμα, οι κοινωνικές συνθήκες είναι μόνον αφορμές , αυτό που οδηγεί τις πράξεις του είναι η τυφλή εμπιστοσύνη στις επιλογές  του που καθοδηγούνται από ένα υπερδιογκωμένο «εγώ».   Και αυτό είναι το σημαντικότερο σημείο, το οποίο στηρίζει ουσιαστικά, την αποκωδικοποίηση της επιθετικής/εγκληματικής συμπεριφοράς νέων κυρίως ατόμων, που εμφανίζονται ως "φαινόμενα" ολοένα και πιο συχνά, στην ελληνική κοινωνία.
Χρειαζόμαστε λοιπόν και σήμερα έναν Ντοστογέφσκυ. Για να περιγράψει τη βαθειά αρρώστια, όχι μόνον των κάθε λογής "vigilanti/εκδικητών", τύπου Σέχτα και Πυρήνων,  αλλά και τους "δαίμονες" οι οποίοι κατοικοεδρεύουν στις ψυχές της πολιτικής και οικονομικής ελίτ αυτής της χώρας.
Τους δαιμονισμένους τύπου Νετσάγιεφ, τους αντιμετώπισε με τον έναν ή τον άλλο τρόπο η κοινωνία των ανθρώπων, στις χιλιετηρίδες του πολιτισμού της.
Με τους δαιμονισμένους που μας βιάζουν καθημερινά, μας κλέβουν, μας εξαπατούν, μας απειλούν, μας ποδοπατούν, να δούμε τι θα κάνουμε.
*Πρόεδρος της οργάνωσης «Πατριωτικό Μέτωπο»