Πολιτικές για μία βιώσιμη κινητικότητα – Μια ευρωπαϊκή θεώρηση

Της Τούλας Ρεπαπή

Η απρόσκοπτη κινητικότητα στα αστικά κέντρα, όπου πολίτες και αγαθά μπορούν να μετακινηθούν με τρόπο ασφαλή, οικονομικά, χωρίς αποκλεισμούς, φιλικά προς το περιβάλλον και σε εύλογο χρόνο, είναι δικαίωμα του κάθε πολίτη.

Το βιβλίο «Πράσινες μετακινήσεις στις πόλεις»

 (Εκδοτικός Οίκος, ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ,Συγγραφέας Σταύρος Τσέτσης, Βούλα Τσέτση)

, αναλύει τα αίτια της «παθογένειας» στις μετακινήσεις μέσα από την αλόγιστη χρήση των ΙΧ, με την επιβάρυνση που επιφέρουν στο οδικό δίκτυο λόγω της αλματώδους αύξησης του αριθμού τους, αλλά και την πρόσθετη επιβάρυνση που επιφέρουν στο περιβάλλον από την ηχορύπανση και τις εκπεμπόμενες ρυπογόνες ουσίες. Τονίζει δε την ιδιαίτερη σημασία που διαδραματίζουν οι μετακινήσεις στις πόλεις –στην οικονομική τους λειτουργία, στην κοινωνική δικτύωση, στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον, στη δημόσια υγεία– που πλήττονται από τα συμπτώματα μιας χρόνιας κρίσης και οι οποίες, σε ορισμένες περιπτώσεις, προκαλούν οξύτατες συγκρούσεις χρήσεων γης, υποβάθμιση του δημόσιου χώρου, κυκλοφοριακές συμφορήσεις, μειωμένη προσβασιμότητα σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες, αυξάνοντας παράλληλα τον αριθμό των ατυχημάτων. Καίτοι οι εκπομπές ρύπων των οχημάτων, με τη βαθμιαία αυστηρότερη επιβολή μέτρων της ΕΕ, μειώθηκαν με επιτυχία, ωστόσο το πρόβλημα παραμένει, καθόσον οι δυσμενείς επιπτώσεις των κυκλοφοριακών προβλημάτων δεν περιορίζονται μόνο στην οικονομία, στο περιβάλλον και στην υγεία, αλλά αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες υποβάθμισης των αστικών κέντρων και οικισμών, τον καθοριστικότερο σε πολλές περιπτώσεις.

Εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ΕΕ (2009) αναφέρουν πως το κόστος των κυκλοφοριακών συμφορήσεων ανέρχεται σε περίπου 100 δισ. ευρώ ετησίως, που αντιστοιχεί στο 1% του κοινοτικού ΑΕΠ. Ο δείκτης οχημάτων ανά 1.000 άτομα από το 1975 μέχρι το 2002 αυξήθηκε δραματικά –διπλασιάστηκε– και η διανυθείσα απόσταση τριπλασιάστηκε. Σύμφωνα με τα στοιχεία και πάλι της ΕΕ (2006), ο όγκος του φορτίου στις οδικές μεταφορές είχε αύξηση της τάξης του 35% την τελευταία δεκαετία, με αποτέλεσμα το 10% του δικτύου να επηρεάζεται καθημερινά από τις κυκλοφοριακές συμφορήσεις. Επίσης αναφέρουν πως οι αστικές μεταφορές συμβάλλουν στο 40% των εκπομπών CO2 και στο 70% άλλων ρύπων (ΕΕ, 2009). Με δεδομένες αυτές τις στρεβλώσεις του συστήματος αστικής κινητικότητας, δημιουργείται ένας δυσμενής αντίκτυπος με υψηλό κόστος σε νευραλγικούς τομείς, που συγκροτούν και επηρεάζουν το αστικό φαινόμενο, με την ασφάλεια να παραμένει το πλέον ευαίσθητο ζήτημα στις οδικές αστικές μεταφορές. Σύμφωνα δε με τα στατιστικά στοιχεία της ΕΕ, ένα στα τρία θανατηφόρα ατυχήματα σημειώνεται στα αστικά κέντρα. Πρώτα θύματα αυτών των ατυχημάτων είναι οι πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, οι ηλικιωμένοι και τα παιδιά. Εκτιμούν δε ότι στο 93% των ατυχημάτων τα τρία τέταρτα οφείλονται κατά αποκλειστικότητα σε ανθρώπινο λάθος.

Αν και έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος στην τεχνολογία των οχημάτων, τόσο η αύξηση της κυκλοφορίας, όσο και η μη περιβαλλοντικά φιλική οδική συμπεριφορά των οδηγών αλλά και η γενικότερη στάση των χρηστών, προδιαγράφουν ότι οι αστικές μεταφορές –εφόσον δεν υπάρξει αλλαγή στα αρχέτυπα μετακινήσεων στις πόλεις– θα συνεχίσουν να ευθύνονται αυξητικά για την κλιματική αλλαγή. Με αποτέλεσμα η διαμόρφωση μιας εναλλακτικής πολιτικής «πράσινων μεταφορών στις πόλεις» να κρίνεται απολύτως αναγκαία, μέσω συγκροτημένων παρεμβάσεων στις κρίσιμες παραμέτρους που τις καθορίζουν. Είναι σαφές ότι το κλειδί της επίλυσης του εξεταζόμενου προβλήματος αποτελεί η αλλαγή προτύπων συμπεριφοράς ως προς την αστική κινητικότητα –με έμφαση στο ρόλο της ηλεκτρονικής επικοινωνίας και λιγότερο στη φυσική πρόσβαση– που από τη δεκαετία του ’90 προβάλει ως η μεγαλύτερη πρόκληση για τις ευρωπαϊκές πόλεις.

Οι εξεταζόμενες ενότητες στην «Πράσινη στρατηγική μετακινήσεων» αφορούν τη χωροταξία και πολεοδομία μιας πολιτικής υποδομών, τη διαχείριση της ζήτησης μετακινήσεων και ροών. Εστιάζουν στο «πράσινο» μέλλον της αυτοκίνησης, στην εξάλειψη των φαινομένων αποκλεισμού για άτομα με ειδικές ανάγκες, στη νέα παιδεία οδικής ασφάλειας, στη χρηματοδότηση, στη διακυβέρνηση, στην πολιτική κινήτρων με επιτυχημένα παραδείγματα υλοποίησης καινοτόμων αρχετύπων.

Επιμελητές της έκδοσης αυτής είναι ο Σταύρος Τσέτσης. αρχιτέκτονας, (IUAV), πολεοδόμος/χωροτάκτης (IUAV), διδάκτωρ του ΕΜΠ. Από 30ετίας ασχολείται με θέματα αστικού και χωροταξικού σχεδιασμού σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Είναι συγγραφέας 14 βιβλίων –μονογραφίες, επιμέλεια, συμμετοχή σε συλλογικούς τόμους– και έχει δημοσιεύσει 120 και πλέον άρθρα στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο, με αντικείμενο τον πολεοδομικό σχεδιασμό, τη βιώσιμη κινητικότητα, τη διαρθρωτική πολιτική της ΕΕ, την κοινή ευρωπαϊκή πολιτική στον τομέα των μεταφορών. Η Βούλα Τσέτση, γενική γραμματέας των Οικολόγων–Πρασίνων στο Ευρωκοινοβούλιο, ξεκίνησε από τη φτωχότερη περιφέρεια της Ευρώπης, την Ήπειρο, και σήμερα προωθεί την οικολογική πολιτική από τις Βρυξέλλες. Γεννήθηκε στην Αθήνα και μεγάλωσε στα Γιάννενα. Σπούδασε στη Βενετία πολεοδόμος/χωροτάκτης.

Το βιβλίο «Πράσινες μετακινήσεις στις πόλεις», το οποίο κατά το ήμισυ περίπου έχει φωτογραφικό υλικό, χάρτες οδικών αρτηριών και πίνακες στατιστικών, απεικονίζει έναν πλούτο πληροφοριών που στόχο έχει να αποτελέσει την αιτία όχι στείρων συζητήσεων αλλά γόνιμων αποφάσεων για τη συγκρότηση και υλοποίηση μιας πολιτικής βιώσιμων μετακινήσεων στα αστικά κέντρα της χώρας και της Γηραιάς Ηπείρου, στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών προδιαγραφών και εξελίξεων.